શિયાળામાં મોંમાંથી વરાળ કેવી રીતે નીકળવા લાગે છે અને ઉનાળામાં ક્યાં જાય છે ? જાણો તેની પાછળનું વિજ્ઞાન
ઉનાળામાં બહારનું તાપમાન આપણા શરીરના તાપમાન કરતા ઓછું હોતું નથી. આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે શરીરમાંથી ભેજ બહાર આવે છે, ત્યારે તેના અણુઓની ગતિ ઊર્જા ઓછી થતી નથી અને તે દૂર રહે છે.
શિયાળા (Winter)ની ઋતુ ચાલી રહી છે. ઠંડી વધી રહી છે. સવાર-સાંજ ધુમ્મસ રહે છે. શિયાળાની ઋતુમાં ઠંડી (cold)વધવાની સાથે જ આપણા મોંમાંથી વરાળ પણ નીકળવા લાગે છે. શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે આપણા મોંમાં આ વરાળ ક્યાંથી આવે છે? શું તે આપણા શરીરમાં જ બને છે? પણ ઉનાળામાં આપણા મોઢામાંથી વરાળ નીકળતી નથી! તો પછી શિયાળામાં તે આપણા મોંમાં ક્યાંથી આવે છે?
મોંમાંથી નીકળતી વરાળ પર ભલે આપણે બહુ ધ્યાન આપતા નથી, પરંતુ તેની પાછળ ચોક્કસ વિજ્ઞાન છે. આપણે બધા જાણીએ છીએ કે આપણે ઓક્સિજનમાં શ્વાસ લઈએ છીએ અને કાર્બન ડાયોક્સાઇડ છોડીએ છીએ. પરંતુ શું તે આખું સત્ય છે? શ્વાસ બહાર કાઢતી વખતે આપણા ફેફસાંમાંથી CO2 ઉપરાંત, નાઇટ્રોજન, થોડી માત્રામાં ઓક્સિજન, ઓર્ગેનેલ્સ અને થોડો ભેજ પણ સામેલ છે.
હવે પ્રશ્ન એ પણ છે કે આ ભેજ ક્યાંથી આવે છે. જવાબ છે, આ ભેજ આપણા મોં અને ફેફસામાંથી આવે છે. કારણ કે આપણા ફેફસાં ભીના છે અને મોં ભીનું છે. તેથી બહાર નીકળેલા શ્વાસની સાથે થોડો ભેજ પણ વરાળના રૂપમાં બહાર આવે છે.
મોંમાંથી નીકળતી વરાળ
હવે દ્રવ્ય ઘન, પ્રવાહી અને વાયુની ત્રણ અવસ્થાના સ્વરૂપમાં પાણીને સમજીએ. પાણીનું ઘન સ્વરૂપ બરફ, પ્રવાહી સ્વરૂપે તે પાણી અને વાયુના રૂપમાં તે વરાળ છે. આ H2O અણુઓની શક્તિના આધારે થાય છે. વિજ્ઞાન કહે છે કે આ અણુઓ બરફમાં મજબૂત રીતે જોડાયેલા હોય છે, પ્રવાહી એટલે કે પાણીમાં થોડા ઓછા મજબૂત હોય છે, જ્યારે ગેસ એટલે કે વરાળમાં સૌથી ઓછા મજબૂત હોય છે.
આ અણુઓ વાયુની અવસ્થામાં વધુ ઉર્જા ધરાવતા હોવાથી, તેઓ ગતિ અવસ્થામાં હોય છે. વિજ્ઞાન (science) અનુસાર, આપણે ઉપર એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે ગેસમાં અણુઓ એકબીજાથી ઘણા દૂર હોય છે, પ્રવાહીમાં થોડા ઓછા હોય છે, જ્યારે ઘનમાં તે ખૂબ જ નજીક હોય છે. હવે આ વરાળ એ પ્રવાહી અને વાયુ વચ્ચેની સ્થિતિ છે. તે એક પ્રકારનો લિક્વિફાઈડ ગેસ છે.
શિયાળામાં મોંમાંથી વરાળ કેમ નીકળે છે?
આપણા શરીરનું સરેરાશ તાપમાન 36-37 ડિગ્રી સેલ્સિયસ હોય છે અને શિયાળામાં બહારનું તાપમાન તેનાથી ઘણું ઓછું હોય છે. આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે આપણે શ્વાસ બહાર કાઢીએ છીએ, ત્યારે શરીરમાંથી બહાર નીકળતા ભેજના અણુઓની ઊર્જા ઝડપથી ઓછી થવા લાગે છે અને તે નજીક આવે છે.
આ વરાળ પ્રવાહી અથવા ઘન સ્થિતિમાં બદલાવા લાગે છે અને આવી સ્થિતિમાં આપણા મોંમાંથી વરાળ નીકળતી જોવા મળે છે. વિજ્ઞાન અનુસાર જ્યાં તાપમાન શૂન્ય અથવા તેનાથી નીચે જાય છે ત્યાં મોંમાંથી નીકળતી વરાળ બરફમાં ફેરવાઈ જાય છે.
ઉનાળામાં વરાળ કેમ નથી નીકળતી?
ઉનાળા(Summer)માં બહારનું તાપમાન આપણા શરીરના તાપમાન કરતા ઓછું હોતું નથી. આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે શરીરમાંથી ભેજ બહાર આવે છે, ત્યારે તેના અણુઓની ગતિ ઊર્જા ઓછી થતી નથી અને તે દૂર રહે છે. એટલે કે આ ભેજ માત્ર વાયુયુક્ત અવસ્થામાં જ રહે છે. આ કારણોસર, તેઓ ભેજ, વરાળ અથવા પાણીના ટીપાંમાં ફેરવવામાં સક્ષમ નથી.
તમે એ પણ નોંધ્યું હશે કે શિયાળામાં જે વાતાવરણ કે સ્થળનું તાપમાન તમારા શરીર કરતાં ઘણું ઓછું ન હોય, ત્યાં પણ આપણા મોંમાંથી વરાળ નથી નીકળતી. જેમ કે બંધ ઘરોમાં અથવા છત પર સૂર્યપ્રકાશ દરમિયાન. એક જ છત પર રાત્રે, જ્યારે તાપમાન ઘણું નીચે આવે છે, ત્યારે આપણા મોંમાંથી ફરીથી વરાળ (steam) નીકળવા લાગે છે.
આ પણ વાંચો: Data Protection Bill: તમારા ઓનલાઈન લાઈફમાં કઈ રીતે મદદ કરશે ડેટા પ્રોટેક્શન બિલ, 12 પોઈન્ટમાં જાણો બધુ જ
આ પણ વાંચો: પહેલા ઈંડું કે મરઘી ? આખરે મળી ગયો દુનિયાના સૌથી મોટા સવાલનો જવાબ, જાણો અહીં
