Modi Govt@8 : ‘મોદીનોમિક્સ’ના 8 વર્ષમાં ભારતીય અર્થતંત્રમાં કેટલો સુધારો થયો? વિશ્વમાં ભારતનું સ્થાન ક્યાં છે?

ભારતીય અર્થવ્યવસ્થા(Indian Economy)ને 5 ટ્રિલિયન અર્થતંત્રનું સ્વપ્ન દેખાડનાર નરેન્દ્ર મોદી(PM Modi)એ દેશની સત્તા સંભાળ્યાના 8 વર્ષ પૂર્ણ કર્યા છે. આ 8 વર્ષના કાર્યકાળ દરમિયાન નરેન્દ્ર મોદી(Narendra Modi)એ ડિજિટલ ઈન્ડિયાના નારા સાથે દેશની આર્થિક સ્થિતિ સુધારવાની દિશામાં ઘણા મોટા પગલાં લીધા છે. જો કે, આ દરમિયાન દેશે નોટબંધી, એસેટ મોનેટાઇઝેશન, શેરબજારમાં ઘટાડો, કોરોના મહામારી અને  રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ જેવા તમામ ઉતાર-ચઢાવ  પણ જોયા છે. આ તમામની વચ્ચે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સામે મોટો પડકાર એ હતો કે દેશની લથડતી અર્થવ્યવસ્થાને કેવી રીતે સુધારવી…

ભારતમાં રેકોર્ડબ્રેક વિદેશી રોકાણ

આજે ભારત વિશ્વભરના રોકાણકારો માટે એક પ્રિય બજાર બની ગયું છે. રોગચાળા છતાં ભારતમાં વિદેશી રોકાણ સતત વધી રહ્યું છે. નાણાકીય વર્ષ 2021-22માં દેશમાં રેકોર્ડ  એફડીઆઈ આવ્યું છે. વાણિજ્ય મંત્રાલયે એફડીઆઈના આંકડા જાહેર કર્યા છે.  જે મુજબ ભારતને નાણાકીય વર્ષ 2021-22માં  83.57 બિલિયન ડોલરનું વિદેશી સીધુ રોકાણ પ્રાપ્ત થયું છે. આ અત્યાર સુધીનો નવો રેકોર્ડ છે. જ્યારે નાણાકીય વર્ષ 2020-21માં ભારતમાં 81.97 બિલિયન ડોલરનું FDI આવ્યું હતું. સૌથી વધુ વિદેશી રોકાણ મેન્યુફેક્ચરિંગ સેક્ટરમાં આવ્યું છે. 2020-21માં આ ક્ષેત્રમાં ભારતમાં 12.09 બિલિયન ડોલરનું FDI આવ્યું છે. તેની સરખામણીમાં 2021-22માં આ સેક્ટરમાં 21.34 બિલિયન ડોલરનું સીધું વિદેશી રોકાણ થયું હતું. એટલે કે સતત 1 વર્ષમાં 76% નો મજબૂત વધારો થયો છે. સરકારી ડેટા અનુસાર મોટા વિદેશી રોકાણકારોના સંદર્ભમાં સિંગાપોર પ્રથમ ક્રમે છે જે ભારતના કુલ FDIમાં 27% હિસ્સો ધરાવે છે. તે પછી બીજા નંબરે અમેરિકા અને ત્રીજા નંબરે મોરેશિયસ છે.

કોરોના પછી વિશ્વના ઘણા દેશો આર્થિક મંદીનો શિકાર બન્યા પણ ભારત ટકી રહ્યું

જ્યારે વિશ્વમાં કોરોના મહામારીએ દસ્તક આપી ત્યારે તેણે આર્થિક રીતે વિશ્વના તમામ મોટા દેશોની કમર તોડી નાખી હતી. તેની અસર ભારત પર પણ પડી પરંતુ ભારત અને અન્ય વિકસિત દેશોની જેમ તે ઘૂંટણિયે પડી ન હતી. અમેરિકા, બ્રિટન, ફ્રાન્સ, જર્મની જેવા દેશો જે પોતાને કહેવાતા શક્તિશાળી દેશ ગણાવે છે, તેમની અર્થવ્યવસ્થા કોરોના રોગચાળાને કારણે બરબાદ થઈ ગઈ છે. IMFએ પણ કહ્યું હતું કે દક્ષિણ અમેરિકામાં ત્રણમાંથી એક વ્યક્તિને નોકરી ગુમાવવી પડી શકે છે. જો કે આ સ્થિતિ હોવા છતાં ભારત કોઈક રીતે તેની અર્થવ્યવસ્થાને અંદાજ મુજબ નીચા જતા બચાવી શક્યું હતું. જ્યારે વડાપ્રધાન મોદી કેન્દ્રમાં આવ્યા ત્યારે ભારતની જીડીપી આશરે રૂ. 112 લાખ કરોડ હતી જે આજે વધીને રૂ. 232 લાખ કરોડથી વધુ થઈ ગઈ છે. આજે ભારત વિશ્વની છઠ્ઠી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા છે અને વડાપ્રધાન મોદીએ 2025 સુધીમાં ભારતના જીડીપીને 5 ટ્રિલિયન ડોલર સુધી પહોંચાડવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે.

પ્રવાસનને  વિશેષ મહત્વ અપાયું

જ્યારથી વડાપ્રધાન મોદીએ દેશની કમાન પોતાના હાથમાં લીધી ત્યારથી તેમનો ભાર ભારતને પર્યટન દેશ બનાવવા પર છે. તેમણે પોતાના લોકસભા મતવિસ્તાર વારાણસીને પર્યટનના રૂપમાં સુધારવાનો પણ શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કર્યો. તાજેતરમાં જ જ્યારે વડાપ્રધાન મોદી ડેનમાર્ક ગયા હતા ત્યારે તેમણે ત્યાંના NRI લોકોને કહ્યું હતું કે તેઓ દર વર્ષે તેમના પાંચ વિદેશી મિત્રોને ભારત લઈ જવા જોઈએ. મોદી સરકાર ઈન દિનો ચલો ઇન્ડિયાનો નારો આપી રહી છે. જે અંતર્ગત તે વિદેશી પ્રવાસીઓને ભારતમાં આકર્ષવા માંગે છે. 2020-21ના સામાન્ય બજેટમાં મોદી સરકારે પ્રવાસન ક્ષેત્ર માટે 2499.83 કરોડની જોગવાઈ કરી હતી. તે જ સમયે, 2019-20 ના બજેટમાં, મોદી સરકારે પ્રવાસન મંત્રાલય માટે 2189.5 કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈ કરી હતી. ભારતમાં વિદેશી પ્રવાસીઓના આંકડા પર નજર કરીએ તો આ વર્ષે ફેબ્રુઆરી સુધીમાં 4.41 લાખ વિદેશી પ્રવાસીઓ ભારતમાં આવ્યા છે. જ્યારે 2021માં 14.12 લાખ વિદેશી પ્રવાસીઓ ભારત આવ્યા હતા. અગાઉ 2020માં 2.74 લાખ વિદેશી પ્રવાસીઓ ભારત આવ્યા હતા. જો કે, જો આપણે કોરોના પહેલાના આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો, 2019-20માં નવેમ્બર અને માર્ચ વચ્ચે લગભગ 48 લાખ વિદેશી પ્રવાસીઓ ભારત આવ્યા હતા.

કોવિડ રાહત પેકેજ

કોરોના રોગચાળાને કારણે દેશના તમામ ઉદ્યોગોની કરોડરજ્જુ તૂટી ગઈ હતી ત્યારે મોદી સરકારે તેને દૂર કરવા માટે રાહત પેકેજની જાહેરાત કરી હતી. જે અંતર્ગત કોવિડથી પ્રભાવિત ક્ષેત્રો માટે 1.1 લાખ કરોડ રૂપિયાના પેકેજની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. તેમાંથી 50 હજાર કરોડ રૂપિયા હેલ્થ સેક્ટર માટે અને 60 હજાર કરોડ અન્ય સેક્ટર માટે આપવાની વાત થઈ હતી. આ સાથે મોદી સરકારે નાના વેપારીઓને મદદ કરવા માટે ક્રેડિટ ગેરંટી સ્કીમ પણ શરૂ કરી હતી. જે અંતર્ગત નાના વેપારીઓ માઈક્રો ફાઈનાન્સ ઈન્સ્ટીટ્યુટમાંથી 1.25 લાખ સુધીની લોન લઈ શકશે અને આ લોનનો સમયગાળો 3 વર્ષનો રહેશે. જેની ખાતરી સરકાર દ્વારા આપવામાં આવશે.

કેન્દ્ર સરકારે કોરોનાથી પ્રભાવિત રજિસ્ટર્ડ ટૂરિસ્ટ ગાઈડ અને ટ્રાવેલ ટુરિઝમ હિતધારકોને પણ નાણાકીય સહાયની જાહેરાત કરી હતી. જે અંતર્ગત લાયસન્સ ધરાવતા ટુરીસ્ટ ગાઈડને એક લાખ અને ટુરીસ્ટ એજન્સીને દસ લાખની લોન આપવાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. ખાસ વાત એ છે કે આ લોન પર કોઈ પ્રોસેસિંગ ચાર્જ નહીં લાગે. આ બધામાં સૌથી મોટી વાત હતી પ્રધાનમંત્રી ગરીબ કલ્યાણ યોજના. જેમણે આ મહામારી દરમિયાન ગરીબોને ઘણી મદદ કરી. 2020-21માં આ યોજના પર 133972 કરોડ રૂપિયા ખર્ચવામાં આવ્યા હતા. આ સાથે ખેડૂતોને મોદી સરકાર દ્વારા 14,775 કરોડ રૂપિયાની વધારાની સબસિડી પણ આપવામાં આવી હતી.

સ્ટાર્ટઅપ

મેડ ઈન ઈન્ડિયા, મેક ઈન ઈન્ડિયા અને લોકલ માટે વોકલ જેવા સ્લોગન સાથે મોદી સરકારે સ્ટાર્ટઅપ માટે કેટલી ઉત્સુક છે તે પહેલાથી જ દર્શાવી દીધું હતું. આ જ કારણ છે કે મહામારી હોવા છતાં ભારતમાં નવા સ્ટાર્ટઅપ્સ ઝડપથી વધી રહ્યા છે. અત્યાર સુધીમાં દેશની 100 સ્ટાર્ટઅપ કંપનીઓએ યુનિકોર્ન ક્લબમાં જોડાવાનો ટેગ હાંસલ કર્યો છે. અને આ વર્ષે અત્યાર સુધીમાં ભારતમાંથી 22 સ્ટાર્ટઅપ કંપનીઓ યુનિકોર્ન ક્લબમાં જોડાઈ છે. જ્યારે ગત વર્ષે 44 સ્ટાર્ટઅપ કંપનીઓ આ ક્લબમાં જોડાઈ હતી. નરેન્દ્ર મોદી સરકારે લગભગ 75 મહિના પહેલા સ્ટાર્ટઅપ ઈન્ડિયા પ્રોગ્રામ શરૂ કર્યો હતો, જે ભારતમાં સ્ટાર્ટઅપ ઈકોસિસ્ટમ બનાવવા પર ભાર આપી રહ્યો હતો અને તેના પરિણામે આજે ભારતમાં સ્ટાર્ટઅપ્સ ઝડપથી વધી રહ્યા છે. ભારત આજે સ્ટાર્ટઅપની બાબતમાં વિશ્વમાં ત્રીજા ક્રમે છે. અમેરિકા નંબર વન અને ચીન બીજા નંબરે છે.

વિદેશી કંપનીઓ ભારતમાં મેન્યુફેક્ચરિંગ યુનિટ તૈયાર કરી રહી છે

વિદેશી કંપનીઓને ભારતમાં લાવવી એ મોદી સરકારનો મોટો એજન્ડા છે. જે અંતર્ગત તે વિશ્વની તમામ મોટી કંપનીઓને ભારતમાં તેમના ઉત્પાદન એકમો સ્થાપવા વિનંતી કરે છે. આ જ કારણ છે કે ભારતમાં મેન્યુફેક્ચરિંગ સેક્ટરમાં ખૂબ જ ઝડપથી વિદેશી રોકાણ આવી રહ્યું છે. 2020-21ની સરખામણીમાં 2021-22માં મેન્યુફેક્ચરિંગ સેક્ટરમાં FDI ઇક્વિટીનો પ્રવાહ 76 ટકા વધ્યો છે. એટલે કે, જ્યાં તે 2020-21માં 12.09 બિલિયન ડોલર હતું તે 2021-22માં વધીને 21.35 બિલિયન ડોલર થઈ ગયું છે. આજે એપલ હોય કે સેમસંગ કે અન્ય કોઈ મોટી વિદેશી કંપની તે ભારતમાં તેનું ઉત્પાદન એકમ સ્થાપવા માટે આગળ વધી રહી છે. એટલે જ એ દિવસ દૂર નથી જ્યારે દુનિયાનો મોટા ભાગનો માલ મેડ ઇન ચાઇના નહીં પણ ભારતમાં લખવામાં આવશે.

રેકોર્ડ ડોલર ભંડાર

એક સમયે ભારતનો વિદેશી મુદ્રા ભંડાર 642.45 બિલિયન ડોલરના રેકોર્ડ સ્તરે પહોંચી ગયો હતો. જો કે, છેલ્લા 6 મહિનામાં દેશના વિદેશી હૂંડિયામણના ભંડારમાં ચોક્કસપણે  28 બિલિયન ડોલરનો ઘટાડો થયો છે કારણ કે જ્યારે રશિયાએ યુક્રેન પર આક્રમણ કર્યું ત્યારે 24 ફેબ્રુઆરીથી ભારતના વિદેશી હૂંડિયામણના ભંડારમાં લગભગ 5.4%નો ઘટાડો થયો છે.