2027ની વસ્તીગણતરી પદ્ધતિમાં કરવામાં આવશે મોટા ફેરફારો, જાણો સંપૂર્ણ માહિતી

પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે શુક્રવારે ₹11,718.24 કરોડના ખર્ચે 2027ની ભારતની વસ્તી ગણતરી હાથ ધરવાના પ્રસ્તાવને મંજૂરી આપી હતી. આ વર્ષે, દેશની વસ્તી ગણતરી સંપૂર્ણપણે ડિજિટલ હશે. તે બે તબક્કામાં હાથ ધરવામાં આવશે. 2027ની વસ્તી ગણતરીમાં જાતિગત વસ્તી ગણતરી પણ સામેલ હશે. આ હેતુ માટે આશરે 30 લાખ કર્મચારીઓને તાલીમ આપવામાં આવશે. તો, ચાલો જોઈએ કે ભારતમાં આ ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી કેવી રીતે હાથ ધરવામાં આવશે, તે જાતિગત વસ્તી ગણતરીથી કેવી રીતે અલગ હશે અને છેલ્લી ક્યારે કરવામાં આવી હતી?

આ વખતે વસ્તી ગણતરી કેટલા તબક્કામાં ?

ભારતની વસ્તી ગણતરી બે તબક્કામાં હાથ ધરવામાં આવશે. પ્રથમ તબક્કામાં એપ્રિલથી સપ્ટેમ્બર 2026 દરમિયાન ઘરગથ્થુ ગણતરી અને રહેઠાણ માહિતી સંગ્રહનો સમાવેશ થશે. ત્યારબાદ બીજો તબક્કો ફેબ્રુઆરી 2027 માં શરૂ થશે. જોકે, લદ્દાખ, જમ્મુ અને કાશ્મીરના બરફથી ઢંકાયેલા પ્રદેશો અને હિમાચલ પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડના કેટલાક ભાગોમાં, વસ્તી ગણતરી સપ્ટેમ્બર 2026 માં પૂર્ણ થશે.

વસ્તી ગણતરી 2027 ની સંપૂર્ણ પ્રક્રિયા, 16 થી વધુ ભાષાઓનો વિકલ્પ

દરેક ઇમારતને જીઓ-ટેગ કરવામાં આવશે. આ વખતે, વસ્તી ગણતરીમાં સ્થળાંતર સંબંધિત ઘણા નવા અને વિગતવાર પ્રશ્નો પૂછવામાં આવશે, જેમ કે તમારો જન્મ ક્યાં થયો હતો, તમે પહેલા ક્યાં રહેતા હતા, તમે ત્યાં કેટલા સમયથી રહો છો અને તમે શા માટે સ્થળાંતર કર્યું. સૌથી અગત્યનું, 1931 પછી પહેલી વાર, બધા સમુદાયો માટે જાતિની માહિતી પણ એકત્રિત કરવામાં આવશે, જે અગાઉ ફક્ત SC/ST સુધી મર્યાદિત હતી. અંગ્રેજી અને હિન્દી ઉપરાંત, આ એપ્લિકેશનમાં 16 થી વધુ ભાષાઓનો વિકલ્પ પણ હશે.

30 લાખ કર્મચારીઓને રોજગારી મળશે

આ હેતુ માટે આશરે 30 લાખ ફિલ્ડ વર્કર્સને તાલીમ આપવામાં આવશે. ડેટા સંગ્રહ માટે મોબાઇલ એપ્લિકેશન્સ અને દેખરેખ માટે એક કેન્દ્રીય પોર્ટલનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે. ડેટા સંગ્રહ વધુ યુઝર ફ્રેન્ડલી રીતે કરવામાં આવશે જેથી જરૂરી પરિમાણો પરના બધા પ્રશ્નો એક બટનના ક્લિક પર ઍક્સેસ કરી શકાય.

એક પ્રશ્નાવલી તૈયાર કરવામાં આવશે

ભારતની 2027 ની વસ્તી ગણતરી દેશની સમગ્ર વસ્તીને આવરી લેશે. વસ્તી ગણતરી પ્રક્રિયામાં ઘરની મુલાકાતો અને ઘરયાદીની રચના, તેમજ ગૃહ ગણતરી અને વસ્તી ગણતરી માટે અલગ પ્રશ્નાવલીઓ તૈયાર કરવાનો સમાવેશ થાય છે. ગણતરીકારો, જે સામાન્ય રીતે રાજ્ય સરકાર દ્વારા નિયુક્ત સરકારી શિક્ષકો હોય છે, તેઓ તેમની નિયમિત ફરજો ઉપરાંત વસ્તી ગણતરી ક્ષેત્ર કાર્ય પણ કરશે.

દેશમાં પહેલીવાર ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી

રાજ્ય અને જિલ્લા વહીવટીતંત્રો ઉપ-જિલ્લા, જિલ્લા અને રાજ્ય સ્તરે વધારાના વસ્તી ગણતરી અધિકારીઓની નિમણૂક પણ કરશે. 2027 ની વસ્તી ગણતરી માટે પણ નવા પગલાં લેવામાં આવ્યા છે. આ દેશમાં ડિજિટલ રીતે હાથ ધરવામાં આવનારી પ્રથમ વસ્તી ગણતરી હશે. ડેટા સંગ્રહ મોબાઇલ એપ્લિકેશનનો ઉપયોગ કરીને કરવામાં આવશે, જે Android અને iOS બંને સંસ્કરણો માટે ઉપલબ્ધ છે.

દેખરેખ માટે ‘જનગણના વ્યવસ્થાપન અને દેખરેખ પ્રણાલી’ ની નિયુક્તિ

2027 ની વસ્તી ગણતરીમાં સુધારો કરવા માટે બે નવી સિસ્ટમો વિકસાવવામાં આવી છે. એક છે વસ્તી ગણતરી વ્યવસ્થાપન અને દેખરેખ પ્રણાલી (CMMS), જે વાસ્તવિક સમયમાં વસ્તી ગણતરી કામગીરીનું નિરીક્ષણ અને સંચાલન કરશે. બીજી છે HLB ક્રિએટર વેબ મેપ એપ્લિકેશન, જેનો ઉપયોગ ચાર્જમાં રહેલા અધિકારીઓ દ્વારા કરવામાં આવશે. બંને વસ્તી ગણતરી પ્રક્રિયાને વધુ કાર્યક્ષમ બનાવવામાં મદદ કરશે.

આ સામાન્ય વસ્તી ગણતરી જાતિ વસ્તી ગણતરીથી કેવી રીતે અલગ છે?

જાતિગત વસ્તી ગણતરી અને સામાન્ય વસ્તી ગણતરી બંને દેશ માટે મહત્વપૂર્ણ છે, પરંતુ તેમના ઉદ્દેશ્યો અને માહિતી અલગ અલગ છે. જાતિગત વસ્તી ગણતરી જાતિ દ્વારા લોકોની સંખ્યા અને સામાજિક-આર્થિક સ્થિતિ નક્કી કરે છે. તે જાતિ આધારિત અનામત અને લાભો માટે ડેટા પ્રદાન કરે છે.

દરમિયાન, સામાન્ય વસ્તી ગણતરી વય, લિંગ, શિક્ષણ અને રોજગાર જેવા પાસાઓ પર માહિતી એકત્રિત કરે છે. તેનો મુખ્ય હેતુ દેશની વસ્તી પરિસ્થિતિને સમજવાનો અને વિકાસ યોજનાઓ અને નીતિઓ માટે ડેટા એકત્રિત કરવાનો છે.

છેલ્લી વસ્તી ગણતરી 2011 માં હાથ ધરવામાં આવી હતી, જ્યારે વસ્તી 121 કરોડ હતી

2011 ની વસ્તી ગણતરી મુજબ, ભારતની વસ્તી 1.21 અબજ હતી, જેમાંથી 62 કરોડ (51.54%) પુરુષો અને 58 કરોડ (48.46%) સ્ત્રીઓ હતી. 2001-2011 ના દાયકા દરમિયાન ભારતની વસ્તીમાં 18 કરોડથી વધુનો વધારો થયો.

દેશ અને દુનિયાના તમામ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો