ચીને નેપાળને આપ્યો ઝટકો, નથી આપી રહ્યા હાઈવે બનાવવા માટે પૈસા, હવે પોતે જ એકઠું કરી રહ્યું છે ફંડ
ચીને લગભગ નવ વર્ષ પહેલા નેપાળ માટે આર્થિક અને ટેકનિકલ પેકેજ જાહેર કરવાનું વચન આપ્યું હતું. હવે તેણે નેપાળ સાથેનું વચન તોડ્યું છે. ચીનની આ યુક્તિ બાદ નેપાળ સરકારે પોતાના પૈસાથી વિકાસનો માર્ગ અપનાવવાનો નિર્ણય કર્યો છે. નેપાળને આ ફંડ અરનિકો હાઇવે માટે મળવાનું હતું, જે મળ્યું નથી. હવે સરકાર તેના નિર્માણ માટે પોતાના સંસાધનોનો ઉપયોગ કરી રહી છે.
ચીને એક વખત નેપાળને ભારત સામે ઉભો કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. તેને ઘણા પૈસા આપ્યા. પોતાની ચાલમાં સફળ ન થયા બાદ તેણે હવે ફંડ રોકી દીધું છે. લગભગ નવ વર્ષ પહેલા તેમણે નેપાળ માટે આર્થિક અને ટેકનિકલ પેકેજ જાહેર કરવાનું વચન આપ્યું હતું. જો કે પૈસા ન મળતા હવે નેપાળ સરકારે પોતાના જ પૈસાથી વિકાસના માર્ગે આગળ વધવાનો નિર્ણય કર્યો છે. નેપાળને આ ફંડ અરનિકો હાઇવે માટે મળવાનું હતું, જે મળ્યું નથી. હવે સરકાર તેના નિર્માણ માટે પોતાના સંસાધનોનો ઉપયોગ કરી રહી છે.
તત્કાલીન રાષ્ટ્રપતિ રામ બરન યાદવ જ્યારે ચીનની મુલાકાતે હતા, ત્યારે ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગે 28 માર્ચ, 2015ના રોજ હૈનાન પ્રાંતમાં બોઆઓ ફોરમ ખાતે તેમની બેઠક દરમિયાન 900 મિલિયન RMB (રૂ. 16 બિલિયનથી વધુ)ના સહાય પેકેજની જાહેરાત કરી હતી. આ સહાય નેપાળને ચીન સાથે જોડતા 115-km-લાંબા અરાનિકો હાઇવે પર પરિવહન માળખાને અપડેટ કરવા અને વિકસાવવામાં મદદ કરવા માટે હતી.
નાણા મંત્રાલયના ઇન્ટરનેશનલ ઇકોનોમિક કોઓપરેશન કોઓર્ડિનેશન ડિવિઝન દ્વારા દર વર્ષે ચીનની આ વિશેષ સહાયનું નવીકરણ કરવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ અનેક કોલ્સ, વિનંતીઓ અને મીટિંગ્સ છતાં, ભંડોળ પ્રાપ્ત થયું ન હતું. ચીનની સરકાર આ રકમ બહાર પાડી રહી ન હોવાથી, નેપાળે તેના બજેટમાંથી રૂ. 3.6 બિલિયન હાઇવેના 26 કિમીના પટમાં જાળવણી માટે અને માર્ગ વિભાગ દ્વારા તૈયાર કરાયેલ વિગતવાર પ્રોજેક્ટ રિપોર્ટના આધારે ભૂસ્ખલનની વ્યવસ્થા કરવા માટે ફાળવ્યા હતા.
ચીન સરકારે કોદરી હાઇવે બનાવ્યો હતો
અરનિકો હાઇવેનો મોટો ભાગ, જેને કોડારી હાઇવે તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે 1960ના દાયકામાં ચીનની સરકાર દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો. એપ્રિલ 2015માં આવેલા ભૂકંપથી હાઈવેના ઘણા ભાગોને ખરાબ રીતે નુકસાન થયું હતું. પુષ્પ કમલ દહલે ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગને બે વાર ફોન કર્યો હતો, પરંતુ પૈસા આપવામાં આવ્યા ન હતા. ચીની સહાય આગામી ન હોવાનું તારણ કાઢ્યા પછી, સરકાર પાસેથી નાણાંની માંગણી કરવામાં આવી હતી, જેમાં હાઇવેના 26 કિલોમીટરના પટને બનાવવા માટે 3.6 અબજ રૂપિયા ફાળવવામાં આવ્યા હતા.
આ સાથે, કોવિડ રોગચાળા પછી, નેપાળમાં કાર્યરત ચાર મોટી ચાઇનીઝ કંપનીઓ દ્વારા ઓટોમેશન લોડર અને મશીનરીના ઉપયોગને કારણે નેપાળીઓની નોકરીઓ ઘણી હદ સુધી જતી રહી છે. તે જ સમયે, ચીને નેપાળી માલસામાન અને લોકો માટે સરહદ પરના નિયંત્રણો કડક કર્યા છે અને તે મુખ્યત્વે નેપાળમાં ચીની વસ્તુઓની નિકાસ કરવા માટે સરહદનો ઉપયોગ કરે છે.
BRI કરારમાં પણ ખાસ કંઈ નથી
નેપાળ સાથે બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવ પર હસ્તાક્ષર કર્યાના લગભગ સાત વર્ષ પછી, ચીન પાસે વાસ્તવિક પ્રોજેક્ટના માર્ગમાં બતાવવા માટે કંઈ નથી. નેપાળ અને ચીને 12 મે, 2017ના રોજ વન બેલ્ટ વન રોડ (બાદમાં બીઆરઆઈ તરીકે ઓળખાય છે) પર એક એમઓયુ પર હસ્તાક્ષર કર્યા, જે ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગની એક મોટી પહેલ છે. તે દર ત્રણ વર્ષે અપડેટ કરવામાં આવશે. બેઇજિંગ BRIને ટોચની વિદેશ નીતિ અગ્રતા આપે છે પરંતુ કાઠમંડુમાં પુષ્પ કમલ દહલ સરકારની રચના પછી નેપાળ તરફથી કોઈ નક્કર ચર્ચા થઈ નથી.
કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યાના સાત વર્ષ પછી પણ નેપાળમાં BRIની ગતિના અભાવ અંગે ચિંતા છે, જ્યારે તેનો ઉદ્દેશ્ય સંયુક્ત અભ્યાસ અને રેલવે, રોડના વિકાસ દ્વારા પરિવહન પરિવહન, લોજિસ્ટિક્સ, પરિવહન નેટવર્ક સુરક્ષા અને સંબંધિત માળખાકીય સુવિધાઓના વિકાસને સરળ બનાવવાનો છે. નાગરિક ઉડ્ડયન, પાવર ગ્રીડ, માહિતી અને સંદેશાવ્યવહાર સહિત ક્રોસ બોર્ડર પ્રોજેક્ટ્સને પ્રોત્સાહન આપવાનું હતું.
BRI મુદ્દો 2021માં ફરી સામે આવશે
એમઓયુ એ પણ જણાવે છે કે બંને પક્ષો 2017ની અંદર ચીન-નેપાળ મુક્ત વેપાર કરારનો સંયુક્ત સંભવિત અભ્યાસ પૂર્ણ કરશે. જો શક્ય હોય તો, અમે બજારોને વધુ ખુલ્લા કરવા અને દ્વિ-માર્ગીય વેપારને વિસ્તૃત કરવા માટે મુક્ત વેપાર કરાર (FTA) પર વાટાઘાટો શરૂ કરીશું.
જુલાઈ 2021માં શેર બહાદુર દેઉબા વડાપ્રધાન બન્યા બાદ BRIનો મુદ્દો ફરી સામે આવ્યો. માર્ચ 2022માં પૂર્વ ચીનના વિદેશ મંત્રી અને સ્ટેટ કાઉન્સિલર વાંગ યીની મુલાકાત દરમિયાન નેપાળ પક્ષે સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે તે BRI પ્રોજેક્ટ માટે લોનને બદલે અનુદાન અને સહાયને પ્રાધાન્ય આપે છે. નેપાળ પક્ષે ચીની અધિકારીઓ સાથેની વાતચીત અને બેઠકો દરમિયાન સ્પષ્ટતા કરી હતી કે નેપાળની પોતાની મર્યાદાઓ અને ગંભીર આર્થિક સ્થિતિને કારણે તે ઊંચા વ્યાજ દરે લોન લેવા સક્ષમ નથી.
આ પણ વાંચો: આતંક ફેલાવવાનું નવું હથિયાર, પાકિસ્તાન બોર્ડરમાં 13 હજાર ચીની ડ્રોન, ગુપ્તચર એજન્સી એલર્ટ
