હોર્મોન્સ અને હાર્ટ વચ્ચે શું સંબંધ છે? પરિણામો પહેલા માત્ર આપણા જ નહીં નેતાઓના પણ કેમ વધે છે ધબકારા

હરિયાણા અને જમ્મુ કાશ્મીર વિધાનસભા ચૂંટણીના આજે પરિણામ આવી રહ્યા છે. આ ચૂંટણીઓમાં અનેક ઉમેદવારોનું ભાવિ દાવ પર છે. કોણ જીતશે અને કોની હાર થશે તે તો પરિણામ આવ્યા બાદ જ ખબર પડશે. જેમ કે સામાન્ય માણસ પોતાના જીવન સાથે જોડાયેલા કોઈપણ પરિણામની રાહ જુએ છે.

તેવી જ રીતે નેતાઓ પણ મત ગણતરીના દિવસે તેમના પરિણામની રાહ જોતા હોય છે. પરિણામ આવે તે પહેલા સામાન્ય લોકોના જ નહીં નેતાઓના પણ ધબકારા વધી જાય છે. પણ આવું કેમ થાય છે? હૃદયના ધબકારા વધવા સાથે શું સંબંધ છે અને તેની પાછળનું તબીબી વિજ્ઞાન શું છે? આવો જાણીએ નિષ્ણાતો પાસેથી.

હોર્મોન ટ્રિગર થઈ જાય છે અને તરત જ પ્રતિક્રિયા આપે છે

દિલ્હીની રાજીવ ગાંધી હોસ્પિટલના કાર્ડિયોલોજી વિભાગમાં ડૉ. અજિત જૈન કહે છે કે કોઈ બાબતની ચિંતા, માનસિક તણાવ, કોઈ બાબત વિશે વધુ પડતી આશા કે નિરાશા, આ બધી બાબતો હૃદયના ધબકારા વધી શકે છે. જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ ચિંતિત, નર્વસ અથવા માનસિક તણાવમાં હોય છે, ત્યારે શરીરમાં એડ્રેનાલિન હોર્મોન મોટી માત્રામાં બહાર આવે છે.

એડ્રેનાલિન એ શરીરમાં રહેલું સ્ટ્રેસ હોર્મોન છે. જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ કોઈપણ પ્રકારના તણાવમાં હોય છે, ત્યારે આ હોર્મોન ટ્રિગર થઈ જાય છે અને તરત જ પ્રતિક્રિયા આપે છે. આ હોર્મોન એક્ટિવ થવાને કારણે શરીરમાં રક્ત પરિભ્રમણ વધે છે અને તેની અસર હૃદય પર પણ પડે છે. જેના કારણે હૃદયના ધબકારા ઝડપી બને છે.

મગજ અને હોર્મોન્સ વચ્ચે જોડાણ છે

ડૉ. જૈન સમજાવે છે કે વધુ પડતી ચિંતા કે તણાવને કારણે નર્વસ સિસ્ટમ પણ ઓવરએક્ટિવ થઈ જાય છે અને હૃદયને સિગ્નલ મોકલે છે. આ સિગ્નલથી હૃદયને મેસેજ મળે છે કે તેને વધુ ઝડપથી ધબકવું છે અને હૃદયના ધબકારા ઝડપી બને છે. એડ્રેનાલિન હોર્મોન અને નર્વસ સિસ્ટમનું એક્ટિવ થવું તે ઝડપી ધબકારાનું કારણ છે.

કેટલાક કિસ્સાઓમાં માનસિક તણાવને કારણે વ્યક્તિનું બ્લડ પ્રેશર પણ ઊંચું થઈ જાય છે. જેના કારણે હૃદયના ધબકારા ઝડપી બને છે. માનસિક તણાવને કારણે હૃદયની નસો સંકુચિત થઈ જાય છે અને ઓછી જગ્યામાં વધુ રક્ત પ્રવાહને કારણે હૃદય પર દબાણ આવે છે અને ધબકારા વધવા લાગે છે.

શું આ ખતરનાક છે ?

ડૉ. જૈન સમજાવે છે કે આવી ઘટનાઓમાં હૃદયના ધબકારા વધવા એ સામાન્ય બાબત છે, પરંતુ જો હૃદયના ધબકારા સતત વધી રહ્યા હોય અને તે દરમિયાન શ્વાસ લેવામાં તકલીફ હોય કે ચક્કર આવતા હોય તો તેને હળવાશથી ન લેવું જોઈએ. આનું કારણ એ છે કે વધતા માનસિક તણાવ અને ઘબરાહટને કારણે હૃદય ખૂબ જ ઝડપથી ધબકતું હોય છે. સતત ઝડપી ધબકારાથી હાર્ટ ફેલ થવાનું જોખમ પણ રહે છે. આવી સ્થિતિમાં આ લક્ષણોને હળવાશથી ન લેવા જોઈએ.

હૃદયના ધબકારાને કેવી રીતે નિયંત્રિત કરવા

જો તમને લાગે કે તમારા હૃદયના ધબકારા વધી રહ્યા છે તો ઊંડો શ્વાસ લો અને 5 મિનિટ સુધી ઊંડો શ્વાસ લેતા રહો અને પછી શ્વાસ છોડો, આ ખૂબ જ ફાયદાકારક રહેશે. આ સમય દરમિયાન પરિણામ વિશે ચિંતા કરશો નહીં અને શાંત જગ્યાએ બેસો. આ દરમિયાન થોડું પાણી પીવો અને થોડા ડગલાં ચાલો. જો આમ કર્યા પછી પણ તમને રાહત નથી લાગતી અને તમારા હૃદયના ધબકારા હજુ પણ ઝડપી ચાલી રહ્યા છે તો ડોક્ટરની સલાહ લો. આ બાબતમાં બેદરકાર ન રહો. બેદરકાર રહેવું સ્વાસ્થ્ય માટે જોખમી બની શકે છે.