Hydroponics Cultivation: ઘરની છત પર પણ શાકભાજી ઉગાડી શકાય છે, જાણો શું છે આ પદ્ધતિ
આ ખેતીમાં માટીની જરૂર પડતી નથી. ખેડૂતો આ ટેકનિકથી ખેતી કરીને મોટી કમાણી કરી શકે છે. હાઇડ્રોપોનિક (Hydroponics) અથવા માટી વિના ખેતી કરવાની આ તકનીક આજથી નહીં, પરંતુ સેંકડો વર્ષોથી અપનાવવામાં આવી રહી છે.
આજકાલ ખેતીમાં નવી ટેક્નૉલૉજી (Technology) આવતાં હવે કામ સરળ બની ગયું છે. હવે તેમાં પહેલાની પરંપરાગત ખેતીની જેમ માટી, પુષ્કળ પાણી અને જમીનની જરૂર નથી. કૃષિ ક્ષેત્રમાં નવી ટેક્નોલોજીના સમાવેશથી ખેતી એટલી સરળ થઈ ગઈ છે કે હવે તમે તેને ઘરની છતથી લઈને તમારા નાના આંગણા સુધી કરી શકો છો, આવી જ એક ટેકનિક છે હાઈડ્રોપોનિક ફાર્મિંગ. આ ખેતીમાં માટીની જરૂર પડતી નથી. ખેડૂતો આ ટેકનિકથી ખેતી કરીને મોટી કમાણી કરી શકે છે. હાઇડ્રોપોનિક (Hydroponics)અથવા માટી વિના ખેતી કરવાની આ તકનીક આજથી નહીં, પરંતુ સેંકડો વર્ષોથી અપનાવવામાં આવી રહી છે.
ગ્રીન એન્ડ વાઇબ્રેટ વેબસાઈટ અનુસાર, બેબીલોનનાં હેંગીંગ ગાર્ડન્સ (Hanging Gardens of Babylon) 600 બીસીમાં પણ જોવા મળ્યા હતા, જેમાં માટી વગર છોડ વાવવામાં આવ્યા હતા. 12 મી સદીના અંતમાં ચીનની મુલાકાત દરમિયાન, માર્કો પોલોએ ત્યાં પાણીની ખેતી જોઈ, જે તેનું શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણ છે. માટી વગરના નાના વિસ્તારમાં ઝડપી ખેતી કરવાની આ એક સરસ રીત છે, જેમાં ટેક્નોલોજીનો સહારો લઈને પાણીની જરૂરિયાત પણ ઓછી થાય છે.
જો કે, શરૂઆતમાં ખર્ચ કરવો પડે છે જેથી તમામ સાધનો લઈ શકાય અને તેની તાલીમ પણ જરૂરી છે. એક મુશ્કેલી એ પણ છે કે જ્યાં છોડ ઉગાડવામાં આવી રહ્યા છે ત્યાં પાવર કટ ન થવો જોઈએ, નહીં તો પાણીના અભાવે અને તાપમાનમાં વધારો અને ઘટાડો થવાને કારણે છોડ થોડા કલાકોમાં બગડી શકે છે.
ટેકનોલોજી કેવી રીતે કામ કરે છે
આ ટેકનિકમાં શાકભાજી પાણી દ્વારા જ ઉગાડવામાં આવે છે. આમાં, પાઈપમાં પૌષ્ટિક પાણી વહે છે, જેના પર છોડ વાવવામાં આવે છે. છોડના મૂળ તેમાંથી પોષણ મેળવે છે. બજારમાં હાઇડ્રોપોનિક્સ ટેક્નોલોજીના ઘણા મોડલ ઉપલબ્ધ છે. આ ટેકનીકમાં બહુ ઓછું પાણી વપરાય છે. તેને પેરાલાઇટ અને કોકપિટની જરૂર પડે છે.
ખેતી કેવી રીતે કરવી
આ તકનીકમાં, પેરાલાઇટ અને કોકોપીટને મિશ્રિત કરવામાં આવે છે અને નાના બોક્સમાં રાખવામાં આવે છે. એકવાર કન્ટેનર કોકોપીટ અને પેરાલાઇટના મિશ્રણથી ભરાઈ જાય, તે ચારથી પાંચ વર્ષ સુધી વાપરી શકાય છે. આ બોક્સમાં પહેલા બીજ વાવવામાં આવે છે. પછી જ્યારે તેમાં છોડ બહાર આવે છે, ત્યારે આ બોક્સને પાઇપની ઉપર બનાવેલા છિદ્રોમાં રાખવામાં આવે છે, જેમાં પૌષ્ટિક પાણી વહે છે. મજાની વાત એ છે કે તેમાં કામ કરતી વખતે તમારા હાથ ગંદા થતા નથી. બૉક્સના તળિયે એક છિદ્ર બનાવવામાં આવે છે. આ તકનીકમાં, તમે તમારી જગ્યાની ઉપલબ્ધતા અનુસાર મોડેલ તૈયાર કરી શકો છો.
હવે આ ટેક્નિક વિશે વાત કરીએ. તો તેના માટે એક સરળ ઉદાહરણ છે. જો તમે ક્યારેય તમારા ઘર કે રૂમમાં ગ્લાસમાં કે પાણીથી ભરેલી બોટલમાં છોડની ડાળી રાખી હશે તો તમે જોયું જ હશે કે થોડા દિવસો પછી તેમાં મૂળ નીકળી જાય છે અને ધીમે-ધીમે તે છોડ ઉગવા લાગે છે.
ઘણીવાર આપણે વિચારીએ છીએ કે વૃક્ષો અને છોડના વિકાસ અને વૃદ્ધિ માટે ખાતર, માટી, પાણી અને સૂર્યપ્રકાશ જરૂરી છે. પરંતુ વાસ્તવિકતા એ છે કે પાક ઉત્પાદન માટે માત્ર ત્રણ વસ્તુઓની જ જરૂર છે – પાણી, પોષક તત્વો અને ખોરાક.
એવું જોવામાં આવ્યું છે કે આ તકનીકથી છોડ જમીન કરતાં 20-30% વધુ સારી રીતે વધે છે. તેનું કારણ એ છે કે છોડને પોષણ સીધું પાણીમાંથી મળે છે અને તેને માટે જમીનમાં સંઘર્ષ કરવો પડતો નથી. ઉપરાંત, તેને જમીનમાં ઉગતા નીંદણથી નુકસાન થતું નથી.
શાકભાજીની ગુણવત્તા વધે છે
હાઇડ્રોપોનિક્સ ટેકનિકથી ખેતી કરતા ખેડૂત વિશાલ માને કહે છે કે આ ટેકનિકથી શાકભાજી ઉગાડવાથી શાકભાજીની ગુણવત્તા ઘણી સારી રહે છે. ઉપરાંત, તેમને પોષણની કમી નથી હોતી કારણ કે તેઓ પૌષ્ટિક ખોરાક આપીને ઉગાડવામાં આવે છે. તેમના ખેતરમાં 11 પ્રકારના શાકભાજી ઉગાડવામાં આવે છે.
આમાં રીંગણની ચાર જાતો છે, સાથે ટામેટાં પણ વાવ્યા છે. આ ટેકનિકમાં માટીનો ઉપયોગ થતો નથી, તેથી તેમાં જીવાત અને રોગોનો પ્રકોપ નહિવત છે. આ સાથે તેનું પોષણ મૂલ્ય પણ ઘણું સારું છે. ધાણાનું ઉદાહરણ આપતા તેમણે જણાવ્યું કે ખેડૂતો જમીનમાં ખેતી કરીને વર્ષમાં છ વખત ધાણા ઉગાડી શકે છે. પરંતુ આ ટેકનિકથી તમે વર્ષમાં 15 થી 16 વખત ધાણાની લણણી કરી શકો છો.
કેટલી થાય છે કમાણી
જો કોઈ વ્યક્તિ આ ટેકનિકનો ઉપયોગ પોતાના ઘરે માટે કરે છે અને શાકભાજીનું ઉત્પાદન કરે છે તો તેને એક મહિનામાં 30-40 હજાર રૂપિયાની કમાણી થશે. જો કોઈ વ્યક્તિ આ તકનીકનો ઉપયોગ કરીને એક એકરમાં ખેતી કરે છે, તો તે ચારથી પાંચ લાખ રૂપિયા કમાઈ શકે છે. બંજર જમીન પર પણ તેની ખેતી કરી શકાય છે. આ માટે, તેને ઓછામાં ઓછા 25 હજારથી લાખ રૂપિયાના ખર્ચથી શરૂ કરી શકાય છે.
આ પણ વાંચો: 8 વર્ષ બાદ Google Chrome એ બદલ્યો પોતાનો લોગો, માત્ર આ યુઝર્સને આવી રહ્યો છે નજર
