શિવલિંગ અને જ્યોતિર્લિંગ વચ્ચે શું તફાવત? જાણો
શિવપુરાણમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે શિવલિંગ પર જળ ચઢાવવાથી વ્યક્તિને પુણ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. તેમજ જ્યોતિર્લિંગની પૂજા કરવાથી સાધકને શુભ ફળ મળી શકે છે. પરંતુ આ પહેલા કેટલાક લોકોને એ પણ મૂંઝવણ છે કે શિવલિંગ અને જ્યોતિર્લિંગ વચ્ચે શું સંબંધ છે.
ઘણા લોકો જ્યોતિર્લિંગ અને શિવલિંગને એક જ માને છે, પરંતુ તેમની વચ્ચે ઘણો તફાવત છે. અમે તમને આ બંને વચ્ચેનો તફાવત સમજાવીશું.
શિવલિંગનો ન તો આરંભ છે ન તો અંત
શાસ્ત્રોમાં શિવલિંગનો અર્થ અનંત તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યો છે, જેનો ન તો આરંભ છે અને ન તો અંત. શિવલિંગ એ ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતીનું શાશ્વત એક સ્વરૂપ છે. શિવલિંગ એ પુરુષ અને પ્રકૃતિની સમાનતાનું પ્રતીક છે.
શિવલિંગ એવું દર્શાવે છે કે આ દુનિયામાં પુરુષ કે સ્ત્રીનું કોઈ અલગ વર્ચસ્વ નથી, પરંતુ બંને સમાન છે. શિવલિંગની સ્થાપના મનુષ્ય દ્વારા કરવામાં આવી છે. આમાંથી કેટલાક શિવલિંગ મનુષ્યો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા છે અને કેટલાક સ્વયંભૂ છે અને પછી મંદિરોમાં સ્થાપિત કરાયા છે.
જ્યોતિર્લિંગ એટલે શું?
જ્યોતિર્લિંગ એ સ્વયં ભગવાન શિવનો અવતાર છે. જ્યોતિર્લિંગ એટલે ભગવાન શિવનું પ્રકાશ સ્વરૂપમાં દેખાવ. જ્યોતિર્લિંગો મનુષ્યો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા નથી, પરંતુ તેઓ સ્વયં અસ્તિત્વ ધરાવે છે અને બ્રહ્માંડના કલ્યાણ અને પ્રગતિ માટે સ્થાપિત થયા છે. ત્યાં ઘણા શિવલિંગો હોઈ શકે છે પરંતુ ત્યાં ફક્ત 12 જ્યોતિર્લિંગ છે અને તે બધા ફક્ત ભારતમાં જ સ્થિત છે.
કહેવાય છે કે જ્યાં પણ જ્યોતિર્લિંગ છે ત્યાં ભગવાન શિવ સ્વયં પ્રગટ થયા છે. એવું કહેવાય છે કે 12 જ્યોતિર્લિંગના કારણે જ પૃથ્વીનો પાયો છે અને તેથી જ તે પોતાની ધરી પર ફરે છે. ઉપરાંત તેના કારણે જ પૃથ્વી પર જીવનનું અસ્તિત્વ ચાલુ છે.
ભારતના જ્યોતિર્લિંગ
- સોમનાથ જ્યોતિર્લિંગ – ગુજરાત
- મલ્લિકાર્જુન જ્યોતિર્લિંગ – આંધ્ર પ્રદેશ
- મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ – મધ્ય પ્રદેશ
- ઓમકારેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ – મધ્ય પ્રદેશ
- કેદારનાથ જ્યોતિર્લિંગ – ઉત્તરાખંડ
- ભીમાશંકર જ્યોતિર્લિંગ – મહારાષ્ટ્ર
- કાશી વિશ્વનાથ જ્યોતિર્લિંગ – ઉત્તર પ્રદેશ
- ત્ર્યંબકેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ – મહારાષ્ટ્ર
- વૈદ્યનાથ જ્યોતિર્લિંગ – ઝારખંડ
- નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ – ગુજરાત
- રામેશ્વરમ જ્યોતિર્લિંગ – તમિલનાડુ
- ઘુષ્મેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ – મહારાષ્ટ્ર
જ્યોતિર્લિંગને લઈને શિવપુરાણમાં પણ એક કથા છે. શિવપુરાણ અનુસાર, એકવાર બ્રહ્માજી અને વિષ્ણુજી વચ્ચે વિવાદ થયો કે બંનેમાં શ્રેષ્ઠ કોણ છે અને બંને પોતાને શ્રેષ્ઠ સાબિત કરવા માટે મક્કમ હતા. આ મૂંઝવણને દૂર કરવા માટે, ભગવાન શિવ પ્રકાશના સ્તંભના રૂપમાં પ્રગટ થયા, જેની ન તો શરૂઆત હતી અને ન તો અંત.
જ્યોતિર્લિંગમાંથી અવાજ આવ્યો, બંનેમાંથી કોઈ જ્યોતિર્લિંગનો છેડો જોઈ શક્યો નહીં. આ પછી તે નિશ્ચિત થઈ ગયું કે આ દિવ્ય પ્રકાશ બ્રહ્માજી અને વિષ્ણુજી કરતાં પણ શ્રેષ્ઠ છે. આ પ્રકાશ સ્તંભને જ્યોતિર્લિંગ કહેવામાં આવતું હતું.
(નોંધ: અહીં આપવામાં આવેલી માહિતી ધાર્મિક માન્યતાઓને આધારે છે.)
