Tech Master : કેપેસિટર શું છે અને તે કેવી રીતે કામ કરે છે ?

શું તમે જાણો છો કે આ કેપેસિટર (Capacitor) શું છે. કેપેસિટર્સ જેને કન્ડેન્સર્સ (Condensers) પણ કહેવાય છે, તે energy-storing devices હોય છે જેનો ઉપયોગ ખાસ કરીને ટેલિવિઝન, રેડિયો અને અન્ય પ્રકારના ઇલેક્ટ્રોનિક સાધનોમાં થાય છે. પછી ભલે તે કોઈ સ્ટેશનમાં તમારા રેડિયોને ટ્યુન કરવાનો હોય, અથવા ડિજિટલ કૅમેરામાંથી ફોટો માટે ફ્લેશ, અથવા તમારા HDTV પર ચૅનલોને ફ્લિક કરવાનો હોય, આ બધી જગ્યાએ કેપેસિટરનો ઘણો ઉપયોગ થાય છે.

Clouds પણ ઇલેક્ટ્રોનિક સર્કિટમાં ઉપયોગમાં લેવાતા કેપેસિટરની જેમ જ કાર્ય કરે છે, માત્ર એટલો જ તફાવત છે કે તે ઇલેક્ટ્રોનિક કેપેસિટરની તુલનામાં ખૂબ મોટા છે. ચાલો આ લેખમાં કેપેસિટર સંબંધિત તમામ માહિતી મેળવીએ. તો વિલંબ કર્યા વિના ચાલો જાણીએ કેપેસિટર શું છે.

કેપેસિટર શું છે

કેપેસિટર એ Passive Electrical Components હોય છે જે Electric Energy Store કરે છે. જે આ પહેલા કન્ડેન્સર્સ તરીકે ઓળખાતા હતા. કેપેસિટર વિદ્યુત વાહકનું બનેલું હોય છે અને તેને ઇન્સ્યુલેટર દ્વારા અલગ કરવામાં આવે છે. આ ઇન્સ્યુલેટીંગ સ્તરને ડાઇલેક્ટ્રિક (Dielectric)કહેવામાં આવે છે. જો કે તમામ કેપેસિટર્સમાં સમાન મૂળભૂત સિદ્ધાંત ઘટકોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, પરંતુ સામગ્રીની પસંદગી અને ગોઠવણી એકબીજાથી અલગ છે.

આ કોઈપણ ઇલેક્ટ્રિકલ અથવા ઇલેક્ટ્રોનિક્સ સર્કિટના ખૂબ જ સામાન્ય તત્વો છે. ઉદાહરણ તરીકે, તેનો ઉપયોગ ફક્ત AC પ્રવાહને allow આપવા અને DC પ્રવાહને block કરવા માટે થાય છે, જ્યારે કેટલીક જગ્યાએ તેનો ઉપયોગ સરળ પાવર સપ્લાય આઉટપુટ માટે થાય છે.

કેપેસિટરનું કામ

કેપેસિટર ઈલેક્ટ્રોસ્ટેટિક ફીલ્ડમાં ઉર્જાનો સંગ્રહ માટે જે સમગ્ર કોડક્ટરમાં સંભવિત તફાવત બનાવીને ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી જ્યારે કંડક્ટરમાં વોલ્ટેજ આપવામાં આવે છે. પછી કેપેસિટરની એક પ્લેટમાં positive charge એકત્રિત કરવામાં આવે છે જ્યારે બીજી પ્લેટમાં positive charge થાય છે. તેથી જ ભૌતિકશાસ્ત્રીઓ માને છે કે કેપેસિટર કોઈપણ એક વિદ્યુત ક્ષેત્રમાં ઈલેક્ટ્રોસ્ટેટલી ઊર્જાનો સંગ્રહ કરીને કાર્ય કરે છે.

ઇલેક્ટ્રિક ચાર્જ અને સંભવિત તફાવત (વોલ્ટેજ) ના ગુણોત્તરને કેપેસીટન્સ (capacitance)કહેવામાં આવે છે. તે farads (એકમ) માં માપવામાં આવે છે. જે કેપેસિટરનું વર્ણન કરવા માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ પરિમાણ છે. જ્યારે કંડક્ટર વચ્ચેનું અંતર ન્યૂનતમ હોય અને વાહકની સપાટી મહત્તમ હોય ત્યારે કેપેસિટી સૌથી વધુ હોય છે. આદર્શ કેપેસિટર્સ માત્ર સિદ્ધાંતમાં હોય છે, જે સંપૂર્ણપણે કેપેસીટન્સ દ્વારા વર્ણવવામાં આવે છે, પરંતુ વાસ્તવિક દુનિયામાં કેટલીક મર્યાદાઓ છે.

ઉદાહરણ તરીકે, વાહક અને લીડ વાયરો parasitic inductance and resistance પેદા કરે છે. જ્યારે સ્થિર વિદ્યુત ક્ષેત્રની મહત્તમ શક્તિની પોતાની મર્યાદા હોય છે, જેનું વર્ણન બ્રેકડાઉન વોલ્ટેજ દ્વારા કરવામાં આવે છે, તેમજ ડાઇલેક્ટ્રિકમાંથી લિકેજ થતા પ્રવાહને લિકેજ કરંટ કહેવામાં આવે છે.

મોબાઈલની ટેકનિકલ બાબતોને લઈ અમારી આ ખાસ સિરીઝમાં અમે મોબાઈલ સ્ક્રીનના પ્રકારો તથા બેટરીમાં mAh શું હોય છે તેમજ RAM અને ROM શું છે તેમજ Resolution શું છે તથા મોબાઈલમાં ત્રણ કેમેરા શા માટે હોય છે અને ડ્યુઅલ કેમેરા ત્રણ કેમેરાનું કામ આપી શકે તેના વિશે વિગતે માહિતી આપી છે, જે વાંચવા અહીં ક્લિક કરો, આવી જ રસપ્રદ માહિતી માટે અમારી સાથે જોડાયેલા રહો.