એક એવી પેન જે માત્ર રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં જ ઉપયોગ થાય છે, જાણો આ પેનમાં શું છે ખાસ

રાષ્ટ્રપતિ (Parliament)ની ચૂંટણીમાં સંસદથી લઈને રાજ્યની વિધાનસભાઓ સુધી સાંસદો અને ધારાસભ્યો, જ્યારે તેઓ મત નાખવા માટે તેમના ગુપ્ત મતાધિકારનો ઉપયોગ કરે છે, ત્યારે તેમણે બેલેટ પેપર (Ballot paper) પર તેમની પસંદગીના ઉમેદવારને ઓર્ડર આપવાનો હોય છે અને વોટિંગ ચેમ્બરમાં વોટિંગ ચેમ્બરમાં પ્રવેશ કરવો પડે છે. આ પેન સામાન્ય રીતે ચૂંટણી પંચ દ્વારા ખાસ શાહીથી બનાવવામાં આવે છે. તેમાં રહેલી શાહી ઝાંખી પડતી નથી. આ ખાસ પેન સફેદ રંગની અને પ્લાસ્ટિકની બનેલી છે. તેના પર ચૂંટણી માર્કર પેન પર લખાયેલું હોય છે અને તેના પર ભારતીય ચૂંટણી પંચ પણ લખેલું છે. આ પેન અને શાહી કર્ણાટકની એક કંપની દ્વારા બનાવીને ચૂંટણી પંચને મોકલવામાં આવે છે, જેનો ઉપયોગ રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં થાય છે.

જો તમે ક્યારેય તમારા મતાધિકારનો ઉપયોગ કર્યો હોય તો મતદાન સમયે તમારી આંગળી પર એક ખાસ શાહીનું નિશાન હોય છે, જે દર્શાવે છે કે તમે મતદાન કર્યું છે. આ શાહીની વિશેષતા એ છે કે તે ઝડપથી ઝાંખી પડતી નથી. તેને અદૃશ્ય થવામાં એકથી બે અઠવાડિયા લાગે છે. પ્રમુખની ચૂંટણીમાં વપરાતી માર્કર પેનમાં પણ આ જ શાહીનો ઉપયોગ થાય છે.

કર્ણાટકની એક કંપની આ માર્કર અને શાહી બનાવે છે

સફેદ પ્લાસ્ટીકની આ પેનની શાહી જાંબલી રંગની છે. આ ખાસ માર્કર પેન કર્ણાટકની મૈસૂર પેઈન્ટ્સ અને વાર્નિશ લિમિટેડ દ્વારા બનાવવામાં આવે છે. આ જ કંપની માર્કર પેન અને તેની શાહી બનાવે છે અને તેને ભારતના ચૂંટણી પંચને સપ્લાય કરે છે. ચૂંટણી પંચના વિશેષ આદેશ પર તે મર્યાદિત સંખ્યામાં જ બનાવવામાં આવે છે. મૈસુરની મૈસૂર પેઈન્ટ એન્ડ વાર્નિશ લિમિટેડ, જ્યાં માત્ર ચૂંટણીઓ માટે જ નહીં, પરંતુ માર્કર પેન અને તેની શાહી પણ બનાવવામાં આવે છે. આ કંપનીની શાહી દરેક ચૂંટણીમાં વપરાય છે.

દેશમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી હોય કે લોકસભાની કે પછી કોઈ ખાસ ચૂંટણી, આ બધામાં આ શાહીનો ઉપયોગ થાય છે. આ શાહી 1962માં પ્રથમ સામાન્ય ચૂંટણી બાદથી દેશમાં ઉપયોગમાં લેવાઈ રહી છે. કેન્દ્રીય ચૂંટણી પંચ છેલ્લા 54 વર્ષથી આ શાહીનો ઉપયોગ કરી રહ્યું છે.

મત આપવા માટે કેટલો ખર્ચ થાય છે

રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં સાંસદના વોટની કિંમત 700 રૂપિયા છે. દરેક રાજ્યમાં ધારાસભ્યોના મતનું મૂલ્ય બદલાય છે. રાજ્યના કામકાજમાં ધારાસભ્યોના વોટ પાછળ 151 રૂપિયાનો ખર્ચ થાય છે.

2017થી પેનનો ઉપયોગ

આ ખાસ પેનનો ઉપયોગ 2017ની રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીથી કરવામાં આવી રહ્યો છે. એક પેન વડે ઓછામાં ઓછા 1000 વખત મતદાન કરવું શક્ય છે. આ સાથે પસંદગી નંબર ઉમેદવારોના નામની બાજુમાં રોમન અક્ષરોમાં અથવા બેલેટ પેપર પર નંબર લખવામાં આવે છે. બેલેટ પેપર પર કોઈ શબ્દ લખી શકાશે નહીં. જો તમે અન્ય કોઈ માર્કર પેનથી મત આપો છો તો તે રદ થઈ જશે. ભારતમાં પ્રથમ ચૂંટણી 1951-52માં યોજાઈ હતી. આ ચૂંટણીઓમાં મતદારોની આંગળીઓમાં શાહી નાખવાનો કોઈ નિયમ નહોતો. તેનો અમલ 1962ની ચૂંટણીથી કરવામાં આવ્યો હતો.

જાણો આ કંપની વિશે

મૈસુર કર્ણાટકમાં આવેલું એક સ્થળ છે. આ સ્થાન પર અગાઉ વાડિયાર વંશનું શાસન હતું. આઝાદી પહેલા તેના શાસક મહારાજા કૃષ્ણરાજ વાડિયાર હતા. વાડિયાર રાજવંશ વિશ્વના સૌથી ધનિક રાજવીઓમાંનો એક હતો. આ શાહી ઘરની પોતાની સોનાની ખાણ હતી. 1937માં કૃષ્ણરાજ વાડિયારે મૈસૂર લેક એન્ડ પેઇન્ટ્સ નામની ફેક્ટરીની સ્થાપના કરી. આ ફેક્ટરીમાં પેઇન્ટ અને વાર્નિશ બનાવવાનું કામ કરવામાં આવતું હતું.

ભારતની આઝાદી બાદ આ ફેક્ટરીને કર્ણાટક સરકારનો અધિકાર મળ્યો. હાલમાં આ ફેક્ટરીમાં કર્ણાટક સરકાર 91 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. 1989 માં આ ફેક્ટરીનું નામ બદલીને મૈસુર પેઇન્ટ એન્ડ વાર્નિશ લિમિટેડ કરવામાં આવ્યું.

કેવી રીતે શાહીનો ટ્રેન્ડ શરૂ થયો

ભારતમાં પ્રથમ ચૂંટણી 1951-52માં યોજાઈ હતી. આ ચૂંટણીઓમાં મતદારોની આંગળીઓમાં શાહી નાખવાનો કોઈ નિયમ નહોતો. ચૂંટણી પંચને અન્ય કોઈને મત આપવા અને બે વાર મતદાન કરવાની ફરિયાદો મળી છે. આ ફરિયાદો બાદ ચૂંટણી પંચે તેને રોકવા માટે અનેક વિકલ્પો પર વિચાર કર્યો હતો. શ્રેષ્ઠ માર્ગ અવિશ્વસનીય શાહીનો ઉપયોગ કરવાનો હતો.

ચૂંટણી પંચે આવી જ એક શાહી બનાવવા અંગે નેશનલ ફિઝિકલ લેબોરેટરી ઓફ ઈન્ડિયા (NPL) સાથે વાત કરી હતી. NPLએ એવી શાહીની શોધ કરી હતી, જે પાણી કે કોઈપણ રસાયણથી પણ ભૂંસી શકાતી નથી. NPLએ મૈસૂર પેઈન્ટ અને વાર્નિશ કંપનીને આ શાહી બનાવવાનો આદેશ આપ્યો હતો. 1962માં યોજાયેલી ચૂંટણીમાં આ શાહીનો પ્રથમ વખત ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો અને ત્યારથી દરેક ચૂંટણીમાં આ શાહીનો જ ઉપયોગ થાય છે.

શાહી બનાવવાની ફોર્મુલાનું રહસ્ય

NPL અથવા મૈસૂર પેઈન્ટ એન્ડ વાર્નિશ લિમિટેડે આ શાહી બનાવવાની પદ્ધતિને ક્યારેય જાહેર કરી નથી. તેનું કારણ જણાવવામાં આવ્યું હતું કે જો આ ગુપ્ત ફોર્મ્યુલા જાહેર કરવામાં આવશે તો લોકો તેને ભૂંસી નાખવાનો રસ્તો શોધી લેશે અને તેનો હેતુ ખોવાઈ જશે. નિષ્ણાતોના મતે આ શાહીમાં સિલ્વર નાઈટ્રેટ ભેળવવામાં આવે છે, જે આ શાહી ફોટોસેન્સિટિવ પ્રકૃતિની બનાવે છે. આને કારણે તે સૂર્યના સંપર્કમાં આવતાની સાથે જ વધુ મજબૂત બને છે.