International sex workers day: ભારતમાં વેશ્યાવૃતિ કાયદેસર છે કે ગેરકાયદેસર ? જાણો આ દિવસનો ઇતિહાસ

International sex workers day:  વિશ્વના અનેક દેશોમાં વેશ્યાવૃતિના હકો માટે લડનારા લોકો માટે આંતરરાષ્ટ્રીય વેશ્યાવૃતિ દિવસ મહત્વપૂર્ણ છે. આ વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલા લોકો શરમ અને અપમાનનો ભોગ બની રહ્યાં છે. આ વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલા લોકોને ગેરવાજબી હિંસાનો શિકાર બનવું પડે છે. અને તેમના કામ માટે કાયદા અને અધિકારનો અભાવ દાયકાઓથી ચિંતાનો વિષય છે. આ જ કારણ છે કે આંતરરાષ્ટ્રીય સેક્સ વર્કર્સ ડેનું ખૂબ મહત્વ છે.

જાણો આ દિવસનો ઇતિહાસ

2 જૂન 1975ના રોજ દેહ વેપાર સાથે સંકળાયેલા સેંકડો વર્કરોએ ફ્રાન્સના લિયોન શહેરમાં સેન્ટ-નાઝિયરના ચર્ચ પર કબ્જો કર્યો હતો. તેઓ પોલીસ દ્વારા કરવામાં આવતી હિંસા, કાયદા અમલીકરણ દ્વારા લાદવામાં આવેલા દંડ અને વર્કરની હત્યા અને શોષણની તપાસ માટે દબાણ લાવવાના વિરોધમાં એકઠા થયા હતા. આ લોકોએ 10 દિવસ સુધી વિરોધ પ્રદર્શન કરવાનું નક્કી કર્યું. જોકે, આ ઘટાડીને બે દિવસ કરવામાં આવ્યા જ્યારે પોલીસે બળજબરીપૂર્વક અને હિંસક રીતે વિરોધીઓને હટાવ્યા.આ આંદોલને વૈશ્વિક ધ્યાન આકર્ષિત કર્યું અને સમુદાય અને નારીવાદી સંગઠનોનું સમર્થન પ્રાપ્ત કર્યું. આ વિરોધથી વિશ્વવ્યાપી આંદોલનને પ્રેરણા મળી અને આ રીતે 2 જૂનને આંતરરાષ્ટ્રીય વેશ્યાવૃતિ વર્કર્સ ડે તરીકે મનાવવામાં આવે છે.

એક સત્તાવાર અંદાજ મુજબ ભારતમાં 12,00,000 થી વધુ લોકો દેહ વેપાર સાથે જોડાયેલા હોવાનો અંદાજ છે. આ લોકો તેમના વ્યવસાય અને સતત હેરફેરને કારણે ભેદભાવ અને હિંસાનો સામનો કરતા રહે છે. આ સાથે તેમના વ્યવસાયને લઇને સમાજમાં તિરસ્કૃતિનો સામનો કરવો પડે છે.

ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતે નોંધ્યું છે કે દેહ વેપાર કરતા લોકોને જીવવાનો અધિકાર આપવામાં આવે છે અને દરેક અન્ય નાગરિકને સુરક્ષાની ખાતરી આપવી જોઈએ. તેણે રાજ્યને “પોતાની મરજીથી આ વ્યવસાય છોડવા ઈચ્છતા વર્કરોના પુનર્વસન અને હજુ પણ વર્કર તરીકે કામ કરવાનું ચાલુ રાખવા ઈચ્છતા વ્યવસાયકારો માટે અનુકૂળ પરિસ્થિતિઓ પ્રદાન કરવા અંગે ભલામણો આપવા સૂચના આપી હતી.

26 મે 2022ના રોજ ભારતમાં સુપ્રિમ કોર્ટે વેશ્યાવૃતિને વ્યવસાય ગણાવ્યો

સર્વોચ્ચ અદાલતે (Supreme Court) તમામ રાજ્યોમાં પોલીસ દળોને વેશ્યાવૃતિ કરતા પરિવાર અને તેમના બાળકો સાથે સન્માનપૂર્વક વર્તવા અને મૌખિક અથવા શારીરિક રીતે દુર્વ્યવહાર(Abuse) ન કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. જસ્ટિસ એલ નાગેશ્વર રાવ, બીઆર ગવઈ અને જસ્ટિસ એએસ બોપન્નાની (Supreme Court Instructions)ખંડપીઠે અનેક નિર્દેશો આપીને કહ્યું હતું કે આ દેશમાં તમામ વ્યક્તિઓ દ્વારા જે બંધારણીય રક્ષણ મળે છે તે સત્તાવાળાઓએ ધ્યાનમાં લેવું જોઈએ જેઓ અનૈતિક ટ્રાફિક (પ્રિવેન્શન) એક્ટ 1956 હેઠળ ફરજ બજાવે છે.

સર્વોચ્ચ અદાલતે વેશ્યાવૃત્તિને વ્યવસાય તરીકે ગણાવતાં કહ્યું હતું કે, કોઈપણ વેશ્યાવૃતિ જે જાતીય અત્યાચારનો ભોગ બને છે, તેને કાયદા મુજબ તાત્કાલિક તબીબી સહાય સહિત જાતીય અત્યાચારનો ભોગ બનેલી વ્યક્તિને ઉપલબ્ધ તમામ સુવિધાઓ પૂરી પાડવી જોઈએ. એવું જોવામાં આવ્યું છે કે વેશ્યાવૃતિ- વર્કર્સ પ્રત્યે પોલીસનું વલણ ઘણીવાર ક્રૂર અને હિંસક હોય છે. એવું લાગે છે કે તેઓ એક એવો વર્ગ છે જેમના અધિકારોને માન્યતા નથી.

જાતીય પ્રવૃત્તિ માટે દબાણ ન કરવું જોઈએઃ સુપ્રીમ કોર્ટ

બેન્ચે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, “પોલીસ અને અન્ય કાયદા અમલીકરણ એજન્સીઓએ વેશ્યાવૃતિના અધિકારો પ્રત્યે સંવેદનશીલ હોવું જોઈએ, જે તમામ નાગરિકોને બંધારણમાં સમાવિષ્ટ તમામ મૂળભૂત માનવ અધિકારો અને અન્ય અધિકારોનો આનંદ માણે છે.” પોલીસે તમામ વેશ્યાવૃતિ સાથે આદરપૂર્વક વર્તવું જોઈએ અને તેમની સાથે મૌખિક અને શારીરિક શોષણ ન કરવું, તેમની પર હિંસા કરવી અથવા તેમને કોઈપણ જાતીય પ્રવૃત્તિ કરવા દબાણ કરવું જોઈએ નહીં.

મીડિયા માટે પણ સૂચનાની સલાહ આપી

કોર્ટે એમ પણ કહ્યું હતું કે પ્રેસ કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયાને મીડિયાને યોગ્ય માર્ગદર્શિકા જારી કરવા વિનંતી કરવી જોઈએ જેથી ધરપકડ, દરોડા અને બચાવ કામગીરી દરમિયાન વેશ્યાવૃતિની ઓળખ, પીડિત હોય કે આરોપી, જાહેર કરવામાં ન આવે અને એવું કોઈ ન હોવું જોઈએ. ફોટોગ્રાફનું કોઈ પ્રસારણ અથવા પ્રકાશન ન હોવું જોઈએ જેના પરિણામે તેની ઓળખ જાહેર થાય.

શેલ્ટર હોમનો સર્વે કરવા સૂચના

તેણે રાજ્ય સરકારોને પુખ્ત મહિલાઓને તેમની ઇચ્છા વિરુદ્ધ અટકાયતમાં રાખવાના કેસોની સમીક્ષા કરવા અને સમયમર્યાદામાં તેમની મુક્તિ માટે પગલાં લેવા માટે આશ્રય ગૃહોનો સર્વે હાથ ધરવા પણ નિર્દેશ આપ્યો હતો. સર્વોચ્ચ અદાલતે વેશ્યાવૃતિના પુનર્વસન માટે રચાયેલી સમિતિની ભલામણો પર આ નિર્દેશ આપ્યો છે. સર્વોચ્ચ અદાલત એવી અરજી પર સુનાવણી કરી રહી હતી જેમાં કોવિડ-19 રોગચાળાને કારણે વેશ્યાવૃતિને આવતી સમસ્યાઓ સામે આવી હતી.