ઈરાન-ઈઝરાયલ યુદ્ધને પગલે, ચાબહાર બંદર પર ભારતનું 550 મિલિયન ડોલરનું રોકાણ દાવ પર, INSTC ઉપર પણ તોળાતુ સંકટ

ઈરાન અને ઈઝરાયલ વચ્ચેના યુદ્ધને કારણે, ભારત ચાબહાર બંદર અને આંતરરાષ્ટ્રીય ઉત્તર-દક્ષિણ પરિવહન કોરિડોર (INSTC) પર બારીકાઈથી નજર રાખી રહ્યું છે. ભારતને ડર છે કે, ઈરાન ઈઝરાયેલ વચ્ચેનો સંઘર્ષ આ બંને મહત્વપૂર્ણ પ્રોજેક્ટ્સ પર ખરાબ અસર કરી શકે છે. ભારત આ પ્રોજેક્ટ્સને અફઘાનિસ્તાન, મધ્ય એશિયા અને રશિયા માટેનું પ્રવેશદ્વાર માને છે. ભારતે ચાબહાર બંદરમાં પણ ભારે રોકાણ કર્યું છે.

ભારત એ સુનિશ્ચિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે કે, ઈરાન-ઈઝરાયલ સંઘર્ષ ચાબહાર બંદર અને INSTC પર કોઈ પ્રતિકૂળ અસર ન કરે. ભારત આ બંને પ્રોજેક્ટ્સને ઈરાનમાં કનેક્ટિવિટી માટે મહત્વપૂર્ણ માને છે. આના દ્વારા, તે અફઘાનિસ્તાન, મધ્ય એશિયા અને રશિયા સુધી પહોંચને વધુ સરળ બનાવવા માંગે છે. ભારતની જેમ, અફઘાનિસ્તાન પણ એટલું જ ચિંતિત છે.

હાલમાં, ભારત માટે રાહતની વાત છે કે ઇઝરાયલે હજુ સુધી ઇરાનના કોઈપણ બંદરને નિશાન બનાવ્યું નથી. પરંતુ, ET ના એક અહેવાલ મુજબ, કેટલાક અહેવાલોમાં એવું પ્રકાશમાં આવ્યું છે કે તેણે ચોક્કસપણે ઇરાનના કેટલાક દરિયાકાંઠાને નિશાન બનાવ્યા છે. ભારતે ગયા વર્ષે ચાબહાર બંદરનું સંચાલન કરવા માટે ઇરાન સાથે 10 વર્ષનો કરાર કર્યો છે. આ કરાર હેઠળ, ભારતીય કંપની ઇન્ડિયા પોર્ટ્સ ગ્લોબલ લિમિટેડ (IPGL) ચાબહાર બંદરનું સંચાલન કરી રહી છે. IPGL એ જવાહરલાલ નેહરુ પોર્ટ ટ્રસ્ટ અને કંડલા પોર્ટ ટ્રસ્ટનું સંયુક્ત સાહસ છે. આ કંપની ઇરાનની કંપની અરિયા બનાદર સાથે સહયોગમાં કામ કરી રહી છે.

ચાબહાર બંદરમાં ભારતના 550 મિલિયન ડોલર દાવ પર

ભારતે ઇરાનના ચાબહાર બંદરમાં $85 મિલિયનનું રોકાણ કર્યું છે. આ રોકાણ બંદરની પ્રગતિ માટે કરવામાં આવ્યું છે. આ ઉપરાંત, ભારતે એક્ઝિમ બેંક દ્વારા 150 મિલિયન ડોલરની લાઇન ઓફ ક્રેડિટ પણ આપી છે. એટલું જ નહીં, ચાબહાર-ઝાહેદાન રેલ્વે માટે400 મિલિયન ડોલર અલગ લાઇન ઓફ ક્રેડિટ આપવામાં આવી છે. આ રીતે, ભારતે ચાબહાર બંદર પ્રોજેક્ટમાં 550 મિલિયન ડોલરનું રોકાણ કર્યું છે. મે 2024 માં જ, ભારતે ચાબહારના શાહિદ બેહેશ્તી ટર્મિનલને 10 વર્ષ માટે ચલાવવાનો કોન્ટ્રાક્ટ લીધો હતો. આ પ્રોજેક્ટ ભારત માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, પરંતુ ઈરાન અને ઈઝરાયલ વચ્ચેના સંઘર્ષને કારણે, આવતીકાલ વિશે કહેવું મુશ્કેલ છે.

અફઘાનિસ્તાનની મજબૂરીનો લાભ પાકિસ્તાન લેશે

માત્ર ભારત જ નહીં, અફઘાનિસ્તાનની તાલિબાન સરકાર પણ ચાબહાર બંદરની સુરક્ષા અંગે ચિંતિત છે. વાસ્તવમાં, હાલમાં અફઘાનિસ્તાન સંપૂર્ણપણે પાકિસ્તાનના કરાચી બંદર પર નિર્ભર છે અને હવે તે કોઈપણ રીતે પાકિસ્તાનના બંદરથી છુટકારો મેળવવા માંગે છે. તેથી, તાલિબાન સરકાર પણ INSTC માં જોડાવાની શક્યતા શોધી રહી છે. કેટલાક મધ્ય એશિયાઈ દેશોએ પણ આ પ્રોજેક્ટમાં રસ દાખવ્યો છે. જો ઈરાન-ઈઝરાયલ સંઘર્ષમાં આ પ્રોજેક્ટ્સને કોઈપણ રીતે નુકસાન થાય છે, તો ભવિષ્યમાં પણ પાકિસ્તાન અફઘાનિસ્તાનની મજબૂરીનો લાભ લઈ શકે છે.

ભારત અને ઈરાન વચ્ચે આ પ્રોજેક્ટ્સ અંગે સતત વાતચીત થઈ રહી છે. તેઓ ચાબહાર પ્રોજેક્ટને આગળ વધારવા માંગે છે. જાન્યુઆરી 2025 માં, રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકારો અને અધિકારીઓએ 19મા વિદેશ કાર્યાલય પરામર્શમાં ચાબહાર અને INSTC પર સહયોગ વધારવા પર ભાર મૂક્યો હતો. પરંતુ, જે રીતે ઈરાન-ઈઝરાયલ યુદ્ધમાં અમેરિકાના પ્રવેશનો ભય વધ્યો છે, તે રીતે ચાબહાર પોર્ટનું કામ અટકી જવાનું જોખમ વધ્યું છે. ઈરાન પર પશ્ચિમી દેશોના પ્રતિબંધો ગમે તે હોય મોટી સમસ્યા રહી છે.

ઈરાન-ઈઝરાયલ યુદ્ધમાં ભારત માટે કેટલીક મહત્વપૂર્ણ બાબતો:-

• ભારતે ચાબહાર પોર્ટના શાહિદ બેહેશ્તી ટર્મિનલને 10 વર્ષ માટે ચલાવવાનો કોન્ટ્રાક્ટ લીધો છે.
• ભારતે બંદર વિકસાવવા માટે 85 મિલિયન અમેરિકન ડોલરનું રોકાણ કર્યું છે.
• એક્ઝિમ બેંકે 150 મિલિયન અમેરિકન ડોલરની લાઇન ઓફ ક્રેડિટ આપી છે.
• ચાબહાર-ઝાહેદાન રેલવે માટે 400 મિલિયન અમેરિકન ડોલરની અલગ લાઇન ઓફ ક્રેડિટ આપવામાં આવી છે.
• અદાણી ગ્રુપ અને એસ્સાર જેવી ખાનગી કંપનીઓ પણ ચાબહાર પોર્ટમાં રસ દાખવી રહી છે.

ઈરાન ઈઝરાયેલ યુદ્ધ સહિતના આંતરરાષ્ટ્રીય  તમામ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો