2027ના નવા યુએન ચીફની દોડ ગરમાઈ : ગુટેરેસ બાદ હવે કોણ બનશે વિશ્વનો આગલો નેતા?

સંયુક્ત રાષ્ટ્રના આગામી સેક્રેટરી-જનરલ કોણ બનશે? આ પ્રશ્ન હવે સત્તાવાર રીતે ચર્ચાનો વિષય બની ગયો છે. 1 જાન્યુઆરી, 2027 થી શરૂ થતા પાંચ વર્ષના કાર્યકાળ માટે ચૂંટણી પ્રક્રિયા આવતા વર્ષે પૂર્ણ થશે. નોમિનેશન પ્રક્રિયા સત્તાવાર રીતે મંગળવારે શરૂ થઈ.

હાલમાં, એન્ટોનિયો ગુટેરેસ આ પદ સંભાળે છે. ચાલો વિગતવાર સમજીએ કે કોણ આગળ છે, યુએન ચીફની પસંદગી કેવી રીતે થાય છે અને તેમની ફરજો શું છે.

શું તમે અરજી કરી શકો છો?

રસપ્રદ વાત એ છે કે, કોઈપણ દેશનો કોઈ નાગરિક સીધી અરજી કરી શકતા નથી. તેને યુએન સભ્ય રાજ્ય દ્વારા નામાંકિત કરાવવો આવશ્યક છે. યુએન સુરક્ષા પરિષદ (15 સભ્યો) અને જનરલ એસેમ્બલી (193 સભ્યો) એ સંયુક્ત રીતે સભ્ય દેશો પાસેથી ઔપચારિક નામાંકનો આમંત્રિત કરતો પત્ર જારી કર્યો છે. પરંપરાગત રીતે, સેક્રેટરી-જનરલનું પદ પ્રાદેશિક રોટેશનના આધારે આપવામાં આવે છે. જ્યારે 2016માં એન્ટોનિયો ગુટેરેસ (પોર્ટુગલ) ની નિમણૂક કરવામાં આવી હતી, ત્યારે પૂર્વી યુરોપને આગામી ઉમેદવાર માનવામાં આવતું હતું, પરંતુ આ નિયમ હળવા કરવામાં આવ્યો હતો. હવે, લેટિન અમેરિકાનો વારો છે, જોકે અન્ય પ્રદેશોના ઉમેદવારો પણ ઉભરી શકે છે.

કોણ મેદાનમાં ઉતર્યું છે?

હાલમાં, ત્રણ મુખ્ય ઉમેદવારો રેસમાં છે. ચાલો એક પછી એક તેમના પર એક નજર કરીએ.

1. રાફેલ ગ્રોસી: આંતરરાષ્ટ્રીય પરમાણુ ઊર્જા એજન્સી (IAEA) ના વડા રાફેલ ગ્રોસીએ સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે તેઓ ચૂંટણી લડશે. તેઓ 2019 થી IAEA ના ડિરેક્ટર-જનરલ તરીકે સેવા આપી રહ્યા છે. તેઓ એક અનુભવી આર્જેન્ટિનાના રાજદ્વારી છે. તેમનું નામ લાંબા સમયથી સંભવિત યાદીમાં છે, અને હવે તે સત્તાવાર છે.
2. રેબેકા ગ્રિન્સપેન: કોસ્ટા રિકાના ભૂતપૂર્વ ઉપરાષ્ટ્રપતિ, રેબેકા ગ્રિન્સપેનને પણ તેમના દેશ દ્વારા નામાંકિત કરવામાં આવ્યા છે. તેઓ હાલમાં યુએન કન્વેન્શન ઓન ટ્રેડ એન્ડ ડેવલપમેન્ટ (UNCTAD) ના સેક્રેટરી-જનરલ છે. તેમની ટેકનિકલ કુશળતા અને વૈશ્વિક આર્થિક મુદ્દાઓની સમજ તેમને એક મજબૂત દાવેદાર બનાવે છે. ઇતિહાસમાં ક્યારેય કોઈ મહિલા સેક્રેટરી-જનરલ તરીકે સેવા આપી નથી, અને આ જ કારણ છે કે વિશ્વભરમાં પ્રથમ મહિલા સેક્રેટરી-જનરલ તરીકે ચૂંટાય તેવી માંગણી વેગ પકડી રહી છે.
3. મિશેલ બેચેલેટ: ચિલીના રાષ્ટ્રપતિ ગેબ્રિયલ બોરિકે જાહેરાત કરી છે કે ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ મિશેલ બેચેલેટને સત્તાવાર રીતે નામાંકિત કરવામાં આવશે. મિશેલ બેચેલેટ ચિલીના પ્રથમ મહિલા રાષ્ટ્રપતિ છે, જેમણે બે વાર આ પદ સંભાળ્યું છે. તેમણે 2018-2022 સુધી યુએન માનવ અધિકારો માટે હાઇ કમિશનર અને 2010-2013 સુધી યુએન મહિલાના વડા તરીકે સેવા આપી હતી. બેચેલેટને લાંબા સમયથી આ પદ માટે સંભવિત દાવેદાર માનવામાં આવે છે.

યુએન સેક્રેટરી-જનરલની પસંદગી કેવી રીતે થાય છે?

સુરક્ષા પરિષદ અને મહાસભાની ભૂમિકા અહીં મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે. સુરક્ષા પરિષદ ગુપ્ત મતદાન દ્વારા ઉમેદવારોનું મૂલ્યાંકન કરે છે. દરેક સભ્ય રાજ્ય પ્રોત્સાહન આપવા,  કોઈ અભિપ્રાય ન રાખવાનો વિકલ્પ આપે છે. પાંચ કાયમી સભ્યો – યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ, રશિયા, ચીન, બ્રિટન અને ફ્રાન્સ – કોઈપણ નામાંકનને વીટો કરી શકે છે.

તેમના મતપત્રો તેમને ઓળખવા માટે અલગ અલગ રંગના હોય છે. 2016 માં જ્યારે ગુટેરેસ ચૂંટાયા હતા, ત્યારે છ રાઉન્ડના સ્ટ્રો મતદાન પછી સર્વસંમતિ થઈ હતી. સુરક્ષા પરિષદ બંધ બારણે ઠરાવ દ્વારા ઉમેદવારની ભલામણ કરે છે. જનરલ એસેમ્બલી તેને લગભગ ઔપચારિકતા તરીકે મંજૂરી આપે છે.

સેક્રેટરી-જનરલ શું કરે છે?

યુએન ચાર્ટર મુજબ, સેક્રેટરી-જનરલ સંયુક્ત રાષ્ટ્રના મુખ્ય વહીવટી અધિકારી છે. વર્તમાન સેક્રેટરી-જનરલ વિશ્વભરમાં ફેલાયેલા 30,000 થી વધુ નાગરિક કર્મચારીઓ સાથે વિશાળ સંગઠનનું સંચાલન કરવા માટે જવાબદાર છે. તેઓ 11 સક્રિય શાંતિ રક્ષા મિશનનું પણ નિરીક્ષણ કરે છે, જેમાં આશરે 60,000 સૈનિકો અને પોલીસ અધિકારીઓ કાર્યરત છે.

યુએનનું વાર્ષિક મુખ્ય બજેટ આશરે $3.7 બિલિયન છે, જ્યારે શાંતિ રક્ષા મિશન $5.6 બિલિયન ખર્ચ કરે છે. સેક્રેટરી-જનરલ આ બંને મોટા બજેટનું સંચાલન કરે છે જેથી સંગઠનની સુગમ કામગીરી અને વૈશ્વિક સ્તરે શાંતિ અને માનવતાવાદી પ્રયાસોની પ્રગતિ સુનિશ્ચિત થાય.