ક્યારે, કેટલું અને કેવી રીતે પાણી પીવું જોઇએ ? પતંજલિથી જાણો

આપણે બધાએ સાંભળ્યું છે કે ‘પાણી એ જીવન છે’, પરંતુ આયુર્વેદ અનુસાર, પાણી ફક્ત જીવનનો સ્ત્રોત જ નથી, પણ દવાની જેમ પણ કામ કરે છે. તે શરીરની પાચન શક્તિને સંતુલિત રાખવામાં, ઝેરી તત્વોને દૂર કરવામાં અને મન અને મગજને શાંત રાખવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે ખોટી રીતે, સમય અને માત્રામાં પાણી પીવાથી તમારા સ્વાસ્થ્યને પણ નુકસાન થઈ શકે છે?

આજકાલ આપણા વ્યસ્ત જીવનમાં, આપણે ઘણીવાર તરસ લાગે ત્યારે વિચાર્યા વિના પાણી પીએ છીએ, પછી ભલે તે ઠંડુ હોય કે વાસી, ભોજન વચ્ચે કે જમ્યા પછી તરત જ. પરંતુ આયુર્વેદ આ બધી આદતોને શરીરના સંતુલનની વિરુદ્ધ માને છે. આયુર્વેદિક ગ્રંથોમાં પાણી પીવાના ઘણા નિયમો જણાવવામાં આવ્યા છે, જેમ કે કયું પાણી પીવું જોઈએ, કયા વાસણમાં રાખવું જોઈએ, દિવસના કયા સમયે પીવું જોઈએ અને ભોજન પહેલાં કે પછી પીવાનો યોગ્ય સમય કયો હોવો જોઈએ. બાબા રામદેવ દ્વારા લખાયેલ આયુર્વેદ પરનું પુસ્તક ‘ધ સાયન્સ ઓફ આયુર્વેદ’ પાણી પીવાના યોગ્ય નિયમો આપે છે, જે અમે તમને આ લેખમાં જણાવવા જઈ રહ્યા છીએ.

કયા પ્રકારનું પાણી સૌથી શુદ્ધ છે?

આયુર્વેદ અનુસાર, વરસાદ, ઝરણા અથવા સ્વચ્છ કુવામાંથી લેવામાં આવેલું પાણી શ્રેષ્ઠ છે. આવું પાણી હલકું, મીઠું અને ઠંડુ હોય છે, જે શરીરને ફાયદો કરે છે. સૂર્યપ્રકાશમાં રાખવામાં આવેલું પાણી (જેમ કે તાંબા અથવા માટીના વાસણમાં) સ્વાસ્થ્ય માટે પણ ખૂબ ફાયદાકારક છે કારણ કે તે શરીરમાંથી ઝેરી તત્વો દૂર કરે છે અને શરીરને ઠંડુ કરે છે. આયુર્વેદમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે બીજા વરસાદનું પાણી સૌથી કુદરતી છે.

ક્યારે અને કેટલું પાણી પીવું ફાયદાકારક છે?

યોગ્ય સમયે અને યોગ્ય માત્રામાં પાણી પીવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. ઉદાહરણ તરીકે, વધુ પડતું પાણી પીવાથી પાચનક્રિયા બગડી શકે છે. બીજી તરફ, ઓછું પાણી પીવાથી પાચનતંત્ર પર પણ અસર પડે છે. જો પેશાબ અને ગંદકી શરીરમાંથી યોગ્ય રીતે બહાર ન નીકળે, તો ઝેર જેવા તત્વો અંદર જમા થવા લાગે છે. આનાથી અનેક પ્રકારના રોગો થઈ શકે છે. આયુર્વેદ કહે છે કે એક સાથે ઘણું પાણી પીવાને બદલે, વ્યક્તિએ વારંવાર થોડું થોડું પાણી પીવું જોઈએ. આનાથી શરીરને જરૂરી પાણી મળે છે અને પાચન પણ સારું રહે છે. જ્યારે ખોરાક પચતો નથી, ત્યારે આવા સમયે પાણી દવા જેવું કામ કરે છે અને જ્યારે ખોરાક સંપૂર્ણપણે પચી જાય છે, ત્યારે પાણી પીવાથી શરીરને શક્તિ મળે છે.

જમતી વખતે પાણી પીવાના નિયમો

આયુર્વેદ જણાવે છે કે ‘ક્યારે પાણી પીવું’ ની સીધી અસર શરીર પર પડે છે. જમવાના લગભગ 30 મિનિટ પહેલા પાણી પીવાથી પાચનતંત્ર સક્રિય થાય છે અને શરીર ખાવા માટે તૈયાર થઈ જાય છે. તે ભૂખને નિયંત્રિત કરે છે અને કબજિયાત અટકાવે છે. ખોરાક સાથે વધુ પડતું પાણી પીવાથી પાચન રસ પાતળો થઈ જાય છે, જેના કારણે ખોરાક અડધો પચાયેલો રહી શકે છે. વચ્ચે થોડું હૂંફાળું પાણી પીવાથી પાચનમાં મદદ મળે છે. તે જ સમયે, ભોજન પછી તરત જ પાણી પીવું બિલકુલ યોગ્ય માનવામાં આવતું નથી. આનાથી અપચો, એસિડિટી અને ભારેપણું જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, આયુર્વેદ કહે છે કે જમ્યા પછી ઓછામાં ઓછા 45 મિનિટ પછી પાણી પીવું જોઈએ.

ઠંડુ પાણી શરીરને નુકસાન પહોંચાડી શકે

આજકાલ ઘણા લોકો ગરમી અથવા થાકમાં ફ્રિજનું ઠંડુ પાણી પીવાનું પસંદ કરે છે, પરંતુ આયુર્વેદ તેને શરીર માટે સૌથી ઘાતક આદતોમાંની એક માને છે. ઠંડુ પાણી શરીરની અગ્નિને શાંત કરે છે, જે પાચન પ્રક્રિયાને ધીમી કરે છે. આનાથી અપચો, ગેસ, થાક અને સુસ્તી જેવી સમસ્યાઓ થાય છે. ઠંડુ પાણી પીવાથી શરીરમાં વધુ લાળ પણ બને છે, જે શરદી, ઉધરસ અને ચામડીના રોગોમાં વધારો કરી શકે છે. ભારે ખોરાક ખાધા પછી તરત જ ઠંડુ પાણી પીવાથી આ સમસ્યાઓ વધુ ગંભીર બની શકે છે. તેના બદલે, હૂંફાળું અથવા ઓરડાના તાપમાને પાણી પીવું હંમેશા ફાયદાકારક છે.

ગંદુ અને અશુદ્ધ પાણી ગંભીર નુકસાન પહોંચાડી શકે

હંમેશા સ્વચ્છ અને શુદ્ધ પાણી પીવો, કારણ કે ગંદુ પાણી ઘણા રોગોનું મૂળ હોઈ શકે છે. જો પાણીનો રંગ, સ્વાદ, ગંધ અથવા સ્પર્શ વિચિત્ર હોય, તો તે પીવા યોગ્ય નથી. આ ઉપરાંત, જો પાણી સૂર્યપ્રકાશ અને ચંદ્રપ્રકાશના સંપર્કમાં આવ્યું નથી, તો આવા પાણીને પણ શુદ્ધ માનવામાં આવતું નથી. અશુદ્ધ પાણી પેટમાં દુખાવો, ચામડીના રોગ, કબજિયાત, પાચન સમસ્યાઓ, એલર્જી અને થાક જેવી સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે. આયુર્વેદ અનુસાર, આવા પાણીને શુદ્ધ કરવા માટે, તેને તડકામાં રાખવું, તાંબા કે ચાંદીના વાસણમાં ભરવું અથવા વારંવાર ગાળવું.

ગરમ પાણી પીવાથી શું થાય છે?

આયુર્વેદમાં ગરમ ​​પાણીને ફાયદાકારક કહેવામાં આવે છે. ગરમ પાણી હળવુ હોય છે અને પાચનને ઝડપી બનાવે છે. તે અપચો, ગેસ, પેટ ફૂલવું, હેડકી અને શરદી જેવા રોગોને ઓછા કરે છે. ખાસ કરીને જો ઉકાળેલું પાણી તેના ચતુર્થાંશ માત્રા સુધી ઉકાળીને પીવામાં આવે તો તે વાત અને કફ દોષોને શાંત કરે છે. જો પાણીને અડધું ઉકાળીને પીવામાં આવે તો તે ત્રિદોષ (વાત, પિત્ત, કફ) ને સંતુલિત કરે છે અને દમ, ઉધરસ, તાવમાં લાભ આપે છે. તેને ઉષ્ણોદક કહેવામાં આવે છે. રાત્રે ગરમ પાણી પીવાથી ખાસ ફાયદો થાય છે. તે શરીરમાં ફસાયેલા કફને ઓગાળે છે અને વાતને બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે.