6000 અકસ્માતો પછી પણ વિશ્વના 150 દેશો બોઇંગ વિમાનો કેમ ખરીદી રહ્યા છે? એન્જિનિયરે પણ જાહેર કરી હતી ખામીઓ

અમદાવાદથી ગેટવિક (લંડન) જઈ રહેલા એર ઈન્ડિયાના વિમાનના ક્રેશ બાદ લોકોના મનમાં અનેક પ્રશ્નો ઉભા થઈ રહ્યા છે. આ વિમાન અમેરિકન કંપની બોઇંગ દ્વારા બનાવવામાં આવેલ 787-8 ડ્રીમલાઈનર હતું અને એવિએશન સેફ્ટી નેટવર્ક ડેટાબેઝ અનુસાર, બોઇંગ-787 વિમાનનો આ પહેલો અકસ્માત છે.

આ પહેલા, બે એન્જિનવાળા આ મોટા બોઇંગ-787 ડ્રીમલાઈનર વિમાનના અકસ્માતનો કોઈ રેકોર્ડ નથી. આ વિમાનમાં બિઝનેસ અને ઇકોનોમી ક્લાસમાં 254 થી 267 બેઠકો છે. જોકે, અત્યાર સુધીમાં અન્ય બોઇંગ વિમાનો સાથે 6000 અકસ્માતો થયા છે.

બોઇંગ 787 માં સમસ્યાઓનો લાંબો ઇતિહાસ છે. 2023 માં, લંડન જઈ રહેલા 787 વિમાનમાં આગની ચેતવણી આપતી લાઈટ બંધ થઈ ગઈ હતી, જેના કારણે વિમાનને નવી દિલ્હી પરત ફરવું પડ્યું હતું. જાન્યુઆરી 2024 માં, સાઉદી અરેબિયા જઈ રહેલા બાંગ્લાદેશની બિમાન એરલાઇન્સના બોઇંગ 787 વિમાનમાં કોકપીટના વિન્ડસ્ક્રીનમાં તિરાડો પડી ગઈ હતી. મે 2025 માં, હૈદરાબાદથી ફ્રેન્કફર્ટ જઈ રહેલી લુફ્થાન્સાની ફ્લાઇટમાં નોઝ વ્હીલમાં સમસ્યાને કારણે ઊંચી ઝડપે ઉડાન ભરવાનો ઇનકાર કરવામાં આવ્યો હતો. અચાનક બ્રેક મારવાથી અનેક ટાયર પંચર થઈ ગયા હતા. આ પહેલા પણ બોઇંગ 787 માં સમસ્યાઓના કિસ્સા નોંધાયા છે.

ચાલો જાણીએ કે બોઇંગ વિમાનો સાથે આટલા બધા અકસ્માતો કેમ થયા? આ કંપનીની સ્થાપના ક્યારે થઈ? આ કંપની દર વર્ષે કેટલા વિમાનો બનાવે છે અને વિશ્વના કેટલા દેશો તેની પાસેથી વિમાનો ખરીદી રહ્યા છે?

ફક્ત બે કંપનીઓનું વર્ચસ્વ

અત્યાર સુધીમાં, વિશ્વભરમાં વિવિધ બોઇંગ વિમાનો સાથે છ હજારથી વધુ અકસ્માતો થયા છે. આ અકસ્માતોમાંથી ચારસોથી વધુ અત્યંત જીવલેણ હતા. આ અકસ્માતોમાં નવ હજારથી વધુ લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા છે.અમદાવાદમાં બોઇંગ-787 ડ્રીમલાઇનર સાથે અકસ્માત થયો હોય તેવો આ પહેલો અકસ્માત છે, જે ફક્ત વિમાનના બ્લેક બોક્સ પરથી જ જાણી શકાય છે.

વિમાન ઉત્પાદનમાં દુનિયામાં ફક્ત બે કંપનીઓનું વર્ચસ્વ છે. તેમાંથી એક અમેરિકન કંપની બોઇંગ અને બીજી યુરોપિયન કંપની એરબસ છે. આ બે કંપનીઓ મુખ્યત્વે કોમર્શિયલ વિમાનોનું ઉત્પાદન કરે છે. ન્યૂ યોર્ક ટાઇમ્સના એક અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે યુરોપ, એશિયા અને ઉત્તર અમેરિકા જેવા ખંડોમાં ફક્ત બોઇંગ વિમાનોનો ઉપયોગ થાય છે. હાલમાં, વિશ્વના ઓછામાં ઓછા 150 દેશો આ કંપનીના વિમાનનો ઉપયોગ કરે છે. કંપનીની વેબસાઇટ પર જણાવવામાં આવ્યું છે કે દુનિયામાં કુલ પેસેન્જર વિમાનોમાંથી, બોઇંગ વિમાનોની સંખ્યા 14 હજારથી વધુ છે.

તેની સ્થાપના 1916 માં થઈ હતી

તે 1916 નું વર્ષ હતું. વિલ બોઇંગે અમેરિકાના સિએટલમાં આ કંપની શરૂ કરી હતી. ૧૯૩૩ માં, બોઇંગે તેનું પહેલું સફળ મોડેલ ૨૪૭ બનાવ્યું. આ વિમાને તે સમયે 19 કલાકમાં ન્યૂયોર્ક-સાન ફ્રાન્સિસ્કોનું અંતર કાપ્યું હતું. કંપનીની વેબસાઇટ પર એવો દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે તેના 737 મેક્સ, 777 એક્સ અને 787 ડ્રીમલાઇનર પેસેન્જર વિમાનોએ સમગ્ર વિશ્વમાં 90 ટકા પેસેન્જર વિમાનો કબજે કર્યા છે.

737 મેક્સની તપાસમાં આ કારણ સામે આવ્યું

જોકે, બોઇંગ વિમાનોને લગતા અકસ્માતોનો ઇતિહાસ પણ ઘણો લાંબો છે. બોઇંગ-737 નવા મોડેલ 737 મેક્સ વિમાનોને 2018 અને 2019 માં બે વર્ષ સતત અકસ્માતો થયા હતા. આ પછી, 737 મેક્સની તપાસ દરમિયાન તેની સાથે સંકળાયેલ મેન્યુવરિંગ કેરેક્ટરિક્સ ઓગમેન્ટેશન સિસ્ટમમાં સમસ્યા જોવા મળી હતી. વાસ્તવમાં, આ સિસ્ટમે વિમાનોના મેન્યુઅલ લેન્ડિંગ પર નિર્ભરતા ઘટાડી હતી, પરંતુ પાઇલટ્સને આ સિસ્ટમ વિશે વધુ માહિતી આપવામાં આવી ન હતી.

પરિણામ એ આવ્યું કે 2018 અને 2019 માં થયેલા અકસ્માતોમાં 346 મુસાફરો અને ક્રૂ સભ્યોએ જીવ ગુમાવ્યા. આ અકસ્માતો પછી, બોઇંગે આ વિમાનનું સંચાલન બંધ કરી દીધું અને તેને અપડેટ કર્યું અને નવું મોડેલ 737-800 અસ્તિત્વમાં આવ્યું.

બોઇંગ 787 અગાઉ કોઈ અકસ્માત ન થયો હોવા છતાં પણ પ્રશ્નાર્થમાં રહ્યું

જ્યાં સુધી બોઇંગ 787 વિમાનનો સંબંધ છે, ભલે અગાઉ કોઈ અકસ્માત ન થયો હોય, આ વિમાનો હંમેશા પ્રશ્નાર્થમાં રહ્યા છે. મીડિયા અહેવાલોમાં બોઇંગ એન્જિનિયર સેમ સાલેહપુરને ટાંકીને કહેવામાં આવ્યું છે કે 787 વિમાનના ફ્યુઝલેજના કેટલાક ભાગો કર્મચારીઓ દ્વારા બળજબરીથી સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા હતા. તેઓ 2020 થી આ અંગે ચેતવણીઓ આપી રહ્યા હતા. તેમનો દાવો છે કે બોઇંગે તેમને આ મુદ્દે ચૂપ કરી દીધા હતા. જોકે, યુએસ ફેડરલ એવિએશન એડમિનિસ્ટ્રેશને વર્ષ 2024 માં સેમ સાલેહપુરના આરોપોનું ખાસ ઓડિટ કર્યું હતું. આનાથી બોઇંગ વિમાનના ગુણવત્તા નિયંત્રણ અને સલામતીમાં ખામી પણ બહાર આવી.

આ ઉપરાંત, બોઇંગના ભૂતપૂર્વ ગુણવત્તા નિયંત્રણ એન્જિનિયર જોન બાર્નેટે પણ ચેતવણી આપી હતી કે આ વિમાનના 25 ટકા સુધીના ઇમરજન્સી માસ્ક ઉડાન દરમિયાન નિષ્ફળ જઈ શકે છે. બાર્નેટે પણ આ અંગે વિરોધનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. વર્ષ 2024માં બાર્નેટ્ટના મૃત્યુ પછી, તેમના પરિવારના સભ્યોએ બોઇંગ સામે કેસ પણ દાખલ કર્યો હતો કે કંપનીના કામને કારણે બાર્નેટ્ટને માનસિક આઘાત લાગ્યો હતો. તે જ સમયે, બોઇંગના અન્ય મિકેનિક રિચાર્ડ ક્યુવાસે વર્ષ 2023માં બોઇંગના નબળા ઉત્પાદનનો પર્દાફાશ કર્યો હતો. આ પછી, તેમને નોકરીમાંથી કાઢી મૂકવામાં આવ્યા હતા.

આ બધા છતાં, બોઇંગે એ વાતનો ઇનકાર કર્યો હતો કે તે સલામતી સાથે ઇરાદાપૂર્વક સમાધાન કરી રહ્યું છે. તેણે દાવો કર્યો હતો કે તેના 787 વિમાન સલામત છે. તેના લાંબા ગાળાના ઉપયોગમાં કોઈ તાત્કાલિક જોખમ નથી. જો કે, હવે આ મોટી દુર્ઘટનાએ બોઇંગના દાવાઓ પર પ્રશ્ન ઉઠાવ્યા છે.