SEBIના આ નવા નિયમોના કારણે 3 ઓક્ટોબરે ડાઉન થઈ શકે છે શેર માર્કેટ

માર્કેટ રેગ્યુલેટર સેબીએ સાપ્તાહિક ધોરણે એક્સપાયરી ઘટાડવા સહિત રોકાણકારોની સુરક્ષા અને બજારની સ્થિરતા સુધારવા માટે ઈન્ડેક્સ ડેરિવેટિવ્ઝ ફ્રેમવર્કને મજબૂત કરવા અનેક પગલાં જાહેર કર્યા છે. જેની અસર 3 ઓક્ટોબરે માર્કેટ પર જોવા મળી શકે છે. દરેક એક્સચેન્જને સાપ્તાહિક એક્સપાયરી સાથે તેના બેન્ચમાર્ક સૂચકાંકોમાંથી માત્ર એક માટે ડેરિવેટિવ કોન્ટ્રાક્ટ ઓફર કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે.

SEBIએ ઇન્ડેક્સ ડેરિવેટિવ્ઝ પર ટ્રેડિંગની અત્યંત સટ્ટાકીય પ્રવૃતિને ધ્યાનમાં રાખીને આ પગલાં શરૂ કર્યા છે, ખાસ કરીને કોન્ટ્રાક્ટની એક્સપાયરીના દિવસે.

સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા (SEBI) એ પણ ડેરિવેટિવ્ઝ માટે ન્યૂનતમ ટ્રેડિંગ રકમ વર્તમાન રૂ. 5-10 લાખથી વધારીને રૂ. 15 લાખ કરી છે જ્યારે તેને બજારમાં રજૂ કરવામાં આવશે, જે બાદમાં વધારીને રૂ. 15 લાખથી રૂ. 20 લાખની વચ્ચે કરવામાં આવશે. માર્કેટ રેગ્યુલેટર દ્વારા જારી કરવામાં આવેલી અખબારી યાદીમાં જણાવ્યા મુજબ, લોટનું કદ એવી રીતે નક્કી કરવામાં આવશે કે સમીક્ષાના દિવસે ડેરિવેટિવનું કોન્ટ્રાક્ટ મૂલ્ય રૂ. 15 લાખથી રૂ. 20 લાખની વચ્ચે હોય.

ડેરિવેટિવ્ઝ ટ્રેડિંગ માટેના નવા ધોરણો 20 નવેમ્બરથી તબક્કાવાર લાગુ કરવામાં આવશે. સાપ્તાહિક સમાપ્તિ સાથેના ઇન્ડેક્સ ડેરિવેટિવ કોન્ટ્રાક્ટ, કોન્ટ્રાક્ટના કદમાં વધારો અને વધારાના એક્સ્ટ્રીમ લોસ માર્જિન (ELM) લાદીને ટેલ રિસ્ક કવરેજમાં વધારો એ જ દિવસથી રજૂ કરવામાં આવશે.

ઓપ્શન પ્રીમિયમ 1 ફેબ્રુઆરી, 2025 થી ખરીદદારો પાસેથી અગાઉથી એકત્રિત કરવામાં આવશે અને કેલેન્ડર સ્પ્રેડ ટ્રીટમેન્ટ સમાપ્તિના દિવસે દૂર કરવામાં આવશે. 1 એપ્રિલ, 2025 થી ઇન્ટ્રાડે પોઝિશન લિમિટનું નિરીક્ષણ કરવામાં આવશે.

દૈનિક એક્સપાયરી સમાપ્ત

સેબીએ જણાવ્યું હતું કે ઇન્ડેક્સ વિકલ્પોમાં એક્સપાયરી ડે ટ્રેડિંગ, જ્યારે ઓપ્શન પ્રીમિયમ ઓછું હોય છે, તે મોટાભાગે સટ્ટાકીય છે. સ્ટોક એક્સચેન્જો એવા કોન્ટ્રાક્ટ ઓફર કરે છે જે અઠવાડિયાના દરેક દિવસે એક્સપાયર થાય છે. રેગ્યુલેટરના કન્સલ્ટેશન પેપરમાં જણાવ્યું હતું કે એક્સપાયરીનાં દિવસે ઈન્ડેક્સ ઓપ્શન્સમાં ભારે ટ્રેડિંગ થાય છે, જેમાં સરેરાશ પોઝિશન હોલ્ડિંગ પિરિયડ મિનિટોમાં હોય છે, તેમજ સમગ્ર દિવસ દરમિયાન અને એક્સપાયરીના સમયે ઈન્ડેક્સના ભાવમાં વધતી જતી અસ્થિરતા હોય છે.

સેબીએ જણાવ્યું હતું કે, આ તમામ બાબતો રોકાણકારોની સુરક્ષા અને બજારની સ્થિરતા પર અસર કરે છે અને ટકાઉ મૂડી નિર્માણની દિશામાં તેનો કોઈ સ્પષ્ટ લાભ નથી. તેથી, સેબીએ આદેશ આપ્યો છે કે દરેક એક્સચેન્જમાં સપ્તાહમાં માત્ર એક ઇન્ડેક્સ માટે ડેરિવેટિવ કોન્ટ્રાક્ટ હશે.

હાઈ માર્જિન

વર્તમાન કરાર માર્જિન 2015 માં સેટ કરવામાં આવ્યા હતા. બજાર કેવી રીતે બદલાયું અને વિકસિત થયું તે જોતાં – ત્યારથી માર્કેટ કેપ અને કિંમતો 3-ગણી વધી છે, સેબીએ નક્કી કર્યું કે બજારની સ્થિરતા જાળવવા અને સહભાગીઓ માત્ર યોગ્ય જોખમો લઈ રહ્યા છે તેની ખાતરી કરવા માટે આ જરૂરી છે.

નિવેદનમાં જણાવાયું છે, કે ડેરિવેટિવ્ઝમાં સહજ લાભ અને ઉચ્ચ જોખમને જોતાં, બજારની વૃદ્ધિને અનુરૂપ લઘુત્તમ કોન્ટ્રાક્ટના કદનું આ પુન: ગોઠવણી એ સુનિશ્ચિત કરશે કે સહભાગીઓ માટે અંતર્ગત યોગ્યતા અને યોગ્યતાના માપદંડ અપેક્ષા મુજબ જાળવવામાં આવે છે.

પ્રીમિયમનું એડવાન્સ કલેક્શન

ઓક્ટોબર 2023માં સેબીએ આદેશ આપ્યો હતો કે બ્રોકર્સ માર્જિન અપફ્રન્ટ એકત્રિત કરે. હવે, દિવસ દરમિયાન વિકલ્પોની કિંમતો કેવી રીતે વધી શકે છે તે ધ્યાનમાં રાખીને, નિયમનકારે બ્રોકરોને નેટ ઓપ્શન પ્રીમિયમ (કિંમત) અગાઉથી એકત્રિત કરવા જણાવ્યું છે. અંતિમ ક્લાયન્ટને કોઈપણ અનુચિત ઇન્ટ્રાડે લિવરેજને ટાળવા માટે, અને અંતિમ ક્લાયન્ટ સ્તરે કોલેટરલની બહારની કોઈપણ સ્થિતિને મંજૂરી આપવાની કોઈપણ પ્રથાને નિરાશ કરવા માટે, ટ્રેડિંગ મેમ્બર (TM)/એ વિકલ્પ એકત્રિત કરવાનું ફરજિયાત બનાવવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.

ઇન્ટ્રાડે સ્થિતિ

ઇન્ડેક્સ કોન્ટ્રેક્ટ માટેની પોઝિશન લિમિટ હવે દરેક દિવસના અંતે કેપ્ચર કરવામાં આવે છે. સેબીએ સ્ટોક એક્સચેન્જો અને ક્લીયરિંગ કોર્પોરેશનોને હવે દિવસમાં ઓછામાં ઓછા ચાર વખત આ પોઝિશન લિમિટને કેપ્ચર કરવા કહ્યું છે. વધુમાં સેબીએ કહ્યું છે કે, ક્લોઝિંગ ડે પર ભારે ટ્રેડિંગ વોલ્યુમની વચ્ચે, દિવસ દરમિયાન અનુમતિપાત્ર મર્યાદાને ઓળંગી ગયેલી ઇન્ટ્રાડે પોઝિશનની શક્યતા છે.

વધુમાં સેબીએ કહ્યું છે કે, અનુમતિપાત્ર મર્યાદાઓથી આગળ પોઝિશન બનાવવાના ઉપરોક્ત જોખમને સંબોધવા માટે, એવું નક્કી કરવામાં આવ્યું છે કે ઇક્વિટી ઇન્ડેક્સ ડેરિવેટિવ્ઝ માટેની હાલની સ્થિતિ મર્યાદાઓનું પણ એક્સચેન્જો દ્વારા ઇન્ટ્રા-ડે મોનિટર કરવામાં આવશે.