જો ફટાકડાથી સ્કીન બળી જાય તો શું કરવું ? ડર્મેટોલોજીસ્ટ પાસેથી જાણો સારવાર

એક નાની બેદરકારી મોટી દુર્ઘટનાનું કારણ બની શકે છે. તેથી દિવાળી દરમિયાન સાવચેતી રાખવી એ માત્ર જરૂરી નથી પણ જીવન બચાવનાર પણ બની શકે છે. દિવાળી પર ફટાકડા ફોડતી વખતે જો કોઈ દાઝી જાય તો શું કરવું તે અંગે એક હોસ્પિટલના સિનિયર ડર્મેટોલોજિસ્ટ (MD Dermatologist) ડૉ. અમિત ચૌહાણ સાથે ખાસ વાત કરી. ડૉ. અમિતે સમજાવ્યું કે દિવાળીની આસપાસ હોસ્પિટલો દાઝી જવાના કેસોથી ભરાઈ જાય છે. જો લોકો થોડી પણ જાગૃતિ બતાવે તો આ ઘટનાઓને અટકાવી શકાય છે.

બાળકોને આ શીખવો

ડૉ. અમિત ચૌહાણે જણાવ્યું હતું કે, “દિવાળી પર દાઝી જવાથી થતી ઇજાઓમાં લગભગ 60% બાળકોનો સમાવેશ થાય છે. બાળકો સ્વભાવે ઉત્સાહી હોય છે અને ફટાકડા જેવી વસ્તુઓ પ્રત્યેનો તેમનો ઉત્સાહ ઘણીવાર બેદરકારી તરફ દોરી શકે છે. બાળકોને ક્યારેય એકલા ફટાકડા ફોડવા દેવા જોઈએ નહીં.

ભલે તેઓ ફટાકડા ફોડતા હોય તેમનો ઉત્સાહ ઘણીવાર ખોટા નિર્ણયો તરફ દોરી જાય છે. જે એક મોટું જોખમ બની શકે છે. બાળકોને હંમેશા શીખવો કે કેવી રીતે સુરક્ષિત રીતે ફટાકડા ફોડવા અને શું ટાળવું. સલામત અંતર, દિશા અને સમય જેવા પાસાઓ પર ખાસ ધ્યાન આપવાની જરૂર છે.”

કપડાં પર ખાસ ધ્યાન આપો

તહેવારો દરમિયાન કપડાં પહેરવાના પ્રયાસમાં લોકો ઘણીવાર એવા કપડાં પહેરે છે જે આગના સંપર્કમાં આવે ત્યારે આગ પકડી શકે છે. ડૉ. અમિત ચૌહાણ આ મુદ્દા પર ભાર મૂકે છે. તેઓ કહે છે, “ફટાકડા ફોડતી વખતે કૃત્રિમ અથવા ટેરીકોટન કપડાં પહેરવાનું ટાળો. આ કાપડ આગ પકડે છે અને શરીર પર ચોંટી જાય છે. જેનાથી ત્વચાને ગંભીર નુકસાન થાય છે. તેના બદલે, હળવા ફિટિંગ સુતરાઉ કપડાં પહેરો. આ ઉપરાંત ખાતરી કરો કે બાળકો એવા કપડાં પહેરે જેમાં લટકતા ભાગો ન હોય. જેમકે દુપટ્ટા વગેરે. તે સરળતાથી આગ પકડી શકે.”

સુરક્ષિત ફૂટવેર પહેરો

બાળકો ઘણીવાર ફટાકડા ફોડવા માટે ખુલ્લા પગે અથવા ચપ્પલમાં દોડે છે, પરંતુ આ અત્યંત જોખમી હોઈ શકે છે. જમીન પર પડેલા ફટાકડા અથવા તેના તણખા સળગાવવાથી પગમાં ગંભીર ઇજાઓ થઈ શકે છે. બાળકોએ ફટાકડા ફોડતી વખતે ચપ્પલને બદલે બંધ જૂતા પહેરવા જોઈએ. આ બળી જવા અને ઇજાઓને નોંધપાત્ર રીતે અટકાવી શકે છે.

સલામત સ્થળ

ડૉ. ચૌહાણ કહે છે કે ફટાકડા ફોડવા માટે ફક્ત ઉત્સાહ જ નહીં, પણ વિચાર અને આયોજનની પણ જરૂર પડે છે. ભીડભાડવાળી જગ્યાઓ અથવા જ્વલનશીલ પદાર્થોની નજીક ફટાકડા ફોડવા ખૂબ જ જોખમી હોઈ શકે છે. ફટાકડા ફોડવા માટે ખુલ્લુ ખાલી ખેતર અથવા આંગણા જેવી ખુલ્લી જગ્યાઓનો ઉપયોગ કરો. છત પર, સાંકડી ગલીઓમાં અથવા કારની નજીક ફટાકડા ફોડવા પણ જોખમી છે. ફટાકડા ફોડતી વખતે એ પણ તપાસો કે નજીકમાં કોઈ સૂકા પાંદડા, લાકડું, પેટ્રોલ, કેરોસીન, ગેસ સિલિન્ડર અથવા વાહનો નથી.

પાણી, રેતી અને ધાબળા નજીક રાખો

ઘણીવાર એવું જોવા મળે છે કે આગની ઘટનાઓમાં જો પાણી કે રેતી ઉપલબ્ધ હોત, તો ઘટના એટલી ગંભીર ન હોત. ડૉ. અમિત ચૌહાણ કહે છે, “દરેક પરિવારે ફટાકડા ફોડતા પહેલા પાણીની એક ડોલ, રેતીની એક ડોલ અને જાડો ધાબળો પોતાની સાથે રાખવો જોઈએ. આગ લાગવાની ઘટનામાં આ વસ્તુઓ તાત્કાલિક ઉપયોગી થાય છે.” રેતી, ખાસ કરીને સ્ટ્રો, ફટાકડા અથવા નાના વિસ્ફોટોને દબાવવામાં અસરકારક છે. જ્યારે પાણી અને ધાબળા વ્યક્તિને બળી જવાથી બચાવી શકે છે.

યોગ્ય ફટાકડાની ટેકનિક

બાળકોને ફટાકડા ફોડવા માટે હાથનો ઉપયોગ કરવાને બદલે લાંબી અગરબત્તી અથવા ફુલજરીનો ઉપયોગ કરવાનું શીખવો. એકવાર ફટાકડા પ્રગટાવ્યા પછી તરત જ તેનાથી ઓછામાં ઓછું 10-15 ફૂટનું અંતર રાખો. “ફટાકડાને હાથમાં પકડીને અથવા તેની સામે સીધો રાખીને ક્યારેય ન પ્રગટાવો. આ અત્યંત ખતરનાક છે. બળેલા ફટાકડાથી પણ અંતર રાખો. બાળકો ઘણીવાર તેને ફરીથી પ્રગટાવવાનો પ્રયાસ કરે છે, જેનાથી અકસ્માતો થઈ શકે છે.”

ફર્સ્ટ એઇડ કીટ તૈયાર હોવી જોઈએ

એક નાની ફર્સ્ટ એઇડ કીટ તમારા આખા પરિવારને મોટા અકસ્માતથી બચાવી શકે છે. ડૉ. અમિત ચૌહાણ કહે છે, “દરેક ઘરમાં ફર્સ્ટ એઇડ કીટ હોવી જોઈએ, જેમાં બર્ન ક્રીમ, સેફ્ટી પાટો, એન્ટિસેપ્ટિક લોશન અને પીડા નિવારક દવાઓ હોવી જોઈએ. બળી ગયેલી જગ્યાને ઠંડા પાણીથી ધોયા પછી સિલ્વર સલ્ફાડિયાઝિન જેવી બર્ન ક્રીમ લગાવો.”

આંખની સુરક્ષામાં બેદરકારી ન રાખો

દિવાળી દરમિયાન આંખ સંબંધિત અકસ્માતો સામાન્ય બની રહ્યા છે. ફટાકડામાંથી નીકળતો ધુમાડો અથવા તણખા ક્યારેક આંખોમાં પ્રવેશી શકે છે. જેના કારણે બળતરા થાય છે અને ક્યારેક કાયમી નુકસાન પણ થાય છે. “જો ફટાકડાનો ધુમાડો અથવા ગનપાઉડર આંખોમાં જાય છે, તો તરત જ તેને ઘસવાને બદલે ઠંડા, સ્વચ્છ પાણીથી ધોઈ લો. ઘસવાથી કોર્નિયાને નુકસાન થઈ શકે છે.” ડૉ. ચૌહાણ સલાહ આપે છે કે દિવાળી પર પારદર્શક સલામતી ચશ્મા પહેરવા ખૂબ ઉપયોગી છે.

દાઝી જવાના કિસ્સામાં શું કરવું અને શું ન કરવું?

• બળી ગયેલી જગ્યાને તાત્કાલિક ઠંડા પાણીથી ધોઈ લો.
• આનાથી બળતરા ઓછી થશે અને ફોલ્લા થતા અટકશે.
• ટાઈટ કપડાં અને ઘરેણાં તાત્કાલિક દૂર કરો. દાઝવાથી સોજો આવી શકે છે.
• સિલ્વર સલ્ફાડિયાઝીન જેવી બર્ન ક્રીમ લગાવો.
• ચેપ અટકાવવા માટે ઘાને હળવા, સ્વચ્છ પાટો વડે ઢાંકી દો.
• ટૂથપેસ્ટ, હળદર, ચણાનો લોટ અથવા કોઈપણ ઘરેલું ઉપાય ન કરો.
• સીધો બરફ ત્વચા પર ન લગાવો. કારણ કે તેનાથી જલનની શક્યતા રહે છે.
• ફોલ્લા ફોડશો નહીં. ઘાને ઘસશો નહીં.

તમારે ક્યારે ડૉક્ટરને મળવું જોઈએ?

• જો દાઝી ગયેલી જગ્યા 2 ઈંચ કરતા વધારે હોય.
• જો કોઈ ઊંડો ઘા હોય અથવા ફોલ્લા હોય જેમાંથી પરુ નીકળતું હોય.
• જો બળતરાની પીડા વધતી રહે.
• જો દાઝી ગયેલી જગ્યા સુન્ન થઈ જાય.
• જો દાઝી ગયેલી જગ્યા ચહેરા કે આંખો પર હોય.
• જો દર્દી બાળક કે વૃદ્ધ વ્યક્તિ હોય.

ફટાકડા રમવાનો આનંદ થોડી ક્ષણો સુધી ટકી શકે છે પરંતુ એક નાની ભૂલ બધી ખુશીઓ ઓલવી શકે છે. જ્યારે પણ શક્ય હોય ત્યારે ગ્રીન ફટાકડાનો ઉપયોગ કરો. આ ઓછા ધુમાડા અને અવાજ ઉત્પન્ન કરે છે, બાળકો અને વૃદ્ધોને રાહત આપે છે અને પર્યાવરણને સ્વચ્છ રાખે છે. લીલા ફટાકડામાં ઓછા હાનિકારક રસાયણો હોય છે, જે વાયુ પ્રદૂષણને રોકવામાં પણ મદદ કરે છે.

દિવાળી એ, દીવાઓ સાથે સંકળાયેલો હિન્દુઓનો મુખ્ય તહેવાર છે. હિંદુ માન્યતા અનુસાર, આ પર્વ અંધકાર પર પ્રકાશની જીત અને જીવનમાં સુખ, સૌભાગ્ય અને સંપત્તિની કામના સાથે જોડાયેલો છે. દિવાળી અથવા દીપાવલી સાથે પાંચ તહેવારો સંકળાયેલા છે, જે ધનતેરસથી શરૂ થાય છે અને કાળી ચતુર્દશી, દીપાવલી, ગુજરાતીઓનુ બેસતુ વર્ષ અને ગોવર્ધન પૂજા પછી ભાઈ બીજ સાથે સમાપ્ત થાય છે. જો કે ગુજરાતમાં લાભ પાંચમના રોજ વેપાર-ઉદ્યોગ, ધંધા રોજગાર કરનારા મૂહર્ત કરીને તેમનો વ્યવસાય શરૂ કરે છે.