તમે પણ કરો છો સ્માર્ટફોન એક્સચેન્જ તો સાવચેત રહો, તમારો અંગત ડેટા આ રીતે પહોંચી રહ્યો છે ચીન

નોઈડામાં ધરપકડ કરાયેલા ચીની નાગરિકો પાસેથી મોટો ખુલાસો થયો છે. તેમના મતે, લાખો ભારતીય નાગરિકોનો ડેટા મોબાઈલ સ્ક્રેપ દ્વારા ચીન પહોંચી ગયો છે. આ આરોપીઓ ભારતમાંથી મોબાઈલ સ્ક્રેપ (Cell phone scrap)ખરીદીને ચીન મોકલતા હતા. ભંગારના વેપારીઓ સેલફોન ખરીદતા હતા અને તેમના જૂના પાર્ટસ ચીન (China)મોકલતા હતા, આ એવા પાર્ટ હતા જ્યાંથી લોકોનો ડેટા ચોરી શકાતો હતો. આ ડેટાની ચોરીથી ચીનની જાસૂસીની શક્યતા વધી જાય છે. તેનાથી દેશની સુરક્ષામાં અને છેતરપિંડીનું જોખમ વધી ગયું છે.

નેપાળ બોર્ડર અને ગુરુગ્રામથી ગ્રેટર નોઈડામાં રહેતા ચીની નાગરિકોની ધરપકડમાં નવો વળાંક આવ્યો છે. તપાસ એજન્સીઓને ધરપકડ કરાયેલા ચીની નાગરિકો પાસેથી જાણવા મળ્યું છે કે ભારતથી ચીન જતા જૂના ફોનમાંથી લોકોનો ડેટા કાઢવામાં આવી રહ્યો છે. પૂછપરછ દરમિયાન જાણવા મળ્યું છે કે આરોપીઓ જૂના સ્માર્ટફોન ખરીદીને તેના પાર્ટસ ચાઈના મોકલતા હતા, જેમાં રેમથી લઈને સ્ટોરેજનો સમાવેશ થતો હતો.

આ રીતે લાખો ભારતીયોની અંગત માહિતી ચીનના હાથમાં પહોંચવાની શક્યતા છે. આ ખુલાસાથી સાયબર ફ્રોડનું જોખમ પણ વધી ગયું છે. ચાલો સેલફોન સ્કેપિંગ અને ડેટા સ્કેપિંગ વિશે સમજવાનો પ્રયાસ કરીએ. આ અહેવાલમાં, અમે સેલફોન સ્ક્રેપિંગ અને ડેટા સ્ક્રેપિંગ વિશે વિગતવાર જાણીશું અને તમને ફોન ડેટા કાયમ માટે કેવી રીતે કાઢી નાખવો તે પણ જણાવીશું.

સેલફોન સ્ક્રેપ શું છે?

તમારામાંથી ઘણાને ભંગારનો અર્થ ખબર હશે. સ્ક્રેપનો સીધો અર્થ થાય છે ભંગાર. સેલફોન સ્ક્રેપ જૂના ફોન ભાગોનો ઉલ્લેખ કરે છે. સેલફોન સ્ક્રેપિંગ હેઠળ, જૂના ફોનના ભાગોને ડિસએસેમ્બલ કરવામાં આવે છે અને આવશ્યક ભાગોને દૂર કરીને વેચવામાં આવે છે. સેલફોન સ્ક્રેપને એક લાઈનમાં તમે ફોનના ભંગારથી પણ સમજી શકો છો. સામાન્ય રીતે આપણે આપણા જૂના ફોનને એક્સચેન્જ કરીને નવો ફોન લઈએ છીએ અથવા આપણે કોઈ દુકાનમાં જઈને આપણો જૂનો ફોન વેચીએ છીએ પરંતુ તે વેચતા પહેલા કેટલીક મહત્વપૂર્ણ બાબતોનું ધ્યાન રાખતા નથી.

સેલફોન ડેટા સ્ક્રેપ શું છે?

સેલફોન સ્ક્રેપ પછી ડેટા સ્ક્રેપનો વારો આવે છે. ડેટા સ્ક્રેપિંગના કિસ્સામાં, સ્ક્રેપની વ્યાખ્યા બદલાય છે, કારણ કે જે ડેટા સ્ક્રેપ કરવામાં આવે છે તે જંક નથી, પરંતુ સાયબર ચોરો માટે એક મોટું હથિયાર બની જાય છે. જ્યારે તમે સ્માર્ટફોન વેચો છો અથવા એક્સચેન્જ કરો છો, ત્યારે તમે સામાન્ય રીતે તેમાં પડેલા ફોટો-વીડિયો અને અન્ય ડેટાને ડિલીટ કરીને તેને વેચી દો છો, પરંતુ તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે તમે તેને ડિલીટ કર્યા પછી પણ ડેટા તમારા ફોનમાં જ રહે છે.

સેલફોન ડેટા સ્ક્રેપિંગમાં, તમારા ફોનમાં પડેલો ડેટા એટલે કે ફોટા, વીડિયો, ઓડિયો અને અન્ય માહિતી કાઢવામાં આવે છે. ફોનમાંથી કાઢવામાં આવેલ ડેટાને છંટણી કરવામાં આવે છે અને પછી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ જેમ કે તમારી બેંક સાથે સંબંધિત માહિતીને પહેલા અલગ કરવામાં આવે છે અને તેના આધારે તમને સાયબર છેતરપિંડીનો શિકાર બનાવવામાં આવે છે. ડેટા સ્ક્રેપિંગ દ્વારા, તમે ડિલીટ કરેલી દરેક માહિતી તમારા ફોનમાંથી કાઢી શકાય છે. જેને તમે ડિલીટ કરી દીધી હોય. સ્ક્રેપ કરેલા ડેટા દ્વારા જાસૂસી પણ થઈ શકે છે. ફોનમાંથી ડેટા સ્ક્રેપ કરવા માટે ઘણા સોફ્ટવેર ઉપલબ્ધ છે.

સેલફોન ડેટા સ્ક્રેપિંગ માટે તમારા સ્માર્ટફોનને આ રીતે ફોર્મેટ કરો

જ્યારે સ્માર્ટફોન જૂનો હોય ત્યારે આપણે બધા વેચીએ છીએ પરંતુ ડેટા સ્ક્રેપિંગનું જોખમ રહે છે, પરંતુ જો તમે તમારા ફોનને યોગ્ય રીતે ફોર્મેટ કરો છો તો તમે ડેટા સ્ક્રેપિંગથી બચી શકો છો. પહેલી વાત એ છે કે કોઈને ફોન આપતા પહેલા અથવા તેને વેચતા પહેલા ઓછામાં ઓછા બે વાર તેને ફુલ ફોર્મેટ કરો. આ માટે ફોનના સેટિંગમાં જઈને Erase all data (factory reset) ના વિકલ્પ પર ક્લિક કરો. તેમાં થોડી મિનિટો લાગશે અને તમારો ફોન નવા જેવો થઈ જશે.

ફેક્ટરી રીસેટ કરવાથી ફોનના તમામ વીડિયો, ફોટો અને સેટિંગ્સ ડિલીટ થઈ જશે, પરંતુ આ પછી પણ અમુક ડેટા તમારા ફોનમાં રહેશે. તેનાથી બચવા માટે તમારે ફોનને એન્ક્રિપ્ટ કરવો પડશે. આ માટે ફોનના સેટિંગમાં જાઓ અને આ સ્ટેપ ફોલો કરો. Settings > Security > Encryption & credentials પર ગયા પછી, Encrypt phone પર ક્લિક કરો. ફોનને એન્ક્રિપ્ટ કર્યા પછી, ડેટા સ્ક્રેપિંગનું જોખમ સમાપ્ત થઈ જશે. બેસ્ટ રસ્તો એ છે કે પહેલા તમારા ફોનને Encrypt કરો અને પછી તેને ફોર્મેટ કરો.

નોંધ– એન્ક્રિપ્ટ ફોનનો વિકલ્પ એન્ડ્રોઇડ 11 સુધીના વર્ઝનમાં ઉપલબ્ધ હશે. આ સુવિધા Android 12 માં ઉપલબ્ધ નથી. Android 12 OS વાળા ફોન ડિફૉલ્ટ રૂપે એન્ક્રિપ્ટેડ હોય છે. જો ફોનમાં મેમરી કાર્ડ છે, તો તેને લેપટોપની મદદથી ફોર્મેટ કરો.