ફીની ચુકવણી ન કરવા બદલ વિદ્યાર્થીને બોર્ડની પરીક્ષામાં બેસતા અટકાવી શકાય નહીં: દિલ્હી હાઈકોર્ટ
દિલ્હી હાઈકોર્ટે જણાવ્યું હતું કે ફી ન ભરવાના કારણે વિદ્યાર્થીને બોર્ડની પરીક્ષામાં બેસતા અટકાવવા એ ભારતના બંધારણની કલમ 21 હેઠળ બાંયધરી આપવામાં આવેલા બાળકના અધિકારોનું ઉલ્લંઘન થશે.
જસ્ટિસ મીની પુષ્કર્ણાએ કહ્યું કે, બાળકને પરીક્ષા આપવા રોકવાથી બાળકના ભવિષ્યને ખરાબ કરવાની મંજૂરી આપી શકાતી નથી અને ખાસ કરીને ધોરણ 10 અને 12ની પરીક્ષાઓમાં ભાગ લેતા અટકાવી શકાય નહીં. ફી ન ભરવાના આધારે, શૈક્ષણિક સત્રની મધ્યમાં બાળકને વર્ગોમાં હાજરી આપવા અને પરીક્ષા આપવાથી રોકી શકાતું નથી. શિક્ષણ એ પાયો છે જે બાળકના ભવિષ્યને આકાર આપે છે.
જો કે, કોર્ટે એમ પણ કહ્યું હતું કે ખાનગી શાળાને એવા બાળક સાથે પરીક્ષામાં બેસવા તથા સ્કુલમાં બેસવા ન દેવા ફરજ પાડી શકાય નહીં, જે ફી ચૂકવવામાં અસમર્થ હોય, સામાન્ય ક્વોટામાં પ્રવેશ લીધો હોય અને આર્થિક રીતે નબળા હોય. બાળકની કેટેગરી EWS અથવા વંચિત જૂથ ક્વોટા હેઠળ નથી.
વિદ્યાર્થીનું નામ યાદીમાંથી કાઢી નાખવામાં આવતું નથી
શિક્ષણ માટે બાળકના અધિકારો DSER, 1973 હેઠળના શાળાના અધિકારો સાથે સંતુલિત હોવા જોઈએ. દિલ્હી શાળા શિક્ષણ નિયમો, 1973 ના નિયમ 35ની બંધારણીયતા અને માન્યતા, જે શાળાના વડાને હડતાલ કરવા માટે અધિકૃત કરે છે. ફીની ચુકવણી ન કરવા બદલ કોઈપણ કાયદા દ્વારા વિદ્યાર્થીનું નામ યાદીમાંથી કાઢી નાખવામાં આવતું નથી. ન્યાયમૂર્તિ પુષ્કર્ણાએ ધોરણ 10ના વિદ્યાર્થીને તેની બોર્ડની પરીક્ષામાં બેસવાની મંજૂરી આપી હતી કારણ કે ફીની ચુકવણી ન કરવા બદલ ધ ઈન્ડિયન શાળાએ તેનું નામ હટાવી દિધુ હતું.
બાળક પર અત્યાચાર કરી શકાશે નહીં
બાળક જો ફી ચૂકવવામાં અસમર્થ હોય તો તે શાળામાં શિક્ષણ ચાલુ રાખવા માટે હકદાર છે, તેમ જણાવતા કોર્ટે કહ્યું હતું કે શૈક્ષણિક સત્રની વચ્ચે બાળક પર અત્યાચાર કરી શકાશે નહીં. અરજી 17 જાન્યુઆરીના રોજ સૂચિબદ્ધ કરવામાં આવી હતી કારણ કે ધોરણ 10ની બોર્ડની પરીક્ષાઓ 18 જાન્યુઆરીથી લેવામાં આવનારી હતી.
અરજદારને રાહત આપતી વખતે, કોર્ટે લેટ અદાલતમાં આવવાના કારણે માતા-પિતાના વર્તનની નિંદા કરી હતી. જ્યારે બોર્ડની પરિક્ષા એક દિવસ બાદ શરૂ થવાની હતી. અરજદારનું નામ શાળા દ્વારા તા. 07.09.2022ના પત્રથી અને બાદમાં 19.11.2022ના રોજ પત્ર દ્વારા હટાવવામાં આવ્યું હતું. કોર્ટે શાળાને CBSE રોલ નંબર આપવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો જેથી કરીને તે બોર્ડની પરીક્ષામાં હાજર રહી શકે.
ફી પેટે અમુક રકમ ચૂકવવા માટે નિર્દેશ
શાળાને એ પણ નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો હતો કે બાળકને ધોરણ 10ની બોર્ડ પરીક્ષાઓ માટે બાળકોને શિક્ષણ આપવા માટે આયોજિત કરવામાં આવતા કોઈપણ વર્ગ અથવા વિશેષ વર્ગોમાં હાજરી આપવાની મંજૂરી આપવામાં આવે. જો કે, સંતુલિત કરવા માટે, કોર્ટે અરજદાર બાળકને શાળાને ચૂકવવાપાત્ર ફી પેટે અમુક રકમ ચૂકવવા માટે નિર્દેશ આપવાનું હિતાવહ માન્યું.
