સરદાર પટેલના મોટા ભાઈ કે જેમના નામ પર છે ગુજરાત વિધાનસભાનું નામ, જાણો કોણ છે અને કેવા હતા પટેલ સાથે તેમના સબંધો ?

આપણી અને તમારી વચ્ચે ભાગ્યે જ કોઈ એવું હશે જે અખંડ ભારતના શિલ્પી, લોખંડી પુરૂષ સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલને જાણતા ન હોય. ગુજરાતનો ઉલ્લેખ થતાં જ મનમાં રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધી સાથે લોખંડી પુરૂષ સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલની છબી ઉભરી આવે છે. આ બે વ્યક્તિત્વ ઉપરાંત વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ પણ ગુજરાતમાં એક મોટું નામ છે. વિઠ્ઠલભાઈ પટેલનું નામ ગુજરાતના ગાંધીનગર સ્થિત વિધાનસભા ભવન ઉપર છે. આ મકાનને વિઠ્ઠલભાઈ ભવન કહેવામાં આવે છે.

27 સપ્ટેમ્બર 1873ના રોજ જન્મેલા વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલના મોટા ભાઈ હતા. ગુજરાતના નડિયાદમાં જન્મેલા વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ સરદાર પટેલમાંથી બન્યા ન હતા. અગાઉ, બંને ભાઈઓ વચ્ચે અણબનાવની વાતો થઈ હતી, પરંતુ તેની પુષ્ટિ ત્યારે થઈ જ્યારે વિઠ્ઠલભાઈ પટેલે તેમની વસિયતમાં સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ માટે કંઈ જ છોડ્યું ન હતું અને મિલકતનો એક તૃતીયાંશ ભાગ નેતાજી સુભાષચંદ્ર બોઝને આપ્યો હતો.

બન્ને વચ્ચે ખરાબ સંબંધ

ગુજરાત વિધાનસભા ભવનનું નામ સરદાર પટેલના મોટા ભાઈ વિઠ્ઠલભાઈ પટેલના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે. સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ કુલ પાંચ ભાઈઓ હતા. વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ ત્રીજા અને સરદાર પટેલ ચોથા નંબરના હતા. બંને ભાઈઓએ કાયદાનો અભ્યાસ કર્યો અને પછી બેરિસ્ટર બન્યા. બંને ભાઈઓ વચ્ચેના અણબનાવ અંગે વિઠ્ઠલભાઈ પટેલનું જીવનચરિત્ર લખનાર ગોવર્ધનભાઈ પટેલે લખ્યું છે કે, તેમના પિતાએ બંનેને ભણાવવા માટે ખૂબ પૈસા ભેગા કર્યા હતા. તેમના પિતા ઈચ્છતા હતા કે તેઓ ગુજરાતમાં જુનિયર વકીલ તરીકે કામ કરતા બંને બાળકો લંડન જઈને બેરિસ્ટર બને. આ માટે, તેમણે ચોક્કસપણે કાગજી કામગીરી શરુ કરી. તેમાં પાસપોર્ટ અને અન્ય મહત્વના દસ્તાવેજો બનાવડાયા, જ્યારે આ કાગળો પોસ્ટ દ્વારા ઘરે પહોંચ્યા ત્યારે પોસ્ટમેને તે પરબિડીયું વિઠ્ઠલભાઈ પટેલને આપ્યું હતું. અને વિઠ્ઠલભાઈ કઈ પણ સરદાર પટેલને કઈ પણ કહ્યા વગર શાંતિથી એકલા લંડન ચાલ્યા ગયા. બાદમાં જ્યારે સરદાર પટેલને આ વાતની જાણ થઈ તો તેઓ ગુસ્સે થઈ ગયા.

ગોધરા-બોરસદમાં પણ કરી હતી વકીલાત

વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ રાજકારણમાં રહ્યા. તેમણે સ્વરાજ પાર્ટીની સ્થાપના કરી. તેના સહ-સ્થાપક બન્યા. આ પહેલા તેમણે ગોધરા અને બોરસદમાં જુનિયર એડવોકેટ તરીકે કામ કર્યું હતું. લંડન ગયા પછી, વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ 1913 માં ભારત પાછા ફર્યા અને પછી બોમ્બે અને અમદાવાદમાં બેરિસ્ટર તરીકે કામ કર્યું. તેમની પત્નીનું 1915માં અવસાન થયું. આ પછી તેણે લગ્ન કર્યા ન હતા. મહાત્મા ગાંધીની વિચારધારાથી પ્રભાવિત થઈને વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ આઝાદીની ચળવળમાં જોડાયા અને તેમની સાથે કોંગ્રેસ પણ જોડાયા. તેઓ સેન્ટ્રલ લેજિસ્લેટિવ એસેમ્બલીના પ્રથમ ભારતીય સ્પીકર તરીકે ચૂંટાયા હતા.

જીનીવામાં અવસાન

આ પછી વિઠ્ઠલભાઈ પટેલે અનેક દેશોનો પ્રવાસ પણ કર્યો. સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં જોડાયા પછી પણ તેઓ આઝાદ ભારત જોઈ શક્યા ન હતા અને 22 ઓક્ટોબર, 1933ના રોજ જીનીવામાં તેમનું અવસાન થયું હતું. બાદમાં તેનો મૃતદેહ ભારત લાવવામાં આવ્યો હતો. 10 નવેમ્બરે ત્રણ લાખ લોકોની હાજરીમાં બોમ્બેમાં તેમના અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવ્યા હતા. સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં યોગદાન આપવા માટે, જ્યારે ગાંધીનગરમાં ગુજરાતની નવી વિધાનસભાની રચના કરવામાં આવી, ત્યારે તેમનું નામ વિઠ્ઠલભાઈ ભવન રાખવામાં આવ્યું. તેનો શિલાન્યાસ તત્કાલિન રાષ્ટ્રપતિ એન સંજીવ રેડ્ડીએ કર્યો હતો. આ બિલ્ડિંગની ડિઝાઇન એચ.કે.મેવાડા દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવી છે.