World Music day 2022 : ભારતીય સંગીતને વિશ્વમાં મળી રહ્યું છે સન્માન, જાણો કેમ છે ભારતીય સંગીત અલગ

વર્ષોથી પશ્ચિમી સંગીત અને ભારતીય સંગીતની (Indian Music) સરખામણી કરવામાં આવી રહી છે. જો કે આ બંનેનો સંગીતનો પોતાનો અલગ ઇતિહાસ છે. હા, ભારતીય સંગીત હોય કે પશ્ચિમી સંગીત, આ બંનેનો હજારો વર્ષનો ઈતિહાસ છે, પરંતુ બંને એકબીજાથી સાવ અલગ છે. અવાજની પોતાની વિશેષતા છે. આ બે સંગીતમાં વપરાતા વાદ્યો, રાગ, સંગીતની શૈલીમાં ઘણો તફાવત છે. તો આજે “વર્લ્ડ મ્યુઝિક ડે” (World Music day) નિમિત્તે ચાલો જાણીએ કે આપણું ભારતીય સંગીત બાકીના સંગીત કરતાં કેમ અલગ છે.

વર્ષોથી પશ્ચિમી સંગીત અને ભારતીય સંગીતની સરખામણી કરવામાં આવી રહી છે. જોકે આ બંનેનો સંગીતનો પોતાનો અલગ ઇતિહાસ છે. હા, ભારતીય સંગીત હોય કે પશ્ચિમી સંગીત, આ બંનેનો હજારો વર્ષનો ઈતિહાસ છે, પરંતુ બંને એકબીજાથી સાવ અલગ છે. અનાજની પોતાની વિશેષતા છે. આ બે સંગીતમાં વપરાતા વાદ્યો, રાગ, સંગીતની શૈલીમાં ઘણો તફાવત છે. તો આજે “વર્લ્ડ મ્યુઝિક ડે” નિમિત્તે ચાલો જાણીએ કે આપણું ભારતીય સંગીત બાકીના સંગીત કરતાં કેમ અલગ છે.

શું હોય છે હાર્મની અને મેલોડી

પશ્ચિમી સંગીત ‘હાર્મની’ પર આધારિત છે. જ્યારે આપણું ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીત મેલોડી પર આધારિત છે. વેસ્ટર્ન મ્યુઝિકમાં ઈન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ એટલે કે સંગીતનાં સાધનો પર બનેલા સંગીતને ‘હાર્મની’ કહેવાય છે, જ્યારે ભારતીય સંગીતમાં વપરાતા સુરોને ‘મેલોડી’ કહેવામાં આવે છે. હાર્મનીમાં, વાદ્યને વધુ મહત્વ આપવામાં આવે છે, પછી મેલોડીમાં ગળામાંથી નીકળતા સ્વરને સૌથી મહત્વ આપવામાં આવે છે.

ભારતીય સંગીત કેમ અલગ છે?

ભારતીય સંગીતનો ઇતિહાસ ઓછામાં ઓછો 4000 વર્ષ જૂનો છે. પ્રાગૈતિહાસિક કાળથી આપણા ભારતીય સંગીતે હંમેશા નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે, પરંતુ પશ્ચિમી સંગીત મોટાભાગે ચોકસાઈ પર આધારિત છે. પાશ્ચાત્ય શાસ્ત્રીય સંગીતની જેમ તેને જે રીતે કંપોઝ કરવામાં આવે છે તે રીતે તેને બરાબર રજૂ કરવું પડે છે. તમે તે રચનામાં કોઈ ફેરફાર કરી શકતા નથી.

ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીતને વિદેશમાં મળી રહ્યા છે એવોર્ડ

પરંતુ જ્યારે ભારતીય સંગીતની વાત આવે છે, જ્યારે પણ કલાકારો પરફોર્મ કરવા માટે તૈયાર હોય છે, ત્યારે તેઓ તેમની શૈલીને ધ્યાનમાં રાખીને કેટલાક ફેરફારો કરી શકે છે. આ સંગીતમાં અન્યની કળાનું પુનરાવર્તન કરવાને બદલે કલાકાર પોતાની શૈલી અને પોતાની કળાથી નવી રીતે સંગીત રજૂ કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. જો કે હવે બોલિવૂડમાં આપણે આ બે સંગીત શૈલીઓને એકસાથે આવતા જોઈ શકીએ છીએ પરંતુ બંનેનો સ્વભાવ અને દૃષ્ટિકોણ એકબીજાથી તદ્દન અલગ છે.

મોટું ઉદાહરણ છે ભારતીય સિતારવાદક અને સંગીતકાર નીલાદ્રી કુમાર

ભલે ભારતના મોટાભાગના યુવાનો ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીત સાંભળવા માંગતા નથી, પરંતુ આજે પણ ઘણા ભારતીય ગાયકો વિદેશમાં શાસ્ત્રીય સંગીતના કાર્યક્રમો કરે છે. આનું એક મોટું ઉદાહરણ છે ભારતીય સિતારવાદક અને સંગીતકાર નીલાદ્રી કુમાર, આજે પણ અમેરિકા અને યુકે જેવા દેશોમાં સ્ટેડિયમ તેમની સિતાર સાંભળવા માટે હાઉસફુલ થઈ જાય છે.