નેપાળમાં 6.3ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ, દિલ્હી સુધી ધરતી ધ્રૂજી, 4 બાળકો સહિત 6ના મોત

નેપાળના ડોટી જિલ્લામાં મંગળવારે મોડી રાત્રે આવેલા જોરદાર ભૂકંપ બાદ એક મકાન ધરાશાયી થતાં છ લોકોના મોત થયા હતા. નેશનલ સેન્ટર ફોર સિસ્મોલોજી અનુસાર, 6.3ના આ ભૂકંપનું કેન્દ્ર નેપાળમાં હતું. ભૂકંપ 9 નવેમ્બરે મોડી રાત્રે લગભગ 1.57 વાગ્યે આવ્યો હતો. તેની ઊંડાઈ જમીનથી 10 કિમી નીચે હતી. ભૂકંપનું કેન્દ્ર નેપાળના મણિપુરમાં ઉત્તરાખંડના પિથોરાગઢથી 90 કિમી પૂર્વ-દક્ષિણપૂર્વમાં સ્થિત હતું. નેપાળ આર્મી દ્વારા ભૂકંપ પ્રભાવિત વિસ્તારોમાં સર્ચ ઓપરેશન પણ ચલાવવામાં આવી રહ્યું છે. ભારતમાં ભૂકંપના જોરદાર આંચકા અનુભવાયા છે. દિલ્હી-NCRમાં પણ જોરદાર આંચકા અનુભવાયા. આ સાથે જ બુધવારે સવારે ઉત્તરાખંડના પિથોરાગઢમાં પણ 4.3ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવ્યો છે.

પિથોરાગઢમાં બુધવારે સવારે 6.27 કલાકે ભૂકંપથી ધરતી હચમચી ગઈ હતી. રિક્ટર સ્કેલ પર ભૂકંપની તીવ્રતા 4.3 હતી. ભૂકંપનું કેન્દ્ર જમીનથી 5 કિમી નીચે હતું. જો કે હજુ સુધી આ વિસ્તારમાં જાનમાલના નુકસાનના કોઈ સમાચાર નથી. નેપાળના ડોટીના ડીએસપી ભોલા ભટ્ટાએ માહિતી આપી છે કે મૃતકોમાં 8 વર્ષનો છોકરો, 13 વર્ષની છોકરી, 14-14 વર્ષની 2 છોકરીઓ, 40 વર્ષની મહિલા અને એક 50 વર્ષનો પુરુષ સામેલ છે. . આ તમામ ગાયરા ગામના રહેવાસી હતા. તે જ સમયે, નેપાળની સેનાએ ભૂકંપ પ્રભાવિત વિસ્તારોમાં રાહત અને બચાવ કાર્ય શરૂ કરી દીધું છે.

દિલ્હીમાં 5.7ની તીવ્રતાના આંચકા

મંગળવારે મોડી રાત્રે રાષ્ટ્રીય રાજધાની અને આસપાસના વિસ્તારોમાં લગભગ 1.57 ભૂકંપના આંચકા આવ્યા, જેના કારણે લોકો ભયભીત થઈ ગયા. સામાન્ય રીતે લોકો આ સમયે સૂઈ જાય છે. જેને પણ આ વાતની જાણ થઈ તેણે તરત જ તેના નજીકના લોકોને ફોન કરીને એલર્ટ કર્યા. મધ્યરાત્રિએ લોકો ઘરની બહાર નીકળી ગયા હતા. નેપાળના ડોટી જિલ્લામાં ભૂકંપના કારણે એક મકાન ધરાશાયી થતાં છ લોકોના મોત થયા છે. દિલ્હીમાં 5.7ની તીવ્રતાના આંચકા અનુભવાયા હતા. રાજધાનીના ઘણા વિસ્તારોમાં બપોરે લગભગ 1.57 વાગ્યે આ ભૂકંપના આંચકાથી લોકો અચાનક જાગી ગયા હતા.

હિમાચલ અને યુપીમાં પણ આંચકા

દિલ્હી ઉપરાંત ઉત્તરાખંડ, હિમાચલ અને ઉત્તર પ્રદેશમાં કેટલીક જગ્યાએ આ ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા છે. ખાસ વાત એ છે કે લગભગ એક મિનિટ સુધી ધરતી ધ્રુજતી રહી. લોકો એટલા ડરી ગયા હતા કે રાત્રિના સમયે તેઓ ઘરની બહાર નીકળી ગયા હતા. સામાન્ય રીતે ભૂકંપના આંચકા થોડીક સેકન્ડ માટે જ ઓળખાય છે. એનસીઆર ઓફિસમાં ગાર્ડ તરીકે કામ કરતા એક વ્યક્તિએ જણાવ્યું કે તે ખુરશી પર બેઠો હતો ત્યારે સામે રાખેલી ખુરશી ધ્રૂજવા લાગી. આ પછી સોફા ધ્રુજવા લાગ્યો, જ્યારે તેણે ઓફિસની અંદર જઈને જોયું તો બધા કોમ્પ્યુટર પણ ધ્રુજી રહ્યા હતા. પછી તેને લાગ્યું કે ભૂકંપ આવ્યો છે અને તે ઝડપથી બિલ્ડિંગમાંથી બહાર નીકળીને નીચે ગયો.

ભૂકંપ કેવી રીતે થાય છે?

ધરતીકંપની ઘટનાને સમજતા પહેલા, આપણે જાણવું પડશે કે પૃથ્વીની નીચે હાજર પ્લેટોની રચનાને સમજવી પડશે. ભૂસ્તરશાસ્ત્ર અનુસાર, આખી પૃથ્વી 12 ટેક્ટોનિક પ્લેટ પર સ્થિત છે. જ્યારે આ પ્લેટો અથડાય છે ત્યારે જે ઊર્જા બહાર પડે છે તેને ભૂકંપ કહેવાય છે. વાસ્તવમાં, પૃથ્વીની નીચે હાજર આ પ્લેટો ખૂબ જ ધીમી ગતિએ ફરતી રહે છે. દર વર્ષે તેની જગ્યાએથી 4-5 મીમી સરકી જાય છે. આ દરમિયાન જો કોઈની નીચેથી પ્લેટ સરકી જાય છે તો કોઈ ભાગી જાય છે. આ દરમિયાન જ્યારે પ્લેટો અથડાય છે ત્યારે ભૂકંપ આવે છે.

ધરતીકંપનું કેન્દ્ર શું છે?

પૃથ્વીની સપાટીની નીચે જ્યાં ખડકો તૂટે છે અથવા અથડાય છે તેને એપિસેન્ટર અથવા હાઇપોસેન્ટર અથવા ફોકસ કહેવામાં આવે છે. આ સ્થાન પરથી ભૂકંપની ઉર્જા તરંગોના રૂપમાં સ્પંદનોના સ્વરૂપમાં નક્કી થાય છે. આ સ્પંદન એકદમ શાંત તળાવમાં કાંકરા ફેંકવાથી ઉત્પન્ન થતા તરંગો જેવું છે. વિજ્ઞાનની ભાષામાં સમજીએ તો, ધરતીકંપના કેન્દ્રને પૃથ્વીના કેન્દ્ર સાથે જોડતી રેખા પૃથ્વીની સપાટીને કાપી નાખે છે તે સ્થળને ભૂકંપનું કેન્દ્ર કહેવાય છે. સ્થાપિત નિયમો અનુસાર, પૃથ્વીની સપાટી પરનું આ સ્થાન ભૂકંપના કેન્દ્રની સૌથી નજીક છે.

શા માટે ખડકો તૂટે છે?

પૃથ્વીની નીચે હાજર ખડકો દબાણની સ્થિતિમાં હોય છે અને જ્યારે દબાણ એક મર્યાદા કરતાં વધી જાય ત્યારે અચાનક ખડકો તૂટી જાય છે. જેના કારણે વર્ષોથી અસ્તિત્વમાં રહેલી ઉર્જા બહાર નીકળી જાય છે. ખડકો નબળા સપાટીની સમાંતર તૂટી જાય છે અને આ ખડકોને ફોલ્ટ પણ કહેવાય છે. આપણી પૃથ્વી કુલ સાત પ્લોટથી બનેલી છે. આ પ્લોટના નામ આફ્રિકન પ્લોટ્સ, એન્ટાર્કટિક પ્લોટ્સ, યુરેશિયન પ્લોટ્સ, ઈન્ડો-ઓસ્ટ્રેલિયન પ્લોટ્સ, નોર્થ અમેરિકન પ્લોટ્સ, પેસિફિક ઓશન પ્લોટ્સ, સાઉથ અમેરિકન પ્લોટ્સ છે.

આ ખડકો સામાન્ય રીતે સ્થિર અને અતૂટ લાગે છે પરંતુ એવું નથી. પૃથ્વીની સપાટી ન તો સ્થિર છે કે ન તો એકવિધ. પૃથ્વીની સપાટી ખંડના કદ જેટલી વિશાળ પ્લેટોથી બનેલી છે. આ ખડકોને પૃથ્વીની સપાટી પરના નક્કર સ્તર તરીકે સમજી શકાય છે અને તે ખંડોની સાથે મહાસાગરો સુધી વિસ્તરે છે. ખંડ હેઠળના ખડકો હળવા હોય છે અને સમુદ્રની જમીન ભારે ખડકોથી બનેલી હોય છે.