પાકિસ્તાનમાં ગમે ત્યારે થઈ શકે છે તખ્તા પલટ, લાગી શકે છે આર્મી શાસન, જાણો કારણ
પાકિસ્તાનનું વિદેશી દેવું 100 અબજ ડોલર સુધી પહોંચી ગયું છે. મોંઘવારી દર 40 ટકાની નજીક પહોંચી ગયો છે. ઈન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડ (IMF) લોન આપવા તૈયાર નથી. ચીને ફરીથી ગુપ્ત શરતો પર 700 મિલિયન ડોલરની લોન આપી અને પાકિસ્તાનને થોડા દિવસો માટે નાદારીથી બચાવી લીધું. હવે એવા અહેવાલો છે કે શાહબાઝ શરીફ ખુરશી છોડી શકે છે.
આ બધાની વચ્ચે ફરી એક ચર્ચાએ જોર પકડ્યું છે કે દેશને આ મુશ્કેલીઓમાંથી કેવી રીતે બહાર કાઢવો. ત્રણ વિકલ્પો સૂચિબદ્ધ છે. પ્રથમ- રાષ્ટ્રીય સરકાર. બીજું-ટેકનોક્રેટ સરકાર અને ત્રીજું- માર્શલ લો એટલે કે આર્મી શાસન.
પહેલા જાણો, શા માટે આ વિકલ્પો પર ચર્ચા થઈ રહી છે
તેનું સૌથી મોટું કારણ રાજકીય અસ્થિરતા છે. પાકિસ્તાનની રચના થયાને 76 વર્ષ થઈ ગયા છે, પરંતુ આજ સુધી કોઈ લોકતાંત્રિક સરકાર એટલે કે લોકો દ્વારા ચૂંટાયેલી સરકાર 5 વર્ષનો કાર્યકાળ પૂર્ણ કરી શકી નથી. લશ્કરી શાસકો અડધાથી વધુ સમય સુધી સત્તામાં રહ્યા.
આઈએમએફના દેવામાં ઉંડે સુધી પાકિસ્તાન ફસાયેલો છે. આઈએમએફ, વર્લ્ડ બેંક કે એશિયન ડેવલપમેન્ટ બેંક લોન આપવા તૈયાર નથી અથવા તો સાઉદી અરેબિયા અને યુએઈ જેવા મુસ્લિમ દેશો કહે છે કે જ્યારે આઈએમએફની યોજના અમલમાં આવશે ત્યારે જ તેઓ લોન આપશે.
IMFનું કહેવું છે કે લોનના હપ્તા ($1.2 બિલિયન) બહાર પાડતા પહેલા તેને રાજકીય ગેરંટી પણ જોઈએ છે. રાજકીય ગેરંટીનો અર્થ એ છે કે જો થોડા સમય પછી નવી સરકાર આવશે તો તે IMFની તમામ શરતો પણ સ્વીકારશે.
આ બધી મુશ્કેલીઓ વચ્ચે સૌથી મોટી શક્તિ એટલે કે સેના તે મૌન છે. ભૂતપૂર્વ આર્મી ચીફ જનરલ કમર જાવેદ બાજવાએ ગયા વર્ષે એપ્રિલમાં સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે સેના હવે રાજકારણમાં હસ્તક્ષેપ નહીં કરે.
હાલ નવા આર્મી ચીફ જનરલ અસીમ મુનીર પણ રાજકારણથી અંતર બનાવી રહ્યા છે. ISI ચીફ નદીમ અહમદ અંજુમ કે તેના અધિકારીઓ પણ કોઈ સાંસદ કે મંત્રીને ફોન પર ધમકી આપતા નથી.
શા માટે ત્રણ વિકલ્પો પર ચર્ચા
રાષ્ટ્રીય સરકાર, ટેકનોક્રેટ સરકાર અથવા માર્શલ લોના વિકલ્પો પર ચર્ચા થઈ રહી છે. ચર્ચાની શરૂઆત ડિસેમ્બર 2022માં થઈ હતી. ઇમરાનની પાર્ટીના એક મોટા નેતા અસદ કૈસરે પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં આ ત્રણ વિકલ્પો રજૂ કર્યા હતા. નવાઝ અને ઝરદારીની પાર્ટીના કેટલાક નેતાઓએ તેને ટેકો આપ્યો હતો. આ પછી ‘ધ ડોન’ અખબારમાં પણ છપાયો હતો પછી ટીવી ચેનલો પર ચર્ચા શરૂ થઈ હતી.
થોડા દિવસો પહેલા ભૂતપૂર્વ નાણા પ્રધાન મિફતાહ ઈસ્માઈલે ફરીથી આ વિકલ્પોને સમર્થન આપ્યું હતું. કહ્યું- જો દેશને મુશ્કેલીઓમાંથી બહાર કાઢવો હોય તો આ ત્રણમાંથી કોઈ એક વિકલ્પ અજમાવવો પડશે અને તેના પર પૂરી ઈમાનદારીથી કામ કરવું પડશે. તો જ આપણે પાકિસ્તાનને બચાવી શકીશું.
ઈમરાન ખાનની પાર્ટી આ વિકલ્પોને જાહેરમાં સમર્થન કરતી નથી, પરંતુ જિયો ન્યૂઝે સૂત્રોને કહ્યું છે કે, ઈમરાન એ પણ જાણે છે કે જો તેઓ આ સ્થિતિમાં ફરીથી પીએમ બનશે તો પણ દેશની સરકાર નાદાર થઈ જશે. તેને પોતાની લોકપ્રિયતામાં પણ પૂરો વિશ્વાસ છે. એટલા માટે તેઓ ઈચ્છે છે કે જો ત્રણમાંથી કોઈ એક સરકાર બનાવે તો તેના વિરોધ માત્ર દેખાડો કરવા માટે કરવામાં આવશે.
કયા વિકલ્પનો શું અર્થ છે?
રાષ્ટ્રીય સરકાર
મતલબ કે તમામ મોટા પક્ષોને સાથે લઈને સરકાર બનાવવી જોઈએ. તેનો કોમન મિનિમમ પ્રોગ્રામ (CMP) હોવો જોઈએ અને તેના પર સરકારમાં સામેલ તમામ મંત્રીઓ દ્વારા સહી કરવી જોઈએ. દેશને તમામ પ્રકારની મુશ્કેલીઓમાંથી બહાર કાઢવા માટે તમામ પક્ષોને એક મંચ પર લાવવાનો હેતુ છે. ઓછામાં ઓછો બે વર્ષનો સમય આપવો જોઈએ. જ્યારે પાકિસ્તાન પાટા પર આવે છે, ત્યારે સામાન્ય ચૂંટણીઓ યોજવી જોઈએ.
ટેકનોક્રેટ સરકાર
મતલબ કે દેશમાં હાજર દરેક ક્ષેત્રના શ્રેષ્ઠ અધિકારીઓ કે નિષ્ણાતોને સામેલ કરીને સરકારની રચના કરવી જોઈએ. વડાપ્રધાન પણ ટેકનોક્રેટ હોવા જોઈએ, આ સરકારે ખાસ કરીને આર્થિક મોરચાને પાટા પર લાવવા માટે કામ કરવું જોઈએ. જ્યારે દેશની અર્થવ્યવસ્થા સુધરશે ત્યારે ચૂંટણી થવી જોઈએ. ફોટેન પોલિસી પણ તેને સોંપવી જોઈએ, પરંતુ સંરક્ષણ અને સૈન્યએ પહેલાની જેમ તેમનું કામ ચાલુ રાખવું જોઈએ.
સમસ્યા ત્યા છે કે ઈમરાન ખાન બિલકુલ તૈયાર નથી. ઈમરાનની નજરમાં વિપક્ષ ચોર અને ડાકુ છે. પીડીએમના 13 પક્ષો વચ્ચે પણ સહમતિ નથી. ઈમરાન ખાનની પાર્ટીએ આ વિચારને ફગાવી દીધો. કહ્યું-તેનાથી મોંઘવારીનો બોજ વધશે અને ગૃહયુદ્ધનું જોખમ વધશે.
લશ્કરી કાયદો અથવા આર્થિક કટોકટી
તેને બે રીતે જોવું જોઈએ. પ્રથમ વખત આર્થિક કટોકટી લાદવી જોઈએ. માત્ર અત્યંત આવશ્યક ચીજવસ્તુઓની જ આયાત કરવી જોઈએ. સરકારને સેવા આપતા અથવા નિવૃત્ત સૈનિકોને સોંપવામાં આવે. બીજું- માર્શલ લો લાદવો જોઈએ. તેનો સમય નિશ્ચિત હોવો જોઈએ અને આ દરમિયાન રાજકીય ગતિવિધિઓ બંધ કરવી જોઈએ.
સમસ્યા ક્યાં છે
IMF અને વિશ્વ બેંક જેવી નાણાકીય સંસ્થાઓ અને પશ્ચિમી દેશો લશ્કરી શાસનને સહન નહીં કરે. મિત્ર દેશોએ પહેલેથી જ શરત મૂકી છે કે જ્યાં સુધી IMF લોન નહીં આપે ત્યાં સુધી તેઓ પણ મદદ નહીં કરે. નાદારી નિશ્ચિત કરવામાં આવશે.
