Career in Gemology: શું છે જેમોલોજી, રત્નની સમજથી ચમકશે તમારી કારકિર્દી, જાણો તમામ વિગતો

Career Guidance: હીરા, નીલમ અને અન્ય કિંમતી હીરાથી શણગારેલી ઘડિયાળો અને જ્વેલરીની સુંદરતાથી કોણ મોહિત નથી થતું. પરંતુ આ ચમક પાછળના ખાસ વ્યક્તિને જેમોલોજિસ્ટ (Gemologist) કહેવાય છે.

તેમને વિશ્વની ટોચની બ્રાન્ડ્સ દ્વારા આ લોકોની સેવા લેવામાં આવે છે જે ખાતરી કરે છે કે, રત્નો ઉચ્ચ ગુણવત્તાના છે કે નહીં. તે હીરા હોય કે અન્ય કિંમતી પથ્થર હોય, જેમ કે રૂબી, નીલમ અથવા નીલમણિ. જેમોલોજિસ્ટ એવી વ્યક્તિ છે જે રત્નોના ચોક્કસ કટિંગની સાથે સ્પષ્ટતા, રંગ અને કેરેટની ગણતરીનું ખાસ ધ્યાન રાખે છે.

એક પ્રોફેશનલ જેમોલોજીસ્ટ જેમ્સની ઓળખ કર્યા પછી અને અન્ય ધાતુઓ સાથે તેની સુસંગતતા ચકાસ્યા પછી અગ્રણી જ્વેલરી હાઉસ અને ડિઝાઇનર્સને માર્ગદર્શન આપે છે. જો તમને રત્નો અને કિંમતી ધાતુઓ વિશે જાણવામાં રસ છે, તો તમે જેમોલોજીસ્ટ બનીને તમારી કારકિર્દી પણ ચમકાવી શકો છો. આ માટે તમારે માત્ર સર્ટિફિકેટ કોર્સ અથવા રત્નશાસ્ત્રમાં ડિપ્લોમા કોર્સ કરવો પડશે. જો તમે ઇચ્છો તો, તમે જેમોલોજીસ્ટમાં ગ્રેજ્યુએશન અથવા પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએશન પણ કરી શકો છો.

જેમોલોજી શું છે?

જેમ્સ (Gems) એટલે રત્નોના વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસને રત્ન વિજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે અને આ ક્ષેત્રમાં કામ કરતા વ્યાવસાયિકોને રત્નશાસ્ત્રી કહેવામાં આવે છે. રત્નશાસ્ત્ર એ રત્નોને ઓળખવાની કળા છે. ભૂ-વિજ્ઞાનમાં તેને ખનિજ વિજ્ઞાનની શાખા ગણવામાં આવે છે. આમાં, કુદરતી રત્નોને ઓળખવા અને તેમાં રહેલી ખામીઓ તપાસવા માટે રત્ન પરીક્ષણ શીખવવામાં આવે છે. જેમાં કટીંગ, સોર્ટિંગ, ગ્રેડિંગ, વેલ્યુએશન, ડિઝાઈન, મેટલ કોન્સેપ્ટ, મેટલર્જિકલ પ્રક્રિયા અને રત્નોની આભૂષણની ડિઝાઈનિંગ વિશે જણાવવામાં આવ્યું છે. નોકરીના આધારે રત્નશાસ્ત્રીઓના ઘણા પ્રકારો છે.

ડાયમંડ ગ્રેડર

પથ્થરની સ્પષ્ટતા, રંગ અને કટ તેની કિંમત પર મોટી અસર કરે છે. માનવ આંખ કરતાં વધુ સારી રીતે તેનો નિર્ણય લેવાનું કામ કોઈ મશીન કરી શકતું નથી. ડાયમંડ ગ્રેડર હીરા અને અન્ય રત્નોની ગુણવત્તાનું મૂલ્યાંકન કરે છે.

જ્વેલરી ડિઝાઇનર

આ રત્ન સેટિંગની કળાના માસ્ટર છે. મોટી બ્રાન્ડ્સ જ્વેલરીને સૌથી આકર્ષક રત્નોથી સજાવવા માટે તેમની સેવાઓ લે છે. જ્વેલરીની ડિઝાઈન અને કિંમતી પત્થરોની સેટિંગ પર આધાર રાખીને, તેઓ જ્વેલરીની સુંદરતામાં વધારો કરે છે.

સ્ટોન સેટર

તેમનું કામ ધાતુ અથવા પ્લાસ્ટિકના ઘરેણાંમાં કિંમતી અને સુશોભન પથ્થરો ગોઠવવાનું છે. તેઓ જ્વેલરીની સુંદરતા, રંગ અને ચમક વધારવા માટે દરેક પથ્થરને સેટ કરે છે.

જેમ્સ ઓક્શન મેનેજર

તેમનું કામ રત્નોની હરાજી કરવાની સમગ્ર પ્રક્રિયાનું ધ્યાન રાખવાનું છે.

જેમોલોજીસ્ટ તરીકેની કારકિર્દી

રત્નશાસ્ત્રમાં કારકિર્દી બનાવવા માટે ઉમેદવારને રત્નોમાં રસ હોવો જરૂરી છે. આ ક્ષેત્રમાં કારકિર્દી બનાવવા માટે 12મું પાસ ફરજિયાત છે. આ પછી તમે રત્નશાસ્ત્રમાં પ્રમાણપત્ર, ડિપ્લોમા અથવા ડિગ્રી કોર્સ કરી શકો છો. આ ક્ષેત્રમાં અનુભવ અને નિપુણતા વધારવા માટે, કારકિર્દીની શરૂઆત કોઈપણ જ્વેલરી હાઉસથી કરી શકાય છે.

જો તમે ઇચ્છો, તો તમે આ ક્ષેત્રમાં કામ કરતા રિટેલ અને ટ્રેડિંગ એકમોમાં જોડાઇને પણ તમારી કારકિર્દી બનાવી શકો છો. જ્વેલરી બિઝનેસ મેનેજમેન્ટ, જેમ ટેસ્ટિંગ લેબ, જ્વેલરી મેન્યુફેક્ચરિંગ અને માઈનિંગ ઈન્ડસ્ટ્રી જેવા ઘણા ક્ષેત્રો છે જ્યાં પ્રોફેશનલ રત્નશાસ્ત્રીઓની માંગ છે. જો તમે ઇચ્છો તો, બજારનો થોડો અનુભવ અને સમજણ લીધા પછી, તમે ફ્રીલાન્સર તરીકે ઉત્પાદનો ડિઝાઇન કરી શકો છો.

રત્નોના ભૌતિક ગુણધર્મો અને તેમની વિશેષતાઓ પર સંશોધન કાર્ય માટે ઘણી સંસ્થાઓમાં રત્નશાસ્ત્રીઓની જગ્યાઓ છે. સંશોધનમાં રસ ધરાવતા રત્નશાસ્ત્રીઓ આ સંસ્થાઓમાં જોડાઈને તેમની કારકિર્દી બનાવી શકે છે. શિક્ષણ કાર્યમાં રસ ધરાવતા લોકો કોઈપણ રત્ન વિજ્ઞાન સંસ્થામાં શિક્ષક અથવા ટ્રેનર તરીકે જોડાઈ શકે છે.

લાયકાત અને મુખ્ય અભ્યાસક્રમો

જેમોલોજીમાં ડિપ્લોમા અથવા સર્ટિફિકેટ કોર્સમાં પ્રવેશ માટે 12મું પાસ હોવું જરૂરી છે. આ અભ્યાસક્રમોનો સમયગાળો થોડા મહિનાથી એક વર્ષ સુધીનો હોય છે. પીજી ડિપ્લોમા કોર્સમાં પ્રવેશ માટે ઉમેદવાર પાસે સ્નાતકની ડિગ્રી હોવી આવશ્યક છે.

આ વિષયની મોટાભાગની અભ્યાસ સામગ્રી અંગ્રેજીમાં ઉપલબ્ધ છે, તેથી આ ક્ષેત્રમાં સારી કારકિર્દી બનાવવા માટે અંગ્રેજી પર સારી પકડ હોવી જરૂરી છે. કોર્સ માટે ઉમેદવારની લઘુત્તમ ઉંમર 18 વર્ષ છે. કેટલીક સંસ્થાઓ/યુનિવર્સિટીઓમાં રત્નશાસ્ત્રના ઑનલાઇન અભ્યાસક્રમો પણ ઉપલબ્ધ છે. કેટલાક મુખ્ય અભ્યાસક્રમો નીચે મુજબ છે.

ડાયમંડ ગ્રેડિંગની ઇન્ટરનેશનલ સિસ્ટમમાં સર્ટિફિકેટ કોર્સ
રત્ન ઓળખમાં સર્ટિફિકેટ કોર્સ
જેમ પ્રોસેસિંગમાં સર્ટિફિકેટ કોર્સ
સ્ટોન સેટિંગમાં સર્ટિફિકેટ કોર્સ
હાર્ડ શેપ ગ્રુવિંગમાં પ્રમાણપત્ર કોર્સ
રંગીન પત્થરો અને રત્ન ઓળખમાં ડિપ્લોમા
રંગીન રત્નોના કટિંગ અને પોલિશિંગમાં ડિપ્લોમા
ડાયમંડ ટ્રેડ મેનેજમેન્ટમાં ડિપ્લોમા
ડાયમંડ પ્રોસેસિંગમાં ડિપ્લોમા
ડાયમંડ ગ્રેડિંગમાં ડિપ્લોમા
ડિપ્લોમા ઇન જેમ કોતરકામ
જેમોલોજીમાં ડિપ્લોમા
એક્સેસરી અને જ્વેલરી ડિઝાઇનમાં ડિપ્લોમા
રત્ન ઓળખમાં માસ્ટર ડિપ્લોમા
ડાયમંડ ટેકનોલોજીમાં પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ ડિપ્લોમા

કેટલો મળશે પગાર ?

એન્ટ્રી લેવલના રત્નશાસ્ત્રી વાર્ષિક સરેરાશ 5 લાખથી 7 લાખ (બોનસ અને ઓવરટાઇમ સહિત) કમાય છે. કેટલાક અનુભવ બાદ તેને 8 લાખથી 10 લાખ રૂપિયાનું પેકેજ મળી શકે છે. ખરેખર, પગારમાં વધારો વ્યક્તિના અનુભવ અને કુશળતા પર આધાર રાખે છે. આ ક્ષેત્રમાં થોડા વર્ષોના અનુભવ પછી, પગારમાં 30 થી 35 ટકાનો વધારો થાય છે. બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓમાં અનુભવી રત્નશાસ્ત્રીને સરેરાશ વાર્ષિક 12 થી 15 લાખનું પેકેજ મળે છે.

Gemology Institutes in India

1. નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ ફેશન ટેકનોલોજી (NIFT)
2. ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ જેમોલોજી, નવી દિલ્હી
3. જેમસ્ટોન્સ આર્ટીસન્સ ટ્રેનિંગ સ્કૂલ, જયપુર
4. જેમ એન્ડ જ્વેલરી એક્સપોર્ટ પ્રમોશન કાઉન્સિલ, જયપુર
5. જેમોલોજીકલ ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ ઈન્ડિયા, મુંબઈ
6. નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ડિઝાઇન, અમદાવાદ
7. જ્વેલરી ડિઝાઇન એન્ડ ટ્રેનિંગ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, નોઇડા

આ પણ વાંચો: SBI CBO Recruitment 2021: સરકારી બેંકમાં 1226 જગ્યાઓ માટે કરાશે ભરતી, આ રીતે કરો અરજી

આ પણ વાંચો: UPSC DCIO Result 2021: ડેપ્યુટી સેન્ટ્રલ ઇન્ટેલિજન્સ ઓફિસરની ભરતી પરીક્ષાનું પરિણામ જાહેર, સીધા લિંક પરથી તપાસી શકો