Budget 2023: નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણના બજેટ પાસેથી શિક્ષણ ક્ષેત્રને શું છે અપેક્ષાઓ ?
Budget 2023: શિક્ષણ ક્ષેત્રની વાત કરીએ તો કોવિડ-19 દરમિયાન શાળાઓ બંધ રહેવાને કારણે તમામ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ પ્રભાવિત થઈ હતી. આ વખતે શિક્ષણ ક્ષેત્રને બજેટ 2023-24 પાસેથી ઘણી અપેક્ષાઓ છે.
Union Finance Minister Nirmala Sitharaman: નાણાપ્રધાન 1 ફેબ્રુઆરીના રોજ બજેટ 2023-24ની જાહેરાત કરશે. આ કારણે બજેટ પહેલા મોટાભાગના ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રોને કેન્દ્રીય બજેટ 2023-24થી મોટી અપેક્ષાઓ છે. શિક્ષણ ક્ષેત્રની વાત કરીએ તો કોવિડ-19 દરમિયાન શાળાઓ બંધ રહેવાને કારણે તમામ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ પ્રભાવિત થઈ હતી. આ વખતે શિક્ષણ ક્ષેત્રને બજેટ 2023-24 પાસેથી ઘણી અપેક્ષાઓ છે.
શિક્ષણની ગુણવત્તા પર ધ્યાન આપો
કોવિડ-19 દરમિયાન શાળાઓ બંધ રહેવાને કારણે લાખો વિદ્યાર્થીઓનું શિક્ષણ સ્તર પ્રભાવિત થયું હતું. કોવિડ-19ની અસર હેઠળ વિદ્યાર્થીઓની મોટી વસ્તીને શાળા છોડી દેવાની ફરજ પડી હોવાથી શીખવાની મોટી ખોટ પહેલાથી જ થઈ છે, જે રાષ્ટ્રીય સિદ્ધિ સર્વેક્ષણ 2021થી સ્પષ્ટ છે અને સમગ્ર શિક્ષણ સ્તરે શિક્ષણની ગુણવત્તા નોંધપાત્ર રીતે બગડી છે.
ગયો NEP 2020 ધ્યેયોને ટેકો આપવા માટે શિક્ષણ પ્રણાલીને કેવી રીતે મજબૂત બનાવવામાં આવે છે, તેના માટે આના મહત્વની અસરો છે. છેલ્લા બે વર્ષમાં કેન્દ્રીય બજેટમાં શિક્ષણ માટેની ફાળવણીમાં ઘટાડો થયો છે અને કોવિડ-19 રોગચાળા પછી તેમાં વધારો થવાની ધારણા છે.
શિક્ષકોની તાલીમ અને પુખ્ત શિક્ષણ પર ધ્યાન આપો
શિક્ષક તાલીમ અને પુખ્ત શિક્ષણ માટે 2021-22માં બજેટની ફાળવણી 250 કરોડ હતી, જે 2022-23માં ઘટીને 127 કરોડ થઈ ગઈ છે. સમગ્ર શિક્ષા અભિયાન (SSA)એ 2022-23માં અંદાજપત્રીય ફાળવણીમાં 6000 કરોડનો વધારો જોયો હોવા છતાં તે હજુ પણ 2020-21ની અંદાજપત્રીય ફાળવણી કરતા ઓછો હતો. તેથી, એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે આ વર્ષે શિક્ષક તાલીમ અને SSAને NEP 2020ના અસરકારક અમલીકરણ માટે વધુ બજેટ મળશે.
શૈક્ષણિક સેવા પર GST દૂર કરો
આમાં એડ-ટેક, તાલીમ, કોચિંગ અને અન્ય સંબંધિત શૈક્ષણિક પ્રવૃત્તિઓનો સમાવેશ થાય છે. શૈક્ષણિક પ્રવૃત્તિમાંથી GST અને શિક્ષણ ઉપકર વસૂલવામાં આવે છે, તે ખરેખર અગમ્ય છે.
શિક્ષકોની ટેકનિકલ તાલીમ
શિક્ષણ ક્ષેત્રે માનવ સંસાધનોની ક્ષમતા નિર્માણ માટે અલગ ફંડ બનાવી શકાય. તે શિક્ષણમાં ટેકનોલોજીને પ્રોત્સાહન આપશે તેમજ ભારતમાં સરકારી અને ખાનગી સંસ્થાઓમાં શિક્ષણની ગુણવત્તામાં સુધારો કરશે. હાલમાં શિક્ષકો માટે ઓનલાઈન શિક્ષણ/તાલીમ માટે દીક્ષા પ્લેટફોર્મ છે, પરંતુ નિયમિત શિક્ષકોની મૂળભૂત ટેકનોલોજીની સમજમાં સુધારો કરવાની જરૂર છે.
પૂર્વ પ્રાથમિક શિક્ષણ પર ધ્યાન આપવાની જરૂર છે
તાજેતરમાં, ભારત સરકારે નવી શિક્ષણ નીતિ દ્વારા નવા માળખા પર ભાર મૂક્યો છે, જેમાં પૂર્વ-પ્રાથમિક શિક્ષણનો યોગ્ય રીતે સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે, પરંતુ આ માટેના નાણાકીય પગલાં હજુ પણ અધુરા છે. પૂર્વ પ્રાથમિક શિક્ષણ માટે કોઈ સ્પષ્ટ નીતિ અને રોકાણ યોજના નથી. આ વર્ષે સરકાર પૂર્વ-પ્રાથમિક શિક્ષણ અને મુખ્ય પ્રવાહના શિક્ષણમાં એકીકરણ તરફ કામ કરે તેવી અપેક્ષા છે.
માધ્યમિક શિક્ષણ કક્ષાએ ફરજિયાત વ્યાવસાયિક અભ્યાસક્રમો
આ અન્ય એક ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્ર છે, જેના માટે સરકાર તરફથી નિર્ણાયક પ્રયાસોની જરૂર છે. માત્ર અમુક પસંદગીની શાળાઓ માધ્યમિક શિક્ષણ સ્તરની બહાર વ્યાવસાયિક અભ્યાસક્રમો ચલાવી રહી છે. નવી શિક્ષણ નીતિના ધારાધોરણો મુજબ વિદ્યાર્થીઓને તેમની કારકિર્દીની પસંદગીના પ્રાથમિક તબક્કે વ્યાવસાયિક શિક્ષણનો સંપર્ક કરવો જોઈએ અને આનાથી ભારતમાં કર્મચારીઓના કૌશલ્ય વિકાસ માટે દૂરગામી પરિણામો આવશે.
યુનિવર્સિટી કક્ષાના આર એન્ડ ડી
છેલ્લા બજેટમાં R&D માટેના ભંડોળમાંથી યુનિવર્સિટી સ્તરે R&D કેન્દ્રો વિકસાવવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવી હતી. આનાથી સંશોધન ભંડોળમાં વધારો થવાની અને શૈક્ષણિક ક્રેડિટ બેંકો અને ક્રેડિટ ટ્રાન્સફર દ્વારા ઉચ્ચ શિક્ષણ સ્તરે વિદ્યાર્થીઓને ગતિશીલતા પ્રદાન કરવાની અપેક્ષા છે.
