લક્ષ્ય સેન વર્લ્ડ નંબર 1 બની શકે છે પણ હાલ તે તેની નજીક પણ નથીઃ પ્રકાશ પાદુકોણ
બેડમિન્ટન સ્ટાર લક્ષ્ય સેને હાલમાં જ શાનદાર પ્રદર્શન કરતા ઓલ ઈંગ્લેન્ડ ચેમ્પિયનશિપમાં ફાઈલ સુધી પહોંચીને ઈતિહાસ રચ્યો હતો. જોકે તે જીતી શક્યો ન હતો અને રનર્સ અપ રહ્યો હતો.
ઉત્તરાખંડના અલમોરાના વતની લક્ષ્ય સેને (Lakshya Sen) વર્ષ 2010થી પોતાની સફર બેંગ્લોર ખાતેના પ્રકાશ પાદુકોણ (Prakash Padukone) બેડમિન્ટન એકેડેમીમાં શરૂ કરી. વાસ્તવમાં, તેના પિતા ધીરેન્દ્ર કુમાર સેન SAI બેડમિન્ટન કોચ છે. તે તેના મોટાભાઈ ચિરાગ સેનને એકેડમીમાં જોડાવા માટે લાવ્યા હતા. લક્ષ્ય માત્ર તેના મોટા ભાઈ સાથે આવ્યો હતો. પરંતુ તે પણ એકેડમીમાં જોડાવા માટે ખૂબ ઉત્સુક હતો. તેણે કદાચ બે-ત્રણ વર્ષથી આ રમત રમતો હતો.
તે વિમલ કુમાર (Vimal Kumar) હતા, જેમણે તેને પહેલીવાર જોયો હતો. જ્યારે હું શહેરમાં પાછો ફર્યો, ત્યારે મેં લક્ષ્યને પહેલીવાર નવ વર્ષની વયે જોયો. વિમલ અને મેં તેને 2010માં પહેલીવાર એકેડેમીમાં રમતા જોયા. ત્યારે અમે જાણતા હતા કે અહીં એક ચેમ્પિયન તૈયાર થઈ રહ્યો છે. તેની રમતમાં કંઈક ખાસ હતું. તેની પાસે ટેકનિક ઘણી જ સારી હતી.
તે આ ઉંમરે પણ ભૂલ કર્યા વિના લાંબા સમય સુધી શટલને રમતમાં રાખવામાં સક્ષમ હતો. બીજી વસ્તુ જે અમે નોંધ્યું તે મોટી વયના ખેલાડીઓ સામે રમતો રમતી વખતે સ્ટ્રોકની તેની પસંદગી હતી. તેને બેડમિન્ટન કોર્ટમાં બુદ્ધિની ઊંડી સમજ હતી કારણ કે તે યોગ્ય સમયે યોગ્ય સ્ટ્રોકનો ઉપયોગ કરી શકતો હતો. લક્ષ્ય પાસે આ ક્ષમતા પુષ્કળ પ્રમાણમાં હતી.
લક્ષ્ય સેનની શરૂઆત
લક્ષ્ય એપ્રિલ, 2010માં એકેડેમીમાં જોડાયો. હવે અમે એક પ્રતિભાને શોધી કાઢ્યો હતો. અમે કંઈક અલગ કરવાનું નક્કી કર્યું. સદભાગ્યે, આ વખતે ભંડોળ ઉપલબ્ધ હતું. તે જ સમયે, અમે ઓલિમ્પિક ગોલ્ડ ક્વેસ્ટ શરૂ કરી હતી, જ્યાં હું ગીત સેઠી સાથે સ્થાપક સભ્ય હતો. અમે શિષ્યવૃત્તિ કાર્યક્રમ પણ શરૂ કર્યો હતો અને તેથી મેં OGQ બોર્ડ અને સીઈઓ વિરેન રસ્કિન્હા સાથે લક્ષ્યને ટેકો આપવા વિશે વાત કરી હતી. આગામી બોર્ડ મીટિંગમાં તેને તરત મંજૂર કરવામાં આવ્યું હતું. અમે 2010-11માં લક્ષ્યને ટેકો આપવાનું શરૂ કર્યું, ત્યારે તે 10 વર્ષનો હતો.
PPBA ખાતે અમે પહેલું કામ એ કર્યું કે, અમે એપ્રિલ 2011માં લક્ષ્યને ત્રણ સપ્તાહના પ્રશિક્ષણ શિબિર માટે ઈન્ડોનેશિયાના જકાર્તા ખાતેના કંદ્રા વિજયા ઈન્ટરનેશનલ બેડમિન્ટન સેન્ટરમાં મોકલવાનું નક્કી કર્યું. ટુર્નામેન્ટ રમવી એ એક બાબત છે પણ મારા પોતાના અનુભવ પરથી મને સમજાયું કે શું આપણે કરી શકીએ? તેને એવી જગ્યાએ તાલીમ આપો જ્યાં લાંબા સમય સુધી ત્રણ-ચાર અઠવાડિયા માટે વધુ સારા ખેલાડીઓ હોય, જે માત્ર ટુર્નામેન્ટ રમવા કરતાં વધુ સારી અસર કરે છે.
નવેમ્બર 2011માં અમે તેને માત્ર 10 વર્ષનો હોવા છતાં અંડર-15 કેટેગરીમાં રમવા માટે ઈન્ડોનેશિયાના સુરાબાયામાં ઈસ્ટ જાવા ઈન્ટરનેશનલ ટુર્નામેન્ટ માટે મોકલ્યો હતો. તેનો વિચાર તેને એક્સપોઝર આપવાનો હતો, જેથી તે વધુ સારા ખેલાડીઓ રમી શકે અને ટુર્નામેન્ટ જીતે તે જરૂરી નથી. શરૂઆતથી જ અમારો ઈરાદો તેને સારા ખેલાડીઓ સાથે રમવાનો હતો.
તે પછી તરત જ ડિસેમ્બર 2011માં અમે તેને અંડર-11 કેટેગરીની લિ-નિંગ સિંગાપોર યુથ ઈન્ટરનેશનલ સિરીઝ ટુર્નામેન્ટમાં મોકલ્યો, જે તેણે 10 વર્ષની વયે જીત્યો. આ પહેલી ટૂર્નામેન્ટ હતી જે લક્ષ્ય સેને જીતી હતી.
ત્યારથી અમે ટુર્નામેન્ટ અને તાલીમ શિબિરો વચ્ચે યોગ્ય સંતુલન શોધવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. સદ્ભાગ્યે, એક વર્ષ પછી લક્ષ્યને OGQ શિષ્યવૃત્તિ મળી. ત્યારથી, PPBA અથવા OGQએ તેને એશિયા અને યુરોપમાં ઘણી ટુર્નામેન્ટ રમવા માટે મોકલતા હતા. યુરોપમાં બેડમિન્ટનનું માળખું એશિયા જેટલું ઊંચું ન હોવા છતાં અમે તેને ઉચ્ચ વય-જૂથમાં રમાડતા. જો તે 13 વર્ષનો હોત તો અમે તેને અંડર-15 અને અંડર-17માં રમાડતા. છેલ્લા 10 વર્ષોમાં અમે તેને ભારત માટે રમેલ ટૂર્નામેન્ટ સિવાય 20 ટૂર્નામેન્ટો અમારી જાતે રમવા માટે મોકલ્યો હશે.
તે 15 કે 16 વર્ષ સુધી પહોંચ્યો ત્યાં સુધીમાં તે લગભગ 30-35 ટુર્નામેન્ટ રમી ચૂક્યો હતો. મને લાગે છે કે તેનાથી તેની કારકિર્દીમાં ઘણો ફરક આવ્યો છે. કારણ કે તેનાથી તેને ઘણો આત્મવિશ્વાસ મળ્યો છે. અગાઉ, અમારી પાસે કેટલીક વિશેષ પ્રતિભા હતી, પરંતુ અમારી પાસે આ પ્રકારનું આંતરરાષ્ટ્રીય એક્સપોઝર આપવા માટે ભંડોળ ન હતું. હવે વસ્તુઓ ઘણી સારી છે, ભંડોળની ઉપલબ્ધતા છે કારણ કે ત્યાં ઘણી બધી સરકારી યોજનાઓ છે અને ઘણા ફાઉન્ડેશનો સમર્થન આપવા તૈયાર છે.
Lakshya Sen (PC: Badminton India)
2016માં લક્ષ્ય સેનને પર્સનલ ટ્રેનર અને ફિઝિયો મળ્યો
2015-16ની આસપાસ અમને લાગ્યું કે લક્ષ્ય સેન સારું કરી રહ્યો છે. અમે એકેડમીમાં ચાર ખેલાડીઓને ખાસ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા માટે ઓળખ્યા. કિરણ જ્યોર્જ, મીરાબા લુવાંગ મૈસ્નમ, પીએમ રાહુલ અને લક્ષ્ય સેન સારું પ્રદર્શન કરી રહ્યા હતા. તેમને એક ટ્રેનર અને ફિઝિયો આપવામાં આવ્યા હતા અને તેમની તાલીમ માટે અલગ સત્રો ફાળવવામાં આવ્યા હતા. આ યોગ્ય સમયે કરવાનું હતું, જે ખૂબ જ નિર્ણાયક છે. સમર્થન યોગ્ય સમયે આવવું જોઈએ.
જ્યારે લક્ષ્ય 16-17 વર્ષનો હતો, ત્યારે અમે OGQ સાથે વાત કરી અને તેને પર્સનલ ટ્રેનર અને ફિઝિયો આપ્યો. લક્ષ્ય જ્યાં પણ ગયો, ટૂર્નામેન્ટ કે ટ્રેનિંગ કેમ્પ, એક ટ્રેનર અને ફિઝિયો તેની સાથે હતા. સંભવત ભારતમાં પ્રથમ વખત 16 વર્ષના યુવકની ઓળખ કરીને તેને આ પ્રકારની સુવિધા આપવામાં આવી હતી.
જ્યારે તમે પીવી સિંધુ અથવા સાયના નેહવાલ અથવા કે શ્રીકાંતના સ્તરે પહોંચો છો, ત્યારે તમે વ્યક્તિગત ટ્રેનર અને ફિઝિયોની માંગ કરી શકો છો. લક્ષ્યે ઘણું હાંસલ કર્યું ન હતું, પરંતુ માત્ર તેની ક્ષમતાના આધારે અમે તેને આ સુવિધા પૂરી પાડી હતી.
મને યાદ છે કેટલાક લોકોએ આ પગલાની ટીકા કરી હતી કે “અમે તેને વધારે સારૂ રમી રહ્યા છીએ” પરંતુ અમારે પ્રયોગ કરવો પડ્યો. હું એમ નથી કહેતો કે અમે લીધેલો દરેક નિર્ણય સાચો હતો. પરંતુ તમારે પ્રયોગ કરવો પડશે. તમારે અન્ય લોકોએ શું કર્યું છે તેમાંથી તમારે શીખવું પડશે, અન્ય રમતમાં હોઈ શકે છે, અન્ય દેશોમાં હોઈ શકે છે અને તે ભારતીય પરિસ્થિતિઓમાં યોગ્ય છે કે કેમ. આનાથી પણ મદદ મળી કારણ કે ટ્રેનર અને ફિઝિયો બંને તેની તાલીમ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકે છે. તેઓ ડેનમાર્ક, પેરિસ અને થાઈલેન્ડ ગયા અને આ બધી યાત્રાઓએ તેમને ખૂબ મદદ કરી.
તાજેતરનું પરિવર્તન
મને વ્યક્તિગત રીતે લાગે છે કે લક્ષ્યનો તાજેતરનો વિકાસ અને ફોર્મ (લક્ષ્યએ ’21ના પ્રથમ ત્રણ મહિનામાં પાંચ ટોપ-10 ખેલાડીઓને હરાવ્યા હતા, જેમાં વર્લ્ડ નંબર 1 અને વર્લ્ડ ચેમ્પિયનનો સમાવેશ થાય છે) બે કારણો છે. એક તો જ્યારે તેને થોમસ કપ ટીમમાંથી [ઓગસ્ટ 2021માં] બહાર કરવામાં આવ્યો હતો. ભલે લક્ષ્ય કહે છે કે તે નિરાશ નથી થયો. પરંતુ મને લાગે છે કે તેનાથી તેને ખરેખર દુઃખ થયું છે. સિલેક્શન ટ્રાયલમાં તેની એક ખરાબ રમત હોવા છતાં તે સારા ફોર્મમાં હતો.
આ પહેલા તેણે એશિયન ચેમ્પિયનશિપમાં જોનાટન ક્રિસ્ટી (તે સમયે વર્લ્ડ નંબર 7) જેવા ખેલાડીઓને હરાવી દીધા હતા. તેમ છતાં તેને થોડું નુકસાન થયું હતું. હું મારા પોતાના અનુભવ પરથી કલ્પના કરી શકું છું કે જ્યારે આવી કોઈ ઘટના બને છે, ત્યારે તમે ખરેખર સત્તાવાળાને બતાવવા માંગો છો કે તેઓએ લીધેલો નિર્ણય યોગ્ય ન હતો. કદાચ તે એક પાસું હતું. બીજું એ હતું કે સપ્ટેમ્બર ’21માં દુબઈમાં વિશ્વના નંબર 1 વિક્ટર એક્સેલસન સાથે બે સપ્તાહની તાલીમ, જે ઈન્ફોસિસ ફાઉન્ડેશન દ્વારા પ્રાયોજિત હતી.
Lakshya Sen and Prakash Padukone and Vimal Kumar (PC: Vimal Kumar Twitter)
વિદેશી કોચની જરૂરીયાત ઉભી થઈ
અમને લગભગ એક વર્ષ પહેલા સમજાયું કે અમને વિદેશી કોચની જરૂર છે. અમને લાગ્યું કે વિદેશી કોચ અમારા પ્રશિક્ષણ કાર્યક્રમમાં મૂલ્ય વધારશે. અગાઉ, ભંડોળના અભાવે અમે વિદેશી કોચની નિમણૂક કરી શક્યા ન હતા. સદભાગ્યે, ઈન્ફોસિસ ફાઉન્ડેશનનો સપોર્ટ યોગ્ય સમયે આવ્યો. ફાઉન્ડેશન 2019થી અમારું મુખ્ય પ્રાયોજક છે અને 2024 પેરિસ ઓલિમ્પિક્સ સુધીના પાંચ વર્ષના સમયગાળા માટે અમને ટેકો આપશે. તેમની આર્થિક સહાયથી અમને સારા વિદેશી કોચની શોધ કરવામાં મદદ મળી.
ઓલિમ્પિક ડ્રીમ
મને લાગે છે કે આપણે ઓલિમ્પિક પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત ન કરવું જોઈએ. અલબત્ત, દરેક લોકો ઓલિમ્પિક ગોલ્ડ જીતવા માટે રમતા હોય છે. તે કોઈ પણ રમતમાં સર્વોચ્ચ સન્માન છે, તે સૌથી પ્રતિષ્ઠિત છે અને ચાર વર્ષમાં એકવાર આવે છે. હું લક્ષ્ય સેનને ઓલિમ્પિક માટે પસંદ કરૂ છું. હું નથી ઈચ્છતો કે તે પોતાના પર કોઈ વધારાનું દબાણ કરે. મેં આનો ઉલ્લેખ પીવી સિંધુને પણ કર્યો હતો.
લક્ષ્યને ઓલમ્પિક માટે અન્ય ટૂર્નામેન્ટની જેમ ટ્રીટ કરવાની જરૂર છે. જેમ કે ઓલ ઈંગ્લેન્ડ કે ઈન્ડોનેશિયા ઓપન કે વર્લ્ડ ચેમ્પિયનશિપ. ઓલિમ્પિકમાં તમારે માનસિક રીતે મજબૂત બનવું પડશે. આ બધું દબાણનો સામનો કરવા વિશે છે. જે દબાણને વધુ સારી રીતે હેન્ડલ કરે છે તે જીતે છે. તેથી, તમે દબાણને કેવી રીતે હેન્ડલ કરો છો તે મહત્વની વાત છે. ઓલિમ્પિક્સ મહત્વપૂર્ણ છે અને ખેલાડીએ જાગૃત રહેવું જોઈએ, પરંતુ એટલી હદે ન જાવ કે જો તમે ઓલિમ્પિક્સમાં જીતી ન શકો તો બાકીનું બધું નિષ્ફળ જાય.