ન્યૂનતમ ટેકાના ભાવ: MSP એ ઘર અને બહારના બંને મોરચે કટોકટીની શરૂઆત છે, સામાન્ય ગ્રાહકોને ભોગવવો પડશે ખર્ચ

કૃષિલક્ષી અને અન્ન સમૃદ્ધ દેશ ભારતમાંથી નિકાસ થતી કૃષિ ચીજોમાં ફળો, ફૂલો, શાકભાજી, મસાલા, ચા, કોફી, તમાકુ, નાળિયેર, સૂકા ફળોનો સમાવેશ થાય છે. તેમાંના કોઈપણ માટે મીનીમમ સપોર્ટ પ્રાઈસ (MSP) નથી. જ્યારે ડાંગર અને ઘઉં, જે એમએસપીના લગભગ નેવું ટકા હિસ્સો ધરાવે છે, તેમની કિંમતોને કારણે નિકાસ બજારની બહાર છે. વિદેશમાં ભારતના બાસમતી ચોખાની ખૂબ માંગ છે. પણ, તે એમએસપીથી બહાર છે. આ આંકડાઓ બતાવે છે કે કૃષી ઉત્પાદનોની નિકાસ વધારવા માટે સેક્ટરમાં કાયદાકીય સુધાર દેશની જરૂરત છે.

વૈશ્વિક બજારના સમીકરણમાં ગડબડ થવાનો ભય
આ પગલાઓની સૌથી વધુ જરૂરિયાત હોય ત્યારે એમ.એસ.પી. ગેરંટી માટેની માંગ શરૂ થઈ છે. તેનાથી નિકાસકારોની ચિંતા વધી ગઈ છે. આથી કોરોનાની મુશ્કેલીને તકમાં ફેરવવાનું ચુકાઈ જવાનો ભય છે. મોટી બાબત એ છે કે એમએસપીમાં આંતરિક નહીં વૈશ્વિક બજારના સમીકરણમાં ગડબડ થવાનું ભય છે.

ઘઉં લેતા ખચકાટનો અનુભવ
ખરેખર તેઓ તુલનાત્મક સસ્તા ભાવે વિદેશથી સારી ગુણવત્તાવાળી ઘઉં મેળવી શકે છે. વર્તમાન પાક વર્ષ 2020-21 વિશે વાત કરીએ તો ઘઉંનો એમએસપી રૂ. 1975 છે, જ્યારે ઘણા દેશોના નિકાસકારો ભારતીય બંદરે પ્રતિ ક્વિન્ટલ ઘઉંની કિંમત માત્ર 1,450 રૂપિયા પરિવહન કરવા તૈયાર છે. જો કે, કસ્ટમની મદદથી તેમની આયાત બંધ કરી દેવામાં આવી છે. આવી સ્થિતિમાં, મિલોને એમએસપી સાથે અનાજ પણ ખરીદવું પડશે. આને લીધે, સામાન્ય ગ્રાહકોએ ફુગાવોનો માહોલ સહન કરવો પડે છે. એટલે કે, એમએસપી એક ચક્ર બની ગયું છે જેની અસર સામાન્ય ગ્રાહકો સુધી પહોંચે છે. ત્યાં ફક્ત બે જોખમો હોઈ શકે છે. પ્રથમ એ છે કે નિકાસમાં અવરોધ થાય અને સામાન્ય ગ્રાહક પણ કચડાય. બીજું એવી પરિસ્થિતિ બનાવવી કે જેમાં આયાતી કૃષિ પેદાશો પર બજારમાં ફટકો પડે. પહેલાથી જ ખોરાકથી સમૃદ્ધ દેશ ભારત માટે આ બેમાંથી કોઈપણ સ્થિતિની અપેક્ષા નથી.

ઘઉં, ચોખા અને ખાંડના મામલામાં ભારત સરપ્લસ દેશ
સરકારે 2022 સુધીમાં કૃષિ નિકાસ વધારીને 60 અબજ ડોલર કરવાનો લક્ષ્યાંક આપ્યો છે, જે નજીકના ભવિષ્યમાં વધારીને 100 અબજ ડોલર થવાની અપેક્ષા છે. સરકારનો હેતુ ભારતને તેની કૃષિ નિકાસ નીતિમાં ટોચના 10 કૃષિ ઉત્પાદન નિકાસ કરતા દેશોની યાદીમાં સમાવવાનો છે. અત્યયારે ભારતની વૈશ્વીક કૃષી નિકાસમાં માત્ર 2.2 ટકા હિસ્સેદારી છે. જેને આગળ વધારવાની અપાર સંભાવનાઓ છે. ઘઉં, ચોખા અને ખાંડના મામલામાં ભારત ખપતથી વધુ ઉત્પાદન એટલે કે સરપ્લસ ઉત્પાદન કરનારો દેશ બની ગયો છે.
એમએસપીના કારણે શેરડીના ખેડુતોને ચુકવણી કરવામાં મુશ્કેલીઓ

શેરડી એ દેશનો એકમાત્ર પાક છે જેના ટેકાના ભાવની ખાતરી આપવામાં આવે છે. પરિણામ બધાની સામે છે. ઉંચી કિંમતના ભાવને કારણે વૈશ્વિક બજારમાં ભારતીય ખાંડનો ભાવ પૂછવા વાળું કોઇ નથી. અહીં જે રાજ્યોમાં પાણીનો અભાવ છે તેવા રાજ્યોમાં પણ ખરીદીની બાંયધરીને લીધે શેરડીની ખેતી શરૂ થઈ હતી. સરપ્લસ ખાંડની નિકાસ માટે સરકાર છેલ્લા બે-ત્રણ વર્ષથી સતત સબસિડી આપી રહી છે, તો બીજી તરફ મિલોની કથળતી આર્થિક સ્થિતિને કારણે શેરડીના ખેડુતોને ચુકવણી કરવામાં મુશ્કેલી પડી રહી છે.

માંગ આધારિત ખેતી પર ભાર મૂકવાની જરૂર
સબસિડીની મદદથી, કેટલીક ચીજવસ્તુઓ નિકાસ કરવાના પ્રયત્નો કરવામાં આવ્યા છે, જેમાં ખાંડ અને ઘઉં અગ્રણી છે. તાજેતરમાં, 60 મિલિયન ટન ખાંડની નિકાસ માટે નિકાસ સબસિડી આપવામાં આવી છે. ગયા વર્ષે પણ ખાંડની નિકાસ માટે રૂ. 800 કરોડની નિકાસ સબસિડી આપવી પડી હતી. ટેકાના ભાવની કિંમત મૂળ ઉપજના ભાવ કરતા વધારે હોવાને કારણે, ઘઉંની નિકાસની શક્યતાઓ બિલકુલ ઉપલબ્ધ નથી થઈ રહી. નિકાસ સબસીડીને લઇને વિશ્વ વ્યાપાર સંગઠન એટલે કે ડબલ્યુટીઓમાં કેટલીયે વાર ભારતની શાખ પર ધૂળ લાગી છે. વિશ્વ બજારમાં હવે આપણું સ્થાન મજબૂત કરવા માટે માંગ આધારીત ખેતી કરવાની જરૂર છે.

ચાઇના પાસેથી શીખવાની જરૂર છે
એ પણ નોંધવું જોઇએ કે એક સમયે ખાંડ અને ચોખાના ઉત્પાદનની મોટી નિકાસ કરનારો ચીન દેશ હવે બંને માલની આયાત કરવાનું શરૂ કરી ચૂક્યો છે. આની જગ્યાએ, ચીને તે માલનું ઉત્પાદન શરૂ કર્યું, જેની વૈશ્વિક માંગ વધારે છે. આનાથી ચીનની આવકમાં વધારો થશે અને ચોખા અને શેરડીના ઉત્પાદનમાં કુદરતી સંસાધનોના શોષણમાં પણ ઘટાડો થશે. ચીને મોટા ચોખા ભારતથી આયાત કરવાના શરૂ કર્યા. ભારતીય નિકાસ એજન્સી ખુલ્લા બજારથી ખરીદીને તેને નિકાસ કરે છે. જો એમએસપીની ગેરેંટી મળી તો આવી એજન્સીઓના હાથપગ પણ બંધાઈ જશે.