કાનુની સવાલ: કોઈ વ્યક્તિ બીજા વ્યક્તિને ‘કૂતરો’ જેવા અપમાનજનક શબ્દો કહે તો, કોર્ટ કેસ થઈ શકે?
કાનુની સવાલ: જો કોઈ બીજા વ્યક્તિને ફક્ત 'કૂતરો' કહે છે - અને આ શબ્દનો ઉપયોગ અપમાનજનક અર્થમાં થાય છે - તો ભારતીય કાયદા હેઠળ કોર્ટ કેસ થઈ શકે છે. હવે ચાલો આને કાયદાની જોગવાઈઓ અને સુપ્રીમ કોર્ટ/હાઇકોર્ટના સીમાચિહ્નરૂપ ચુકાદાઓ સાથે વિગતવાર સમજીએ.
કેસ દાખલ કરવા માટે જરૂરી મુખ્ય મુદ્દાઓ: ઈરાદો: બોલનારા વ્યક્તિનો ઈરાદો અપમાન કરવાનો હતો કે નહીં તે જોવામાં આવે છે. સંદર્ભ: કઈ પરિસ્થિતિમાં 'કૂતરો' કહેવામાં આવ્યો હતો. પુરાવા માટે કોઈ એ જોયેલું કે સાંભળેલું હોય તેવા સાક્ષીઓ તેમજ રેકોર્ડિંગ (ઓડિયો/વિડિયો પુરાવા), સોશિયલ મીડિયા પોસ્ટ્સ (જો અપમાન ઓનલાઈન થયું હોય તો).
લેન્ડમાર્ક જજમેન્ટ્સ: સુબ્રમણ્યમ સ્વામી વિરુદ્ધ ભારત સંઘ (2016) – સુપ્રીમ કોર્ટ માન્યું કે, માનહાનિનો ગુનો (IPC 499/500) બંધારણની કલમ 19(2) હેઠળ યોગ્ય પ્રતિબંધ છે. અર્થ - કોઈ પણ વ્યક્તિ જવાબદારી વિના એવું કંઈ કહી શકે નહીં જે બીજાની પ્રતિષ્ઠાને નુકસાન પહોંચે. મહેન્દ્ર રામ વિરુદ્ધ હરનંદન પ્રસાદ (1958) – પટના હાઈકોર્ટ કે કહ્યું કે, "માનહાનિકારક શબ્દો" બોલાયા હતા પરંતુ સાક્ષીઓ કે પુરાવા વિના ફરિયાદ રદ કરવામાં આવી હતી. તેમણે કહ્યું કે, ફક્ત આરોપો જ નહીં પુરાવા પણ જરૂરી છે. એસ. ખુશ્બૂ વિ કન્નિયમ (2010) - સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, "માત્ર અસંમતિ અથવા અભદ્ર શબ્દો" સીધા ફોજદારી ગુનો નથી બનતા સિવાય કે ખરેખર બદનક્ષી અથવા શાંતિ ભંગ થવાની સંભાવના હોય. એટલે કે, 'કૂતરો' કહેવાનો કેસ ફક્ત ત્યારે જ ઊભો થશે જો તે સ્પષ્ટપણે સાબિત થઈ શકે કે તે માન ગુમાવે છે અથવા શાંતિનો ભંગ કરે છે.
કોર્ટ કેસનો પ્રકાર: ફોજદારી કેસ: IPC 499, 500, 504, 294 હેઠળ. માનહાનિ માટે સિવિલ દાવો: વળતર (Compensation) માટે સિવિલ કોર્ટમાં દાવો પણ દાખલ કરી શકાય છે.
જો કોઈ 'કૂતરો' અથવા તો તેના જેવા અપમાનજનક શબ્દો કહે તો આ અપમાન છે અને માનહાનિનો ગુનો બની શકે છે. જરુરી શરતો એ છે કે, અપમાન કરવાનો ઈરાદો હોવો જોઈએ, પ્રતિષ્ઠાને નુકસાન થવું જોઈએ અને પુરાવા હોવા જોઈએ. કલમો: IPC 499, 500, 504, 294 હેઠળ કેસ કરી શકાય છે. આ માટે 2-3 વર્ષની કેદ, દંડ અથવા બંને થઈ શકે છે. કેસ ફાઇલિંગ એટલે કે ક્રિમિનલ કમ્પ્લેન્ટ પોલીસ FIR અથવા સીધી મેજિસ્ટ્રેટને અરજી કરી શકો છો.
કાનુની રીતે જો અપમાન જાહેરમાં થયું હોય જેમ કે, દા.ત. ઓફિસ, શેરી, સોશિયલ મીડિયા તો કેસ મજબૂત રહેશે. પરંતુ જો તે ખાનગીમાં થયું હોય અને કોઈ સાક્ષી ન હોય, તો કેસ નબળો બની શકે છે. તો પણ તમે કેસ ફાઈલ કરી શકો છો.(Disclaimer: જો તમારી પાસે કોઈ ચોક્કસ કેસ હોય તો કાનૂની નિષ્ણાત (વકીલ) ની સલાહ લેવી સલાહભર્યું છે. અહીં આપેલી માહિતી ફક્ત કોર્ટના નિર્ણયો અને કલમોને આધારે આપવામાં આવી છે. તમારે કોઈ કેસ માટે જાણવું હોય તો યોગ્ય વકીલની સલાહ લઈ શકો છો.)(All Image Symbolic)
Published On - 2:59 pm, Sat, 26 April 25
