જાણો દેશની રાજનીતિમાં જુદા-જુદા રાજકીય પક્ષોમાંથી કયા નેતાઓ અલગ થયા અને પોતાની નવી પાર્ટી બનાવી

ભારતમાં બહુપક્ષીય રાજકીય વ્યવસ્થા છે. ભારતના રાજકીય પક્ષોને રાષ્ટ્રીય પક્ષ, પ્રાદેશિક પક્ષ અને અપ્રતિષ્ઠિત પક્ષ એમ ત્રણ જૂથોમાં વહેંચવામાં આવ્યા છે. સ્થાનિક સ્તરે, રાજ્ય સ્તરે અથવા રાષ્ટ્રીય સ્તરે ચૂંટણી લડવા ઇચ્છુક તમામ રાજકીય પક્ષોએ ભારતીય ચૂંટણી પંચમાં (Election Commission of India) નોંધણી કરાવવી આવશ્યક છે. માન્યતા પ્રાપ્ત પક્ષનું પોતાનું ચૂંટણી ચિહ્ન હોય છે અને ટીવી અને રેડિયો દ્વારા તેના પક્ષની તરફેણમાં પ્રચાર કરવાનો વિશેષાધિકાર હોય છે. ચૂંટણી પંચ ચૂંટણીની તારીખ અંગે રાષ્ટ્રીય પક્ષો સાથે પરામર્શ કરે છે અને મુક્ત અને નિષ્પક્ષ ચૂંટણી (Election) યોજવા માટે તેમનો સહકાર માંગે છે. પ્રાદેશિક રાજકીય પક્ષો અને ગઠબંધનની રાજનીતિએ પણ રાજકારણના અપરાધીકરણને વેગ આપ્યો છે. પ્રાદેશિક રાજકીય પક્ષોની સંખ્યામાં વધારો થવાથી, ગુનાહિત રેકોર્ડ ધરાવતા લોકોના ચૂંટણીના રાજકારણમાં અને તેમના દ્વારા પ્રતિનિધિ સંસ્થાઓમાં પ્રવેશની સમસ્યામાં ઘણો વધારો થયો છે.

ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ (Congress) ભારતનો સૌથી અગ્રણી રાજકીય પક્ષ રહ્યો છે. 1947 માં ભારત આઝાદ થયું ત્યારથી, ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસે સતત તેના પોતાના વિભાજન અને પક્ષો તેનાથી તૂટેલા જોયા છે. કેટલાક છૂટા પડી ગયેલા સંગઠનો સ્વતંત્ર પક્ષો તરીકે વિકાસ પામ્યા છે, કેટલાક નિષ્ક્રિય થઈ ગયા છે, જ્યારે કેટલાક અન્ય રાજકીય પક્ષો સાથે ભળી ગયા છે.

આજે ઓછામાં ઓછા 11 રાજકીય પક્ષો એવા છે જે એક સમયે કોંગ્રેસનો ભાગ હતા. કોંગ્રેસથી અલગ થઈને પોતાનો પક્ષ બનાવ્યો હોય તેની યાદી લાંબી છે. સાથે જ ઘણા એવા પણ નેતાઓ છે જેઓ ફરી કોંગ્રેસમાં સામેલ થયા છે. મમતા બેનર્જી, શરદ પવાર, જગનમોહન રેડ્ડી વગેરે જેવા નેતાઓએ પોતાની એક અલગ જ ઓળખ બનાવી હતી.

1998 – ઓલ ઈન્ડિયા તૃણમૂલ કોંગ્રેસની રચના

તૃણમૂલ કોંગ્રેસએ ભારતીય રાષ્ટ્રીય રાજકીય પક્ષ છે જે મુખ્યત્વે પશ્ચિમ બંગાળમાં કાર્યરત છે. આ પક્ષનો જન્મ ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના વિસર્જનમાંથી થયો હતો. આ પાર્ટીના નેતા મમતા બેનર્જી છે. ઓલ ઈન્ડિયા તૃણમૂલ કોંગ્રેસ (સંક્ષિપ્તમાં AITC, TMC અથવા તૃણમૂલ કોંગ્રેસ) એ પશ્ચિમ બંગાળ સ્થિત ભારતીય રાજકીય પક્ષ છે. 1 જાન્યુઆરી 1998ના રોજ સ્થપાયેલ, પાર્ટીનું નેતૃત્વ તેના સ્થાપક અને પશ્ચિમ બંગાળના વર્તમાન મુખ્યમંત્રી મમતા બેનરજી કરે છે. 2009ની સામાન્ય ચૂંટણી પહેલા તે 19 બેઠકો સાથે લોકસભામાં છઠ્ઠો સૌથી મોટો પક્ષ હતો. 2019ની સામાન્ય ચૂંટણી પછી, તે હાલમાં 22 બેઠકો સાથે લોકસભામાં ચોથી સૌથી મોટી પાર્ટી છે.

1999- રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસ પક્ષની રચના

રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસ પાર્ટીની સ્થાપના 25 મે 1999ના રોજ શરદ પવાર, પીએ સંગમા અને તારિક અનવર દ્વારા કરવામાં આવી હતી જ્યારે તેઓને કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ તરીકે વિદેશી મૂળની સોનિયા ગાંધીની નિમણૂકનો વિરોધ કરવા બદલ પાર્ટીમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યા હતા. 20 જૂન 2012ના રોજ, પી. એ. સંગમાએ યુપીએના ઉમેદવાર પ્રણવ મુખર્જીને સમર્થન જાહેર કર્યા બાદ રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી લડવા માટે પાર્ટી છોડી દીધી હતી.

ચૂંટણી હાર્યા પછી, તેમણે તેમનો નવો પક્ષ બનાવ્યો જે હાલમાં નેશનલ પીપલ્સ પાર્ટી નામનો ભારતનો રાષ્ટ્રીય પક્ષ છે. સપ્ટેમ્બર 2018 માં, શરદ પવારે રાફેલ મુદ્દે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીને ક્લીનચીટ આપ્યા પછી, તારિક અનવરે પણ પાર્ટીમાંથી રાજીનામું આપી દીધું અને 19 વર્ષ પછી ફરીથી કોંગ્રેસ પાર્ટીમાં જોડાયા.

1997 – રાષ્ટ્રીય જનતા દળની રચના

રાષ્ટ્રીય જનતા દળ અથવા આરજેડી એ ભારતનો એક મુખ્ય રાજકીય પક્ષ છે. આ જૂથની સ્થાપના 5મી જુલાઈ 1997ના રોજ કરવામાં આવી હતી. આ પાર્ટીના સ્થાપક લાલુ પ્રસાદ યાદવ છે. આ પાર્ટીનો મુખ્ય જનાધાર બિહાર રાજ્યમાં છે.

1999 – જનતા દળ યુનાઇટેડની રચના

જનતા દળ યુનાઇટેડ (JDU) બિહારનો મુખ્ય રાજકીય પક્ષ છે. તે બિહાર અને અરુણાચલ પ્રદેશમાં રાજ્ય સ્તરના રાજકીય પક્ષનો દરજ્જો ધરાવે છે. આ રાજકીય પક્ષની હાજરી મુખ્યત્વે બિહારમાં છે જ્યાં તે શાસક ગઠબંધન NDAનું નેતૃત્વ કરે છે. JD(U) 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં 16 બેઠકો સાથે 17 મી લોકસભામાં સાતમો સૌથી મોટો પક્ષ છે. જનતા દળ (યુનાઇટેડ) ની રચના 1999 માં જનતા દળ, લોકશક્તિ પાર્ટી અને સમતા પાર્ટીના શરદ યાદવ જૂથના વિલીનીકરણ પછી કરવામાં આવી હતી. જેડી(યુ) હવે ભારતીય જનતા પાર્ટીની આગેવાની હેઠળના નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (એનડીએ)નો ઘટક પક્ષ છે.

2011- YSR કોંગ્રેસ પાર્ટીની રચના

YSR કોંગ્રેસ પાર્ટી અથવા યુવા શ્રમિક રૈતુ કોંગ્રેસ પાર્ટી ભારતમાં આંધ્ર પ્રદેશ અને તેલંગાણામાં એક પ્રાદેશિક રાજકીય પક્ષ છે. તે આંધ્ર પ્રદેશના મુખ્યપ્રધાન વાયએસ રાજશેખર રેડ્ડી (વાયએસઆર તરીકે પ્રખ્યાત) ના પુત્ર વાય.એસ. જગનમોહન રેડ્ડી દ્વારા સ્થાપના 2011માં કરવામાં આવી હતી.