વીરોની ગાથાને સલામ કરે છે ગોંડાનો આ ક્રાંતિ સ્તંભ, 1857માં મહારાજા દેવીબક્ષ સિંહે લગાવી હતી ક્રાંતિની આગ

વર્ષ1857ની ક્રાંતિ વિશે કોણ નથી જાણતુ ? ભારતની આઝાદી માટે દેશના અનેક રાજ્યોમાં ક્રાંતિની આગ ભભૂકી હતી. આ અહેવાલમાં આપણે જાણીશું તે મહાન ક્રાંતિકારી અજાન બહુ ગોંડા નરેશ મહારાજા દેવીબક્ષ સિંહ (Maharaja Devibaksh Singh) વિશે, જેમણે એક સપનું જોયું અને આત્મવિશ્વાસ સાથે જોરદાર ઉડાન ભરી અને ગોંડાના ઈતિહાસમાં પોતાનું નામ સુવર્ણ અક્ષરોમાં લખાવ્યું. મંગલ પાંડેએ (Mangal Pandey) 1857ની ક્રાંતિની ચિનગારી ભલે મેરઠમાંથી ઉભી કરી હોય, પરંતુ તે ચિનગારીને ગોંડા જિલ્લામાં મહારાજા દેવીબક્ષ સિંહે આગના ગોળામાં ફેરવી દીધી હતી.

આ શહેરની મધ્યમાં બનેલો ક્રાંતિ સ્તંભ આજે પણ જિલ્લામાં આકર્ષણનું કેન્દ્ર બનેલો છે. 1957માં પ્રથમ શતાબ્દીના દિવસે, 8 ક્રાંતિકારીઓ – પેનોરમામાં, ગોંડા રાજા, સ્વતંત્રતા સેનાની, મહારાજા દેવી બક્ષ સિંહને તે ક્રાંતિ સ્તંભમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. આ જગ્યાના હક્કદાર માલિક ગોંડા રાજા હતો. જેમના નેતૃત્વમાં ગોંડા જિલ્લાને આઝાદીની લડતમાં કામ કરવાની છેલ્લી ભૂમિ હોવાનું ગૌરવ પ્રાપ્ત થયું છે. એવું કહેવાય છે કે જ્યારે અંગ્રેજોએ દેશ પર કબજો જમાવ્યો ત્યારે લખનૌ રેસિડેન્સીની ઘેરાબંધીમાં પોતાના સૈનિકોને મોકલનારા તાલુકદારોમાં મહારાજા દેવી બક્ષ સિંહનું નામ પણ હતું.

બ્રિટિશોને 3000 સૈનિકોએ ઘેરી લીધું હતુ

દેવી બક્ષ સિંહે પોતાના 3000 સૈનિકો સાથે બ્રિટિશ શાસનને ઘેરી લીધું હતુ. બ્રિટિશ સરકારના સૈયદ કમાલુદ્દીને ક્રાંતિકારીઓ વિશે લખ્યું હતું. જેમાં પહેલું નામ મહારાજા દેવીબક્ષ સિંહનું હતું. મહારાજા દેવીબક્ષ સિંહની આસપાસના તાલુકાના લોકો આ અજોડ વ્યક્તિત્વના દિવાના હતા. મહારાજા દેવી બક્ષ સિંહ સહિત સમગ્ર અવધ અંગ્રેજો સામે લડાઈ લડી રહ્યા હતા. ત્યારે શાહગંજના રાજા માનસિંહ અંગ્રેજોનો સંપર્ક કરી રહ્યા હતા. તેણે પોતાના મહેલમાં કેટલાક અંગ્રેજોને રક્ષણ પણ આપ્યું હતું. આ વર્તનથી નારાજ થઈને રાજા દેવીબક્ષ સિંહ માનસિંહે શાહગંજ કિલ્લાને ઘેરી લીધો.

માનસિંહે મેજર બારોને લખ્યો પત્ર

26 મે 1858ના રોજ માનસિંહે મેજર બારોને પત્ર લખીને જાણ કરી કે, તેઓ ક્રાંતિકારીઓથી ઘેરાયેલા છે. તેમનો જીવ જોખમમાં છે, તેમના પરિવારને રાજાએ અમેઠી મોકલ્યા. રાજા દેવીબક્ષ સિંહ અને કેપ્ટન ગજોધર પાંડે ક્રાંતિકારીઓ, સૈનિકો અને સવારો સાથે મરુચા ઘાટથી ઘાઘરા પાર કરીને શાહગંજ પહોંચવાના હતા. માન સિંહે અવધના ચીફ કમિશનરને પણ એક પત્ર લખ્યો હતો કે, મિસ્ટર બિગ ફિલ્ડના આદેશ પર, દેવીબક્ષ સિંહના દળોને બેલવાથી બસ્તી સુધી પહોંચતા અટકાવવા માટે માર્ગમાં નૌકાઓ રોકવામાં આવી હતી.બધા જ જમીનદાર અને તાલુકદાર ક્રાંતિકારીઓને સહકાર આપીને મારો નાશ કરવાનો ઇરાદો ધરાવે છે. આ વાત માનસિંહે પત્રમાં લખી હતી. આ જ કારણ છે કે, 1 અઠવાડિયા પહેલા ગોંડા બહરાઈચના તાલુકદારે રાજા દેવીબક્ષ સિંહના નેતૃત્વમાં એક વિશાળ સેના ભેગી કરી અને શાહગંજ પાસે પહોંચી ગયા. રાજા દેવી સિંહે રાજા માનસિંહના કિલ્લાને ઘેરી લીધો.

માનસિંહને સજા આપવા માટે શાહગંજના કિલ્લાને પણ ઘેરી લીધો

દેવીબક્ષ સિંહની સેનાએ માનસિંહને સજા કરવા શાહગંજના કિલ્લાને ઘેરી લીધો. આ સાથે જ બાલા રાવે પણ લાંબી સેના લઈને રાજા બલરામપુરના કિલ્લાને ઘેરી લીધું અને રાજા બલરામપુરની પ્રવૃત્તિઓ પર પ્રતિબંધ લગાવી દીધો. અંતે રાજા બલરામપુરે 25,000 રોકડ અને દેશભક્તિનું ખોટું આશ્વાસન આપી દેહ છોડાવ્યો.