લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીએ ખેડૂતોને લઘુતમ ટેકાના ભાવની ભેટ કેમ આપી ? જાણો વિગત

જૂન 1964 માં, જ્યારે લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીએ (Lal Bahadur Shastri) વડાપ્રધાન તરીકે દેશની કમાન સંભાળી, ત્યારે ભારત ઘઉંના સંકટ અને દુષ્કાળના પડકારનો સામનો કરી રહ્યું હતું. આ કટોકટીમાંથી બહાર આવવા માટે શાસ્ત્રીએ ‘જય જવાન-જય કિસાન’નો નારો આપ્યો.

બીજી તરફ, તેનો નિશ્ચિત ઉકેલ શોધવા માટે, હરિત ક્રાંતિ જેવી યોજના પર કામ શરૂ કર્યું. ખેડૂતોમાં ઉત્સાહ માટે તેમણે જાતે જ હળ ચલાવ્યું. શાસ્ત્રીજીના કારણે જ ખેડૂતોને ન્યૂનતમ ટેકાના ભાવ (MSP) ની સુવિધા મળી. હવે ખેડૂતો કાનૂની ગેરંટીની માગ માટે લડી રહ્યા છે.

શાસ્ત્રીજીની જન્મજયંતિ પર, ખેડૂતો માટે તેમણે કરેલા કેટલાક કાર્યો પર પ્રકાશ પાડવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવશે. ખેડૂતોને તેમની મહેનત અને કિંમત અનુસાર તેમના પાક માટે યોગ્ય ભાવ ન મળવાની સમસ્યા ઘણી જૂની છે. આઝાદી પછી જોવામાં આવ્યું કે ખેડૂતોને તેમના પાકના સારા ભાવ નથી મળી રહ્યા. જ્યારે અનાજ ઓછું ઉત્પન્ન થતું હતું, ત્યારે ભાવ વધતો હતો અને જ્યારે વધારે હોય ત્યારે ભાવ નીચે જતા હતા.

MSP પ્રથમ વખત ક્યારે નક્કી કરવામાં આવી?
કૃષિ નિષ્ણાત બિનોદ આનંદના મતે, આ સમસ્યાને ઉકેલવા માટે, તત્કાલીન વડાપ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીએ 1964 માં તેમના સચિવ એલ.કે. ઝાના નેતૃત્વમાં ખાદ્ય અને કૃષિ મંત્રાલયની ખાદ્ય-અનાજ ભાવ સમિતિની રચના કરી હતી. શાસ્ત્રીજી માનતા હતા કે ખેડૂતોને તેમના ઉત્પાદનના બદલામાં પૂરતું વળતર મળવું જોઈએ જેથી તેઓને તકલીફ ન પડે. આ સમિતિએ 24 ડિસેમ્બર 1964 ના રોજ પોતાનો રિપોર્ટ સરકારને સુપરત કર્યો હતો.

જે દિવસે રિપોર્ટ મળ્યો હતો, તે જ દિવસે તેના પર મહોર લાગી
શાસ્ત્રીજી ખેડૂતોના શુભચિંતક હતા. તેથી, વિલંબ કર્યા વિના, તેણે તે જ દિવસે તેના પર મહોર લગાવી. કેટલા પાકને તેના કાર્યક્ષેત્રમાં લાવવામાં આવશે, તે નક્કી થયું નથી. વર્ષ 1966-67 માં પ્રથમ વખત ઘઉં અને ડાંગર માટે લઘુતમ ટેકાના ભાવ (એમએસપી) નક્કી કરવામાં આવ્યા હતા.

ભાવ નક્કી કરવા માટે, કેન્દ્ર સરકારે કૃષિ ભાવ પંચની રચના કરી. તેનું નામ સરકારે 1985 માં કૃષિ ખર્ચ અને કિંમતો પંચમાં બદલ્યું હતું. એલ.કે. ઝાની સમિતિની ભલામણ પર વર્ષ 1965 માં ફુડ કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયા (FCI) ની પણ રચના કરવામાં આવી હતી, જે પાકની ખરીદી કરે છે.

હરિયાળી ક્રાંતિ
પ્રો. રામચેત ચૌધરી કહે છે, ભારતને ખાદ્ય સુરક્ષામાં આત્મનિર્ભર બનાવવા માટે, હરિયાળી ક્રાંતિ 1965 માં જ શરૂ થઈ હતી. શાસ્ત્રીજીના પ્રયાસોથી ભારતે મેક્સિકોમાંથી 18,000 ટન Lerma Rojo 64-A અને ઘઉંની કેટલીક અન્ય જાતોની આયાત કરી. પરિણામે, ઘઉંનું ઉત્પાદન, જે 1965 માં માત્ર 12 મિલિયન ટન હતું, 1968 માં વધીને 17 મિલિયન ટન થયું. તે સમયે દેશના કૃષિ મંત્રી સી. સુબ્રમણ્યમ હતા.

પ્રો. ચૌધરીના જણાવ્યા અનુસાર, અગાઉ શાસ્ત્રીજીએ લોકોને અનાજના દુષ્કાળને જોતા પોતપોતાના લોનમાં ઘઉં, ડાંગર અને શાકભાજી ઉગાડવાની સલાહ આપી હતી. તેના કહેવા પર લોકોએ ઉપવાસ રાખ્યા. શાસ્ત્રીજીએ કૃષિ ક્ષેત્રમાં ઘણા સુધારા લાગુ કર્યા, સિંચાઈ માટે નહેરો બનાવી, ખેડૂતોને લઘુતમ ટેકાના ભાવ આપ્યા.

આ પણ વાંચો : ભારતના અર્થતંત્રમાં કૃષિ ક્ષેત્રનું મહત્વનું યોગદાન, તેની તાકાતથી દેશ સશક્ત બનશે : કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રી

આ પણ વાંચો : કેન્દ્ર સરકારે ખેડૂતોના હિતમાં મોટો આદેશ આપ્યો, દેશના કરોડો ખેડૂતોને મળશે લાભ