Richest Ganpati : 14 ઇંચથી 14 ફૂટનો સફર… 71 વર્ષમાં કેટલા ‘અમીર’ થયા મુંબઈના ‘ગોલ્ડન ગણપતિ’ ? અહીં જાણો

‘મુંબઈના ગોલ્ડન ગણપતિ’નું નામ એમ જ નથી પડ્યું. દર વર્ષે આ 14 ફૂટની ભવ્ય પ્રતિમાને 60 કિલોથી વધુ શુદ્ધ સોનું અને 100 કિલોથી વધુ ચાંદીના આભૂષણોથી શણગારવામાં આવે છે. મુંબઈવાસીઓ તેમને શહેરના સૌથી ‘અમીર ગણપતિ’ કહીને ઓળખે છે. ખાસ વાત એ છે કે ગણેશજીનું વાહન ઉંદર પણ સોનાથી બનેલું છે. તેથી ભગવાનના અને તેમની સવારીના દર્શન કરવા માટે મુંબઈના ભક્તો કિંગ્સ સર્કલ, વડાળામાં અવશ્ય પહોંચે છે. ભગવાન ગણેશની આ પ્રતિમા જી.એસ.બી. સેવા ગણેશ પંડાલમાં સ્થપાય છે, જે છેલ્લા 70 વર્ષથી ‘મુંબઈના ગોલ્ડન ગણપતિ’ને સ્થાપિત કરે છે.

જી.એસ.બી. મંડળની શરૂઆત

આ સંસ્થાની સ્થાપના 74 વર્ષ પહેલા એટલે કે 1951માં કરવામાં આવી હતી, જ્યારે તેને બૉમ્બે પબ્લિક ટ્રસ્ટ અધિનિયમ, 1950 હેઠળ ગેરલાભકારી સંસ્થા તરીકે નોંધણી મળી હતી. તેનું મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય માત્ર સમાજ સેવા છે. આ મંડળે પોતાનો પ્રથમ ગણેશોત્સવ 1954-55માં ઉજવ્યો હતો. તે સમયે ઉત્સવ માત્ર 14 ઇંચની નાની પ્રતિમા સાથે શરુ થયો હતો. ન તો ભવ્ય પંડાલ હતો અને ન તો કરોડોના આભૂષણ.

71 વર્ષ પહેલા શરૂ થયેલો આ ઉત્સવ સમય સાથે વધી ગયો. જેમ જેમ ભક્તોની સંખ્યા વધી તેમ ગણપતિની મહિમા પણ ફેલાતી ગઈ. આસ્થા અને દાન સાથે આ ઉત્સવ ભવ્ય બન્યો અને ધીમે ધીમે 14 ઇંચની પ્રતિમા 14 ફૂટના વિરાટ સ્વરૂપમાં બદલાઈ ગઈ. હવે દર વર્ષે આ પ્રતિમાનું ઊંચાણ 14 ફૂટ જ રાખવામાં આવે છે.

કોણ બનાવે છે આ પ્રતિમા?

સામાન્ય રીતે અનેક ગણેશ મંડળો પોતાના મૂર્તિકાર બદલે છે, પરંતુ જી.એસ.બી. ગણેશ મંડળમાં ગણપતિની પ્રતિમા બનાવવું પણ એક પરંપરા છે. જી.એસ.બી.ની પ્રતિમા બનાવવાની કળા મૂર્તિકાર અવિનાશ પાઠકરે પોતાની પૂર્વજોથી શીખી છે. તેમનો પરિવાર 100 વર્ષથી વધુ સમયથી માટીની પ્રતિમા બનાવે છે. જેજે સ્કૂલ ઑફ આર્ટમાંથી અભ્યાસ કરેલા અવિનાશ પાઠકર સરકારી કચેરીમાં ડિઝાઇનર તરીકે કામ કરે છે, પરંતુ તેમની સાચી ઓળખ ગણપતિની મૂર્તિઓ બનાવવાની કળા છે.

તેઓ પોતાની પુત્રી ગૌતમિ સાથે દર વર્ષે આ પ્રતિમા શુદ્ધ માટી અને ઘાસથી બનાવે છે. તેમના માટે આ માત્ર કામ નથી, પણ એક તપસ્યા છે, જે તેમના પરિવારની પરંપરાનો હિસ્સો છે.

જી.એસ.બી.ની અનોખી પરંપરા

જી.એસ.બી. ગણેશોત્સવ પોતાની કેટલીક અનોખી પરંપરાઓ અને વિધિઓ માટે પણ પ્રસિદ્ધ છે. તેમાં ‘તુલાભાર’ નામનું પ્રાચીન હિંદુ વિધિ શામેલ છે, જેમાં ભક્તોને ખાવાની વસ્તુઓથી તોળવામાં આવે છે અને પછી આ વસ્તુઓ દાન કરવામાં આવે છે. આ દાનની વસ્તુઓ મહાપ્રસાદ બનાવવા માટે વપરાય છે.

એક બીજી પરંપરા ‘મઢસ્થાન’ છે, જેમાં લોકો કેળાના પાન પર બાકી રહેલા ખોરાક પર લોટતા છે, જેને આશીર્વાદ માનવામાં આવે છે. એક ભક્તના જણાવ્યા મુજબ આ પરંપરાથી તેમનો જૂનો કમરનો દુખાવો ઠીક થયો હતો. ગણપતિની સવારે પૂજા પછી આ પંડાલમાં નાળિયેર તોડવાની પરંપરા છે. આ તૂટેલા નાળિયેર ભક્તોને પ્રસાદ રૂપે આપવામાં આવે છે.

18 હજારથી વધુ લોકોને મહાપ્રસાદ

જો તમને લાગે છે કે જી.એસ.બી. ગણેશ મંડળ માત્ર 5 દિવસનો ભવ્ય ઉત્સવ કરે છે તો તમે ખોટા છો. આ એક એવી સામાજિક સંસ્થા છે, જે આખું વર્ષ સમાજસેવાના કામમાં જોડાયેલી છે. ગણેશોત્સવ દરમિયાન આ મંડળના 3,500થી 3,800 નોંધાયેલા સ્વયંસેવકો આ ઉત્સવને સફળ બનાવવા માટે રાત દિવસ મહેનત કરે છે.

ગણેશોત્સવના દિવસોમાં મહાપ્રસાદનું વિતરણ પણ આ પંડાલની વિશેષતા છે. અહીં દરરોજ હજારો ભક્તો માટે મફત ભોજન તૈયાર થાય છે. દર વર્ષે અહીં આવતા એક ભક્તના જણાવ્યા મુજબ દર વર્ષે 18થી 20 હજાર લોકોને બપોરનું ભોજન અને 5,000થી વધુ લોકોને સવારે નાસ્તો આપવામાં આવે છે.

સૌને મહાપ્રસાદ મળી રહે, એ માટે અહીં દરરોજ મોટા પાયે રસોઈ થાય છે. રસોડામાં લગભગ 100 લોકો કામ કરે છે. તેઓ દરરોજ અંદાજે 1000થી 1500 કિલો ચોખા અને 1000થી 1300 લિટર રસમ બનાવે છે, જેથી બપોરના ભોજનમાં 18,000થી 20,000 લોકોને ખવડાવી શકાય.

મંડળ લગાવે છે મેડિકલ કેમ્પ

આ મંડળ માત્ર ખાવાનું જ નહીં, પણ આરોગ્યનું પણ ધ્યાન રાખે છે. ગણેશોત્સવ દરમિયાન અહીં મેડિકલ કેમ્પ પણ યોજાય છે, જ્યાં ભક્તોને જરૂર પડે ત્યારે મફત સારવાર આપવામાં આવે છે.

પાછલા વર્ષે બનાવ્યા હતા અનેક રેકોર્ડ્સ

ગયા વર્ષે એટલે કે 2024નું ગણેશોત્સવ જી.એસ.બી. મંડળ માટે ખૂબ જ ખાસ હતું. આ તેમનો 70મો શ્રી ગણેશોત્સવ હતો, જેને ભવ્ય રીતે ઉજવવામાં આવ્યો હતો. 2024માં પંડાલમાં 81,000થી વધુ પૂજાઓ અને સેવાઓ કરવામાં આવી હતી. એટલું જ નહીં, ભગવાન શ્રી મહાગણપતિને ભક્તોએ 80 કિલોથી વધુ ચાંદી અર્પણ કરી હતી, જેના કારણે આ ઉત્સવની ભવ્યતા વધી ગઈ હતી. પાંચ દિવસ સુધી અહીં એવો ભક્તોનો જનસેલાબ જોવા મળ્યો કે દરેક આશ્ચર્યમાં પડી ગયો હતો.

પોતાની ખ્યાતિ માટે પ્રસિદ્ધ જી.એસ.બી. સેવા મંડળ, કિંગ્સ સર્કલે આ વર્ષે ગણેશોત્સવ માટે 474.46 કરોડ રૂપિયાનું વિશાળ ઇન્શ્યોરન્સ કવર લીધું છે. આ રકમ ગયા વર્ષની 400 કરોડ રૂપિયાની પોલિસીથી ઘણી વધારે છે. તેની મુખ્ય કારણ સોનું-ચાંદીના વધેલા ભાવ અને મંડળ સાથે જોડાયેલા પૂજારીઓ તથા સ્વયંસેવકોને પણ ઇન્શ્યોરન્સ કવરમાં શામેલ કરવાનું છે.

ગણેશ ઉત્સવની શરૂઆત 1893માં મહારાષ્ટ્રમાં લોકમાન્ય બાલ ગંગાધર તિલક દ્વારા કરવામાં આવી હતી. ગણેશ ઉત્સવના અન્ય સમાચાર વાંચવા મે અહીં ક્લિક કરો.