એક સ્તંભ હતો, જે ખૂબ જ ડગતો હતો અને આ કારણથી દેશની રાજધાનીનું નામ પડ્યું દિલ્લી!

ભારતની રાષ્ટ્રીય રાજધાની દિલ્લીનું (Delhi Name History) નામ માત્ર ભારતમાં જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર દુનિયામાં પ્રખ્યાત છે. દિલ્લીનું નામ દુનિયાના પ્રમુખ શહેરોમાં ગણવામાં આવે છે. પરંતુ, દિલ્લીના નામની પણ અલગ વાર્તા છે. આજે જે દિલ્લીનું નામ છે, તેમાં ઘણા બદલાવ જોવા મળ્યા છે અને ઘણા નામ બદલ્યા બાદ આજે આ શહેરનું નામ દિલ્લી (Delhi History) રાખવામાં આવ્યું છે. પરંતુ આજે દિલ્હીના આ નામ પાછળ ઘણી વાર્તાઓ અને તર્ક કહેવામાં આવે છે. આ વાર્તાઓમાં એક સ્તંભની વાર્તા છે અને કહેવાય છે કે આ સ્તંભ પરથી દિલ્લીનું નામ પડ્યું છે.

દિલ્લીનું આ નામ કેવી રીતે પડ્યું અને દિલ્લીના આ નામ પાછળની વાર્તા શું છે. આ વાર્તાઓ વિશે જાણ્યા પછી તમે પણ સમજી શકશો કે દિલ્લીને આ ફાઈનલ નામ કેવી રીતે મળ્યું. તો જાણી લો શું છે દિલ્લીના નામની વાર્તા અને આ સિવાય તે સ્તંભની વાર્તા શું છે, જેને દિલ્લીના નામની જનની માનવામાં આવે છે.

રાજા ઢિલ્લોથી આવ્યું આ નામ

ઈતિહાસના પાના પર નજર કરીએ તો ખબર પડે છે કે દિલ્લી પર અનેક લોકોએ શાસન કર્યું છે અને એ જ રીતે તેનું નામ પણ ઘણી વખત બદલાઈ ચૂક્યું છે. દિલ્લી નામની વાર્તા મુઘલ કાળથી નહીં, પરંતુ મહાભારત કાળથી શરૂ થઈ હતી. એવું કહેવાય છે કે લગભગ 3500 વર્ષ પહેલાં યુધિષ્ઠિરે યમુનાના પશ્ચિમ કિનારે પાંડવ રાજ્યનો પાયો નાખ્યો હતો, જેનું નામ ઈન્દ્રપ્રસ્થ હતું.

એપિક ચેનલની ડોક્યુમેન્ટ્રીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે 800 વર્ષ પૂર્વેથી તેનું નામ બદલવાની ચર્ચા શરૂ થઈ હતી. વર્ષ પૂર્વે 800માં કન્નૌજના ગૌતમ વંશના રાજા ઢિલ્લુએ ઈન્દ્રપ્રસ્થ પર કબજો કર્યો. કહેવાય છે કે રાજાના નામ પર દિલ્લીનું નામ ઈન્દ્રપ્રસ્થથી ડિલ્લુ રાખવામાં આવ્યું હતું. રિપોર્ટ મુજબ સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતીએ તેમના પુસ્તક સત્યાર્થ પ્રકાશમાં આ માહિતી આપી છે. એવું કહેવાય છે કે ઢિલ્લુનું નામ બદલીને ઢિલી, દેહલી, દિલ્લી, દેલ્હી કરવામાં આવ્યા હતા.

શું છે સ્તંભની વાર્તા?

આ સિવાય દિલ્લીના નામે બીજી એક વાર્તા છે. આ ડોક્યુમેન્ટ્રીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જો મધ્યયુગીન યુગની વાત કરીએ તો 1,052 એડી દરમિયાન તોમર વંશના રાજા આનંગપાલ-2એ દિલ્લીની સ્થાપના કરી હોવાનું જાણવા મળે છે. કહેવાય છે કે તે સમયે દિલ્લીનું નામ ઢિલ્લિકા હતું. ઢિલ્લિકા નામ પાછળ પણ એક રોચક વાર્તા છે. આ રોચક વાર્તા મુજબ ઢિલ્લિકામાં રાજાના કિલ્લામાં લોખંડનો સ્તંભ ઊભો હતો અને એક પંડિતે આ સ્તંભ વિશે કહ્યું હતું કે જ્યાં સુધી આ લોખંડનો સ્તંભ રહેશે, ત્યાં સુધી તોમર વંશ શાસન કરશે.

આ વાત સાંભળીને રાજાએ આ ખોદવાનું નક્કી કર્યું અને જ્યારે તેનું ખોદકામ કરવામાં આવ્યું, ત્યારે ખબર પડી કે આ લોખંડનો સ્તંભ સાપના લોહીમાં કોતરાયેલો છે. તે પછી તેને ફરીથી લગાવો. પરંતુ, એવું માનવામાં આવે છે કે આ સ્તંભ પહેલાની જેમ મજબૂત રીતે સ્થાપિત થઈ શક્યો ન હતો અને આ લોખંડનો સ્તંભ ઢીલો રહી ગયો હતો. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સ્તંભને કારણે તેનું નામ ઢિલી અથવા ઢિલિકા પડ્યું હતું. આ વાતનો ઉલ્લેખ ચંદ બરદાઈની ફેમસ કવિતા પૃથ્વીરાજ રાસોમાં છે અને કહેવામાં આવ્યું છે કે આ તોમર વંશની સૌથી મોટી ભૂલોમાંથી એક છે.

દહલીઝ પરથી આવ્યો આ શબ્દ

પરંતુ ઈતિહાસકારોનું અલગ અલગ માનવું છે. ઈતિહાસકારો કહે છે કે આ શબ્દ ફારસી શબ્દ દહલીઝ અથવા દેહલી પરથી આવ્યો છે. બંને શબ્દોનો અર્થ દહલીઝ, પ્રવેશદ્વાર ગેટવે. એવું માનવામાં આવે છે કે તેને ગંગાના નીચાણવાળા વિસ્તારોનો દરવાજો માનવામાં આવે છે અને તેના કારણે તેનું નામ દિલ્લી રાખવામાં આવ્યું છે.