Health Tips: જાણો જાયફળના ઔષધીય ગુણો, ફાયદા અને નુકશાન

જાયફળ (Nutmeg)એ ભારતીય ગરમ મસાલામાં (Spices) સમાવિષ્ટ એક આયુર્વેદિક (Ayurvedic )વનસ્પતિ પણ છે, જે તેની ખાસ ગંધ અને સ્વાદ માટે જાણીતી છે. પરંપરાગત દવામાં વપરાયેલ જાયફળ એ એક ખાસ પ્રકારની વનસ્પતિ છે, જે મિરિસ્ટિકા ફ્રેગ્રન્સ નામના ઝાડના બીજમાંથી મેળવવામાં આવે છે. જાયફળને અંગ્રેજીમાં Nutmeg તરીકે ઓળખવામાં આવે છે અને તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Myristica fragrans houtt છે. જાયફળનો ઉપયોગ ભારતીય અને દક્ષિણ એશિયાના રસોઈયાઓ દ્વારા ભોજનનો સ્વાદ, સ્વાદ અને રંગ વધારવા માટે વિવિધ મીઠાઈઓ અને વાનગીઓ સહિત વિવિધ વાનગીઓમાં મસાલા તરીકે કરવામાં આવે છે.

સ્વાદવાળા જાયફળ વિવિધ પ્રકારના સ્વાસ્થ્ય લાભોથી ભરપૂર છે અને આ ગુણધર્મોને લીધે જાયફળનો ઉપયોગ વિવિધ પ્રકારની સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓની સારવાર અને તેના લક્ષણોથી રાહત મેળવવા માટે થાય છે. આયુર્વેદ અને સિદ્ધ જેવી ઘણી પ્રાચીન ચિકિત્સા પ્રણાલીઓ છે, જેમાં જાયફળને એક મહત્વપૂર્ણ દવાનું સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. આ લેખમાં જાયફળના વિવિધ સ્વાસ્થ્ય લાભો અને ગુણધર્મો ઉપરાંત, તમે તેના ઉપયોગની પદ્ધતિઓ અને સ્વાસ્થ્ય પર તેની વિવિધ અસરો વિશે વાંચી શકશો.

જાયફળના ફાયદા

જાયફળમાં આવા ઘણા સંયોજનો જોવા મળે છે, જે ન માત્ર વિવિધ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓને દૂર કરે છે, પરંતુ આખા શરીરને સ્વસ્થ રાખવામાં પણ મદદ કરી શકે છે.

1. જાયફળ દાંતને સ્વસ્થ રાખે

જાયફળના તેલમાં ઘણા અસરકારક તત્વો જોવા મળે છે, જે દાંતને વિવિધ રોગોથી દૂર રાખવામાં મદદ કરે છે. જાયફળમાં એન્ટીબેક્ટેરિયલ ગુણ પણ જોવા મળે છે, જે દાંતના ચેપને પણ અટકાવે છે.

2. માનસિક અને શારીરિક શક્તિ વધારવા

નર ઉંદરો પર કેટલાક અભ્યાસ કરવામાં આવ્યા હતા અને જાણવા મળ્યું હતું કે જાયફળ તેમના શરીરમાં એન્ટીડિપ્રેસન્ટ તરીકે કામ કરે છે. પ્રાચીન તબીબી પ્રણાલીઓમાં જાયફળનો ઉપયોગ દવાઓમાં શારીરિક અને માનસિક શક્તિ આપવા માટે પણ થાય છે.

3. જાયફળ સારી ઊંઘ લાવવામાં મદદ કરે છે

કેટલાક અભ્યાસો દર્શાવે છે કે જાયફળના યોગ્ય સેવનથી માત્ર ઊંઘની ગુણવત્તામાં સુધારો થતો નથી પણ તમને લાંબા સમય સુધી ઊંઘવામાં પણ મદદ મળે છે. જો કે ઊંઘ પૂરી પાડવા માટે જાયફળ મનુષ્યો પર કેટલું અસરકારક છે, તેના પર સંશોધન હજુ પણ ચાલુ છે.

4. જાયફળ સોજો અને લાલાશ ઘટાડવામાં અસરકારક

જાયફળ બળતરા વિરોધી સંયોજનોથી સમૃદ્ધ છે, જે મોનોટેર્પેન્સ તરીકે ઓળખાય છે જેમ કે સેબિનેન, ટેર્પિનોલ અને પિનેન. આ સંયોજનો લાંબા સમય સુધી શરીરમાં સોજો અને લાલાશ જેવી સમસ્યાઓને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે. જાયફળ સંધિવા, ડાયાબિટીસ અને હૃદય રોગના દર્દીઓમાં સોજો અને લાલાશ જેવા લક્ષણોને ઘટાડવામાં અસરકારક હોવાનું દર્શાવવામાં આવ્યું છે.

5. જાયફળ ડાયાબિટીસ ઘટાડી શકે છે

કેટલાક અભ્યાસો સૂચવે છે કે જાયફળનો નિયમિત વપરાશ સ્વાદુપિંડના કાર્યમાં વધારો કરે છે અને પરિણામે એલિવેટેડ બ્લડ સુગર લેવલ અથવા બ્લડ સુગરના સ્તરને ઘટાડવામાં પણ મદદ કરી શકે છે.

6. જાયફળ હૃદય રોગના જોખમને ઘટાડી શકે છે

કેટલાક સંશોધનો સૂચવે છે કે જાયફળનું નિયમિત સેવન ખરાબ કોલેસ્ટ્રોલ (LDL) અને ટ્રાઈગ્લિસરાઈડને ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે, જેનાથી હ્રદયની સમસ્યાઓનું જોખમ ઘણી હદ સુધી ઘટાડી શકાય છે. જો કે જાયફળના સ્વાસ્થ્ય લાભો વિવિધ અભ્યાસો પર આધારિત છે, જેમાંથી કેટલાક અભ્યાસ ઉંદરો અને અન્ય પ્રાણીઓ પર કરવામાં આવ્યા છે. દરેક વ્યક્તિની શારીરિક અસર અલગ હોય છે અને જાયફળ તેમના શરીરમાં અલગ રીતે કામ કરે છે. તેથી, જાયફળના સ્વાસ્થ્ય લાભોની સંપૂર્ણ પુષ્ટિ કરી શકાતી નથી.

જાયફળની આડ અસરો

જો જાયફળનું યોગ્ય માત્રામાં સેવન કરવામાં આવે તો બહુ ઓછા કિસ્સાઓમાં તેની શરીર પર થોડી વિપરીત અસર થાય છે. જો કે તેનું વધુ પડતું સેવન કરવાથી કેટલીક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. જાયફળમાં મિરિસ્ટીસિન અને સેફ્રોલ નામના સંયોજનો હોય છે, જે આભાસ મૂંઝવણ અને અન્ય ભાવનાત્મક સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે. જ્યારે અન્ય દવાઓ સાથે લેવામાં આવે ત્યારે જાયફળ શરીરમાં પ્રતિક્રિયાઓનું કારણ બની શકે છે અને માદક દ્રવ્ય તરીકે કાર્ય કરી શકે છે. જો તમે કોઈપણ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાની સારવાર તરીકે જાયફળનું સેવન કરવાનું વિચારી રહ્યાં છો તો તેના વિશે તમારા ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવાનું ભૂલશો નહીં.

જાયફળનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો

જાયફળનો ઉપયોગ વિવિધ પ્રકારની વાનગીઓ, મીઠી અને સ્વાદિષ્ટ, જેમ કે કરી, ખીર અને અમુક પ્રકારના પીણા વગેરેમાં થાય છે. તેના સ્વાસ્થ્ય લાભોને જોતાં તેનો ઉપયોગ વિવિધ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓની સારવાર માટે સદીઓથી કરવામાં આવે છે. જાયફળનું સેવન નીચેની રીતે કરી શકાય છે.

1. એક કપ ચા, કોફી અથવા દૂધમાં અડધી ચમચી જાયફળ ઉમેરો.
2. ઓટમીલ અથવા પોરીજમાં મિશ્રિત.
3. સૂપ અથવા રસમાં મિશ્રિત.