PMFBY : પ્રીમિયમથી ભરાઈ ગઈ કંપનીની તિજોરી, પરંતુ ખેડૂતોને થશે ફાયદો ?

પ્રધાનમંત્રી ફાસલ બિમા યોજના (PMFBY)ને લઈને કૃષિ પ્રધાન કહી રહ્યા છે કે , પ્રીમિયમ રૂપે ચૂકવવામાં આવતા દરેક 100 રૂપિયામાં ખેડૂતોને રૂ 537 રૂપિયા મળે છે તેવો દાવો કર્યો છે. પરંતુ શું આ સંપૂર્ણ સત્ય છે ? શું વીમા કંપનીઓ ખરેખર ખેડૂતોને સંપૂર્ણ દાવાઓ ચૂકવી રહી છે? ખરેખર, આ પ્રીમિયમનું અર્ધસત્ય છે. સંપૂર્ણ સત્ય એ છે કે કંપનીઓ આ યોજના દ્વારા સમૃદ્ધ થઈ રહી છે.

કેન્દ્રો, રાજ્યો અને ખેડુતો સાથે મળીને ચૂકવણી કરે છે તે પ્રીમિયમની રકમમાં વળતરની વહેંચણી સરકારો પોતે કરી શકે છે. ભાજપના વરિષ્ઠ નેતા શિવરાજસિંહ ચૌહાણે ખુદ મુખ્યમંત્રી તરીકે આ દલીલ આપી છે. વીમા કંપનીઓની મનસ્વીતા અને અન્ય કારણોસર આ સિઝનમાં આઠ રાજ્યો આ યોજનામાં શામેલ નથી.

કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રાલયના (Ministry of Agriculture) એક અહેવાલ મુજબ, વીમા કંપનીઓને છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં કુલ 1,38,806 કરોડ રૂપિયાનું પ્રીમિયમ મળ્યું છે. જેના બદલામાં ખેડૂતોને 92,427 કરોડ રૂપિયાનો દાવો કર્યો છે. તો ફાયદામાં કોણ છે ? જો કે, 2020-21માં હજી સુધી સંપૂર્ણ વળતરનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું નથી. જો આપણે ફક્ત ચાર વર્ષ માટે ડેટાનું વિશ્લેષણ કરીએ તો પણ, વીમા કંપનીઓ રૂ 15022 કરોડના નફામાં છે. ખેડુતોએ 94,585 કરોડનો દાવો કર્યો હતો, જ્યારે તેને બાદ કર્યા બાદ તેમને માત્ર 92,427 કરોડ રૂપિયા મળ્યા છે.

વીમા કંપનીઓએ ખેડૂતોના 9,28,870 દાવાને રદ કર્યા છે. આજે પણ દરેક રાજ્યના હજારો ખેડૂત પાકની ખોટ બાદ વળતર માટે ભટકી રહ્યા છે. કારણ કે કંપનીઓ એક અથવા બીજી ‘શરત’ ના આધારે ખેડુતોને દાવા આપવા માટે આનાકાની કરી રહી છે.

શિવરાજસિંહ ચૌહાણે શું કહ્યું?
ગયા વર્ષે એટલે કે 2020 માં મધ્યપ્રદેશના સીએમ શિવરાજસિંહ ચૌહાણે ખેડૂતોના એક કાર્યક્રમમાં કહ્યું હતું કે, “વીમા કંપની રમત રમતી રહે છે. તમારા માટે વિચારો કે કોઈ કંપની ખોટમાં વીમો લેશે કે નહીં? જો તેઓ 4000 કરોડનું પ્રીમિયમ લેશે તો તેઓ 3000 કરોડ આપશે. તેથી હવે આપણે પોતાને વળતર આપીશું. કંઈ કંપની તમે 2 રૂપિયા આપશો તો 2 રૂપિયાથી વધુ આપશે. અડધા રકમ તાત્કાલિક નુકસાન પર અને અડધા નુકસાનનું આકારણી પછી આપવામાં આવશે. હું તેમને મળવા માટે વડા પ્રધાનની પરવાનગી લઈશ. ” જો કે મધ્યપ્રદેશ હજી આ યોજનાથી બહાર નથી.

કિસાન શક્તિ સંઘના પ્રમુખ પુષ્પેન્દ્ર સિંઘ કહે છે કે પાક વીમા કંપનીઓ ખેડૂતોનું ભલું નથી કરી રહી. તે ખુદનો નફો જોઈ રહી છે. ખેડુતો જે દાવો કરે છે તેનાથી તેઓ ભારે કપાત કરી રહ્યા છે. આવી સ્થિતિમાં રાજ્ય સરકારો વળતર આપે તે સારું છે. આ કંપનીઓ શું કરે છે? વીમા કંપનીઓ અને ખેડૂતોની વચ્ચે રાજ્ય સરકારનો મહેસૂલ વિભાગ છે. ખેડૂત પાક નિષ્ફળ ગયા પછી ફક્ત તહસિલદાર અને તેના અધિકારીઓ જ રિપોર્ટ બનાવે છે. તો પછી ખાનગી કંપનીને કેમ લાભ મળવો જોઈએ? ખુદ સરકારે વળતર આપવું જોઈએ. અથવા ખેડૂતોનું પ્રીમિયમ ઘટાડવું જોઈએ.

ગયા વર્ષે એટલે કે 2020 માં વાયએસઆર કોંગ્રેસ પાર્ટીના નેતા અને આંધ્રપ્રદેશના સાંસદ વી. વિજય સાંઈ રેડ્ડીએ રાજ્યસભામાં કેન્દ્ર સરકારને પૂછ્યું હતું કે શું કૃષિ મંત્રાલય પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને પ્રીમિયમની સંપૂર્ણ રકમ ચૂકવવાની જવાબદારી લેવાનું વિચારી રહ્યું છે? કારણ કે કેટલીકવાર પાક વીમા યોજનામાં રાજ્યોનો હિસ્સો તેમના સમગ્ર કૃષિ બજેટના 50 ટકા હોય છે.

જો કે, કેન્દ્ર સરકારે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે પીએમ ફાસલ બિમા યોજનામાં (PM fasal bima yojana) રાજ્યોએ પોતાનો હિસ્સો આપવાનો રહેશે. રાજ્યોના શેરનો ભાર કેન્દ્ર સરકાર સહન કરશે નહીં. કારણ કે આ યોજના હેઠળ પાક અને વિસ્તારોની પસંદગી, સંપર્ક અને અમલીકરણમાં રાજ્ય સરકારોની મુખ્ય ભૂમિકા છે.

કૃષિ નિષ્ણાતોના મતે, રાજ્યોને લાગે છે કે વીમા કંપનીઓ પ્રીમિયમ નાણાં વધારે લે છે. જ્યારે ખેડુતો સંપૂર્ણ દાવા ભરતા નથી. આ સ્થિતિમાં રાજ્યને માત્ર આર્થિક નુકસાન થતું નથી, પરંતુ જ્યારે ખેડૂતોને દાવા લેવામાં મુશ્કેલી પડે છે ત્યારે તેઓ સરકારને દોષી ઠેરવે છે. તેના રાજકીય નુકસાનની શક્યતા વધી જાય છે. વીમા કંપનીઓની મનસ્વીતાના અહેવાલો અવારનવાર આવતા રહે છે.

કૃષિ નિષ્ણાત બિનોદ આનંદ કહે છે કે હાલમાં 5 જાહેર ક્ષેત્રની વીમા કંપનીઓ અને 14 ખાનગી વીમા કંપનીઓ પેનલમાં છે. પરંતુ બધી કંપનીઓ દરેક રાજ્ય અને દર સીઝન માટે બિડિંગ પ્રક્રિયામાં ભાગ લેતી નથી. તેઓ પ્રથમ તેમના લાભ જોશે. તેઓ ઉચ્ચ જોખમવાળા વિસ્તારોમાં વીમો લેતા નથી. આ યોજનામાં મોટા માળખાકીય ફેરફારો કરવાની જરૂર છે.

આંધ્રપ્રદેશ, બિહાર, ગુજરાત, જમ્મુ-કાશ્મીર, ઝારખંડ, મણિપુર, તેલંગાણા અને પશ્ચિમ બંગાળનો આ વખતે પીએમ ફઝલ બીમા યોજનામાં સમાવેશ નથી. પંજાબ આમાં પહેલાથી સામેલ નથી.

આ પણ વાંચો : ચોમાસાંની ઋતુમાં પશુઓની દેખભાળ કેવી રીતે કરી શકાય ? જાણો બીમારી, લક્ષણ અને બચાવની રીત