Benefits of Seed Treatment : વાવણી પહેલાં બીજની માવજત કરવી શા માટે જરૂરી છે ?

હાલમાં ખરીફ પાકની વાવણી ચાલી રહી છે. જો ખેડૂતો (Farmers)કૃષિ વૈજ્ઞાનિકોની સલાહને અનુસરે તો પાકની ઉત્પાદકતા(Crop Productivity)તો વધશે જ, પરંતુ રોગોનો પ્રકોપ પણ ઓછો થશે. તેનાથી ખેતીનો ખર્ચ ઘટશે. કૃષિ નિષ્ણાતો કહે છે કે પાકની ઉત્પાદકતા વધારવા અને જંતુઓ અને રોગોથી બચાવવા માટે, વાવણી પહેલા 100% બીજની માવજત કરવી જરૂરી છે. જેમ દરેક બાળકને પોલિયોની રસી પીવડાવવામાં આવે છે, તેવી જ રીતે દરેક બીજને બીજ સુરક્ષા સાથે રસી આપવામાં આવે તો ખેતીનું ચિત્ર બદલાઈ શકે છે. બીજની માવજત (Seed Protection)કરતી વખતે, ધ્યાનમાં રાખો કે પ્રથમ બીજને ફૂગનાશક, પછી જંતુનાશક અને છેલ્લે સવર્ધ (કલ્ચર) થી માવજત આપવી પડશે.

આ દિવસોમાં રાજસ્થાન સરકાર તેના ખેડૂતોને બીજ વાવતા પહેલા તેની સારવાર કરવા માટે પ્રેરિત કરી રહી છે. જો કે, કોઈપણ જગ્યાએથી ખેડૂતો આ કામ કરશે તો તેમને લાભ મળશે. આમાં ખર્ચ ઘણો ઓછો છે પરંતુ ફાયદા ઘણા સારા છે. ચાલો સમજીએ કે ખરીફ સીઝનના પાકના બીજની કેવી રીતે માવજત કરવામાં આવશે.

મકાઈ

ખરીફ સીઝનના મુખ્ય પાકોમાં મકાઈ(Maize)નું નામ આવે છે. વાવણી પહેલાં બીજને 3 ગ્રામ થીરમ અને 75 ટકા ડબલ્યુપી પ્રતિ કિલો બીજ ભેળવીને બીજોપચાર(Seed Treatment)કરી વાવણી કરવી. તુલાસીતા રોગની સંભાવનાવાળા વિસ્તારોમાં, બીજને મેટાલેક્સિલ પ્રણાલીગત ફૂગનાશક સાથે 4 ગ્રામ પ્રતિ કિલો બીજના દરે સારવાર કરવી જોઈએ.

બાજરી

બાજરી(Millet)માં એર્ગોટ રોગના નિયંત્રણ માટે, બીજને 20 ટકા મીઠાના દ્રાવણમાં (5 લિટર પાણીમાં એક કિલોગ્રામ મીઠું) પાંચ મિનિટ માટે ડુબાડી દો, હળવા બીજ અને કચરો દૂર કરો, તેને સ્વચ્છ પાણીથી ધોઈ લો અને છાયામાં સૂકવો. ઉધઈના નિયંત્રણ માટે, 8.75 મિલી ઈમિડાક્લોપ્રિડ 600 FS પ્રતિ કિલોના દરે બીજની સારવાર કરો. બીજજન્ય રોગોના નિયંત્રણ માટે, એક કિલો બીજને 3 ગ્રામ થીરામ સાથે માવજત કરો.

મગફળી

કોલર રોટ જેવા બીજજન્ય રોગોને રોકવા માટે, એક કિલો બીજને 3 ગ્રામ થિરામ, 75% ડબલ્યુપી અથવા 2 ગ્રામ મેન્કોઝેબ અને 75% ડબલ્યુપી સાથે સારવાર કરો. અથવા 8-10 ગ્રામ ટ્રાઇકોડર્મા સાથે સારવાર કરી વાવો. મગફળીમાં સફેદ લટના નિવારણ માટે 6.5 મિલી ઇમિડાક્લોપ્રિડ 600 એફએસ પ્રતિ કિલો બીજ સાથે સારવાર કરો.

ગુવાર

બ્લાઈટ રોગના નિવારણ માટે, વાવણી કરતા પહેલા, પ્રતિ કિલોગ્રામ બીજને 250 પીપીએમ એગ્રીમાઈસીન (1 ગ્રામ 4 લિટર પાણી) ના દ્રાવણમાં દોઢ કલાક પલાળીને માવજત કરો. ગુવારમાં મૂળ સડોના રોગના નિયંત્રણ માટે, બીજને કાર્બેન્ડાઝીમ 50% WP 2 ગ્રામ પ્રતિ કિલો સાથે માવજત કરો.

સોયાબીન

બીજ વાવતા પહેલા, બીજને 3 ગ્રામ થિરામ, 75% ડબલ્યુપી અથવા 2 ગ્રામ કાર્બેન્ડાઝિમ 50% ડબલ્યુપી સાથે માવજત કરો. સોયાબીનના પાકમાં મૂળના સડોના રોગને નિયંત્રણમાં લેવા માટે, 6-8 ગ્રામ પ્રતિ કિલોના દરે ટ્રાઇકોડર્મા ઓર્ગેનિક ફૂગનાશકની સારવાર કરીને વાવણી કરો.

અડદ અને અન્ય ખરીફ કઠોળ

વાવણી કરતા પહેલા, બીજને 3 ગ્રામ થીરમ, 75% WP અથવા 1 ગ્રામ કાર્બેન્ડાઝીમ 50% WP પ્રતિ કિ.ગ્રા. આમ કરવાથી ઓછા ખર્ચે પાકને રોગમુક્ત કરી શકાય છે. બાદમાં, તેનામાં રોગ થવાની સંભાવના ઓછી રહેશે.

નોંધ: ઉપરોક્ત બાબતોનો અમલ કરતા પહેલા કૃષિ નિષ્ણાંતની સલાહ જરૂરથી લેવી.