સરસવની બે નવી જાતો વિકસાવી, જાણો શું છે તેની વિશેષતા, ખેડૂતોને કેવી રીતે મળશે ફાયદો ?

ચૌધરી ચરણ સિંહ હરિયાણા કૃષિ યુનિવર્સિટી (એચએયુ)ના વૈજ્ઞાનિકોએ સરસવની બે નવી જાતો વિકસાવી છે. હરિયાણાની સાથે આ જાતોથી પંજાબ, દિલ્હી, ઉત્તર રાજસ્થાન અને જમ્મુ રાજ્યોના ખેડૂતોને પણ ફાયદો થશે. વાઇસ ચાન્સેલર પ્રો. બી.આર.કંબોજે જણાવ્યું હતું કે યુનિવર્સિટીના તેલીબિયાં વૈજ્ઞાનિકોની ટીમે સરસવની બે નવી જાતો RH-1424 અને RH1706 વિકસાવી છે. હરિયાણા અને રાજસ્થાન સરસવના મુખ્ય ઉત્પાદકો છે. તેથી આ બંનેના ખેડૂતોને ફાયદો થશે. આમાંની એક પ્રજાતિમાં ઝીરો ફેટી એસિડ હોય છે, જે સ્વાસ્થ્ય માટે સારું માનવામાં આવે છે.

વાઈસ ચાન્સેલરે જણાવ્યું હતું કે આ જાતો ઉચ્ચ ઉપજ અને સારી તેલની ગુણવત્તા ધરાવે છે. આ કારણે રાજસ્થાન કૃષિ સંશોધન સંસ્થા, દુર્ગાપુર (રાજસ્થાન) ખાતે યોજાયેલી ઓલ ઈન્ડિયા ઈન્ટીગ્રેટેડ રિસર્ચ પ્રોજેક્ટ (સરસવ)ની બેઠકમાં હરિયાણા, પંજાબ, દિલ્હી, ઉત્તર રાજસ્થાન અને જમ્મુમાં તેની ખેતી માટે ઓળખ કરવામાં આવી છે. હરિયાણા છેલ્લા ઘણા વર્ષોથી સરસવના પાકની ઉત્પાદકતાના સંદર્ભમાં દેશમાં ટોચના સ્થાને છે. આ યુનિવર્સિટીમાં સરસવની વધુ ઉપજ આપતી જાતોના વિકાસ અને ખેડૂતો દ્વારા અદ્યતન તકનીકો અપનાવવાના કારણે આ શક્ય બન્યું છે.

નવી જાતો ઉત્પાદકતા વધારશે

કંબોજે માહિતી આપી હતી કે આરએચ 1424 જાત આ રાજ્યોમાં સમયસર વાવણી માટે અને વરસાદ આધારિત પરિસ્થિતિઓમાં ખેતી માટે ખૂબ જ યોગ્ય છે જ્યારે આરએચ 1706 જે મૂલ્ય વર્ધિત જાત છે તે આ રાજ્યોના સિંચાઈવાળા વિસ્તારોમાં સમયસર વાવણી માટે ખૂબ જ યોગ્ય છે. તેમણે કહ્યું કે આ જાતો ઉપરોક્ત સરસવ ઉગાડતા રાજ્યોની ઉત્પાદકતા વધારવા માટે સીમાચિહ્નરૂપ સાબિત થશે.

નવી જાતોની વિશેષતાઓ શું છે?

યુનિવર્સિટીના સંશોધન નિયામક ડૉ. જીત રામ શર્માએ જણાવ્યું હતું કે વરસાદ આધારિત ટ્રાયલ્સમાં, નવી વિકસિત વિવિધ RH 1424 એ RH 725 ની સરખામણીમાં 14 ટકાના વધારા સાથે 26 ક્વિન્ટલ પ્રતિ હેક્ટરની સરેરાશ બીજ ઉપજ નોંધાવી છે. આ જાત 139 દિવસમાં પાકે છે અને તેના બીજમાં તેલનું પ્રમાણ 40.5% છે.

સરસવની અન્ય વિવિધતા RH 1706 એ તેના તેલની ગુણવત્તામાં 2.0 ટકા કરતાં ઓછા ઇરુસિક એસિડ સાથે સુધારો કર્યો છે. જેનો ગ્રાહકોના સ્વાસ્થ્યને ફાયદો થશે. આ જાત પાકવા માટે 140 દિવસ લે છે અને સરેરાશ 27 ક્વિન્ટલ હેક્ટર બીજ ઉપજ ધરાવે છે. તેના બીજમાં 38 ટકા તેલ હોય છે.

અત્યાર સુધીમાં કેટલી જાતો વિકસાવવામાં આવી છે

જિનેટિક્સ અને પ્લાન્ટ બ્રીડિંગ વિભાગના અધ્યક્ષ ડૉ. એસ.કે. પાહુજાએ માહિતી આપી હતી કે હરિયાણા કૃષિ યુનિવર્સિટી દેશમાં સરસવના સંશોધનમાં અગ્રણી કેન્દ્ર છે. અત્યાર સુધીમાં અહીં સારી ઉપજની ક્ષમતા ધરાવતી સરસવની કુલ 21 જાતો વિકસાવવામાં આવી છે. તાજેતરમાં વિકસિત સરસવની વિવિધતા RH 725 મસ્ટર્ડ ઉગાડતા ઘણા રાજ્યોના ખેડૂતોમાં ખૂબ જ લોકપ્રિય છે.

જેમાં વૈજ્ઞાનિકોએ સહયોગ આપ્યો હતો

સરસવની આ જાતો તેલીબિયાં વૈજ્ઞાનિકોની ટીમ દ્વારા વિકસાવવામાં આવી છે. આ ટીમમાં ડૉ. રામ અવતાર, આરકે શિયોરન, નીરજ કુમાર, મનજીત સિંહ, વિવેક કુમાર, અશોક કુમાર, સુભાષ ચંદ્રા, રાકેશ પુનિયા, નિશા કુમારી, વિનોદ ગોયલ, દલીપ કુમાર, શ્વેતા, કીર્તિ પટ્ટમ, મહાવીર અને રાજબીર સિંહનો સમાવેશ થાય છે.