ખેતરો માટે જોખમી સાબિત થઈ રહ્યું છે પ્લાસ્ટિક મલ્ચ, માટી થઈ રહી છે પ્રદૂષિત

ભારતીય ખેડૂતો (Farmers) ખેતરોમાં ઉપજ વધારવા માટે આધુનિક ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. પણ દરેક વસ્તુની બે બાજુ હોય છે. ફાયદા અને ગેરફાયદા બંને છે. ખેડૂતો દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતા પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગ (Plastic Mulching) ની પણ આ જ સ્થિતિ છે. તાજેતરના એક સંશોધનમાં એ વાત સામે આવી છે કે પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગના ફાયદાની સાથે સાથે આડઅસર પણ છે. હકીકતમાં, પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગને કારણે, દેશના ઘણા ભાગોની જમીનમાં માઇક્રોપ્લાસ્ટિક (Microplastic) નો મોટો જથ્થો મળી આવ્યો છે. પર્યાવરણીય સંસ્થા ટોક્સિક્સ લિંક દ્વારા કરવામાં આવેલા અભ્યાસમાં આ વાત સામે આવી છે. ખેડૂતો બાગાયત અને ખેતી માટે પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગનો ઉપયોગ કરે છે.

મહારાષ્ટ્ર અને કર્ણાટકના ખેતરોની માટી પરીક્ષણ(Soil Test)માં ખેતરોની જમીનમાં મળી આવેલા માઇક્રોપ્લાસ્ટિક્સનો અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો છે. જેમાં માટીના અલગ-અલગ ઊંડાણમાં પ્લાસ્ટિકના નાના-નાના કણો જોવા મળ્યા હતા. જે દર્શાવે છે કે મોટા પાયા પર મલ્ચ શીટના ઉપયોગને કારણે તે દૂષિત થયું છે. મલ્ચિંગ જમીનની ભેજ અને તાપમાન જાળવવામાં મદદ કરે છે. ખેડૂતો આ ટેકનીકનો ઉપયોગ વધુ સારું ઉત્પાદન મેળવવા માટે કરે છે.

પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગ માનવીઓ માટે પણ જોખમી છે

ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડિયાના અહેવાલમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે માઈક્રોપ્લાસ્ટિક માત્ર માટી અને પર્યાવરણને જ નુકસાન પહોંચાડતું નથી પરંતુ માનવ શરીરને પણ નુકસાન પહોંચાડે છે. તે માનવ ફેફસાં અને લોહીમાં પણ પ્રવેશ કરે છે.

ટોક્સિક્સ લિંકના એસોસિયેટ ડાયરેક્ટર સતીશ સિંહા સમજાવે છે કે પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગ જમીનમાં માઇક્રોપ્લાસ્ટિક્સનું પ્રમાણ વધારે છે તેમજ ખોરાકને દૂષિત કરે છે, આમ તે મનુષ્યો માટે પણ જોખમી બને છે. સંસ્થાના નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે દિલ્હીમાં મલ્ચિંગ માટે પ્લાસ્ટિકનો ઉપયોગ થાય છે.

માટીના નમૂનાઓમાં ભારે ધાતુઓ જોવા મળે છે

ટોક્સિક્સ લિંકના અન્ય એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે માઇક્રોપ્લાસ્ટિક્સ કૃષિ ઉત્પાદનો દ્વારા માનવ શરીરમાં પ્રવેશી શકે છે અને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. આ સિવાય માત્ર ભીની જગ્યાઓ પર જ નહીં પરંતુ ડમ્પિંગ સાઈટ પર પણ માઇક્રોપ્લાસ્ટિકના નિશાન જોવા મળ્યા છે.

રિપોર્ટમાં એવું પણ જાણવા મળ્યું છે કે માટીના નમૂનાઓમાં ભારે ધાતુઓની હાજરી પણ મળી આવી છે. તેમાંથી આર્સેનિક, સીસું, બોરોન અને કેડમિયમની સાંદ્રતા પણ વધુ હોવાનું જણાયું હતું. ભીની જમીનમાં ધાતુઓનું વજન વધ્યું હોવાનું જણાયું હતું.

80 ટકા લોકોમાં પ્લાસ્ટિકના નાના કણો જોવા મળે છે

અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે પ્લાસ્ટિક પ્લેટફોર્મમાં ઉપયોગમાં લેવાતું પ્લાસ્ટિક સામાન્ય રીતે ઓછી ઘનતાનું હોય છે. તે બાયોડિગ્રેડેબલ નથી. રિપોર્ટમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે પહેલીવાર માનવ લોહીમાં માઇક્રોપ્લાસ્ટિક્સ મળી આવ્યું છે.

વૈજ્ઞાનિકોને પરીક્ષણમાં લગભગ 80 ટકા લોકોમાં નાના કણો મળ્યા છે. રિપોર્ટમાં એવું પણ સૂચવવામાં આવ્યું છે કે કૃષિ પ્રણાલીમાં મલ્ચિંગ માટે અન્ય વિકલ્પો શોધવા પડશે. મલ્ચિંગ માટે પરાળ અને સૂકા પાંદડાનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.