Booster Dose Explained: Covishield ના બંને ડોઝ લીધા છે તો પછી બૂસ્ટર ડોઝ કોવેક્સીનનો લેવો જોઈએ કે વેક્સિન બદલી નાખવી જોઈએ, ખાસ વાંચો આ લેખ
હેલ્થ જર્નલ લેન્સેટ(Lancet)ના એક અભ્યાસમાં જણાવવામાં આવ્યું હતું કે હાલમાં બૂસ્ટર ડોઝની જરૂર નથી. પરંતુ નિષ્ણાતોએ એમ પણ કહ્યું કે જો કોરોનાનો નવો ખતરનાક સ્ટ્રેન (New Deadly Strain of Coronavirus) સામે આવે છે, તો નવા ડોઝની જરૂર પડી શકે છે.
Corona Vaccine Booster Dose amid Omicron Variant: દેશમાં કોરોના વાયરસ (Corona Virus)ના ઓમિક્રોન વેરિઅન્ટ(Omicron Variant)ની એન્ટ્રી બાદ લોકો ફરી એકવાર ભય અને આશંકાઓથી ઘેરાયેલા છે. કોરોનાની પ્રથમ અને બીજી લહેરમાં દેશભરમાં સર્જાયેલી ભયાનક સ્થિતિ અને લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા તે જોતાં લોકો ત્રીજી વેવના ભયથી ડરી ગયા છે. કેટલાક વિજ્ઞાનીઓના મતે જો સાવચેતી ન રાખવામાં આવે તો સ્થિતિ વધુ વણસી શકે છે.
કેન્દ્ર સરકાર (Union Govt)અને આરોગ્ય મંત્રાલય (Health Ministry)વતી રસી માટે લાયક લોકોને બંને ડોઝ મેળવવા અપીલ કરવામાં આવી રહી છે. તે જ સમયે, કોરોનાના વધતા જોખમને ધ્યાનમાં રાખીને, તેના બૂસ્ટર ડોઝ (Booster Dose) પર પણ ચર્ચા કરવામાં આવી છે. ઓકટોબરમાં હેલ્થ જર્નલ લેન્સેટ(Lancet)ના એક અભ્યાસમાં જણાવવામાં આવ્યું હતું કે હાલમાં બૂસ્ટર ડોઝની જરૂર નથી. પરંતુ નિષ્ણાતોએ એમ પણ કહ્યું કે જો કોરોનાનો નવો ખતરનાક સ્ટ્રેન (New Deadly Strain of Coronavirus) સામે આવે છે, તો નવા ડોઝની જરૂર પડી શકે છે.
જોકે, બુસ્ટર ડોઝને લઈને લોકોના મનમાં અનેક સવાલો છે. તેમાંથી એક મહત્વપૂર્ણ પ્રશ્ન રસી બદલવા અંગેનો પણ છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો તમારી પાસે Covaxin અથવા Covishield અથવા Sputnik-V છે અને તમારા બંને ડોઝ પૂરા થઈ ગયા છે તો શું બીજી કંપનીનો બૂસ્ટર ડોઝ લઈ શકાય? શું કોવેક્સીનના બંને ડોઝ લેનાર વ્યક્તિ કોવિશિલ્ડનો બૂસ્ટર ડોઝ લઈ શકે છે? અથવા કોવિશિલ્ડ વાલા કોવેક્સીનનો બૂસ્ટર ડોઝ લઈ શકે છે? ચાલો એ સમજવાનો પ્રયત્ન કરીએ કે આ પ્રશ્નો અને શંકાઓનું સમાધાન શું છે.
સરકાર શું વિચારી રહી છે, પહેલા સમજો
બ્રિટન, અમેરિકા, કેનેડા, ઇઝરાયેલ સહિત વિશ્વના 30 થી વધુ દેશોએ બૂસ્ટર ડોઝ લાગુ કરવાનું શરૂ કર્યું છે. આપણા દેશની વાત કરીએ તો સરકાર ટૂંક સમયમાં અહીં કોવિડ રસીના બૂસ્ટર ડોઝને લઈને નીતિ જાહેર કરી શકે છે. તાજેતરમાં, નેશનલ ટાસ્ક ફોર્સના વરિષ્ઠ સભ્યએ કહ્યું હતું કે સરકારની પ્રાથમિકતા પુખ્ત રસીકરણ કાર્યક્રમને પહેલા પૂર્ણ કરવાની રહેશે.
આ અંગે રચાયેલ નેશનલ ટેકનિકલ એડવાઈઝરી ગ્રુપ (NTAGI) બૂસ્ટર ડોઝ સંબંધિત નીતિને અંતિમ સ્વરૂપ આપશે.ટાસ્ક ફોર્સના સભ્યના જણાવ્યા મુજબ આગામી દિવસોમાં વિગતવાર પોલિસી આવવાની છે. જોકે પોલિસી તૈયાર કરવામાં આવી રહી છે, પરંતુ હાલમાં સરકારનું ધ્યાન એ રહેશે કે 31 ડિસેમ્બર સુધીમાં તમામ પુખ્ત લાભાર્થીઓને ઓછામાં ઓછો પ્રથમ ડોઝ મળે.
બૂસ્ટર ડોઝ પર અપડેટ શું છે?
- કોઈપણ દેશમાં બૂસ્ટર ડોઝ માટે, તે સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે કે ત્યાં રસીઓનો પૂરતો સ્ટોક હોવો જોઈએ. ભારતમાં પણ આ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે હાલમાં તમામ પાત્ર પુખ્ત વયના લોકો માટે રસીકરણ અભિયાન ચાલી રહ્યું છે. બૂસ્ટર ડોઝને કારણે આ ઝુંબેશ પ્રભાવિત ન થાય તેનું ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે. જો કે, દેશની અગ્રણી વેક્સીન ઉત્પાદક સીરમ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઈન્ડિયાએ બૂસ્ટર ડોઝ માટે સરકાર પાસે પરવાનગી માંગી છે.
- સીરમ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ઇન્ડિયાએ ડ્રગ રેગ્યુલેટરને કોવિશિલ્ડને બૂસ્ટર ડોઝ તરીકે મંજૂર કરવા વિનંતી કરી છે. કંપનીનું કહેવું છે કે દેશમાં રસીનો પૂરતો સ્ટોક છે અને ચેપની નવી પ્રકૃતિને જોતાં બૂસ્ટર ડોઝની જરૂર છે. સત્તાવાર સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, ડ્રગ્સ રેગ્યુલેટરી ઓફ ઈન્ડિયા (DGCI)ને મોકલવામાં આવેલી અરજીમાં, સીરમ ઈન્ડિયાના રેગ્યુલેટરી અફેર્સ ડિરેક્ટર પ્રકાશ કુમાર સિંઘે યુકેમાં બૂસ્ટર ડોઝની પરવાનગીને ટાંકીને વિનંતી કરી છે.
- સિંગલ ડોઝ વેક્સીન સ્પુટનિક લાઇટ વિશે, ઉત્પાદક એવો પણ દાવો કરે છે કે તે વધુ સારી બૂસ્ટર ડોઝ સાબિત થઈ શકે છે. અહીં સ્વદેશી કંપની ભારત બાયોટેક નાક દ્વારા આપવામાં આવતી રસી પર કામ કરી રહી છે. ભારત બાયોટેક અનુસાર, નાકની રસી પણ બૂસ્ટર ડોઝ માટે સારો વિકલ્પ સાબિત થઈ શકે છે. જો કે, દરેક વસ્તુનો મૂળ મુદ્દો એ છે કે જ્યાં સુધી સરકાર બૂસ્ટર ડોઝ અંગે નિર્ણય ન લે ત્યાં સુધી તમારે રાહ જોવી જોઈએ
એક જ કંપનીનો બૂસ્ટર ડોઝ લેવો કે રસી બદલવી?
હવે આપણે એ પ્રશ્ન પર આવીએ કે જે લોકોએ Covaxin ના બંને ડોઝ લીધા છે તેઓ Covishield નો બૂસ્ટર ડોઝ લઈ શકે છે… અથવા Covaxin with Covishield? આ અંગે દિલ્હીના AIIMSના ડાયરેક્ટર રણદીપ ગુલેરિયા સલાહ આપે છે કે જો તમને ક્યારેય બૂસ્ટર ડોઝ મળે તો નવી રસી લો. એટલે કે, જો તમે Covishield Vaccine ના બંને ડોઝ લીધા છે, તો તમારે Covaxin ને બૂસ્ટર ડોઝ તરીકે લેવી જોઈએ. તેવી જ રીતે, જો તમે Covaxin ના બંને ડોઝ લીધા છે, તો હવે તમારે Covishield નો ઉપયોગ બૂસ્ટર ડોઝ તરીકે કરવો જોઈએ.
હવે સૌથી મહત્વપૂર્ણ પ્રશ્ન: શું બૂસ્ટર ડોઝ દરેક માટે જરૂરી છે?
- બૂસ્ટર ડોઝ દરેક માટે જરૂરી હશે કે કેમ તે પણ એક મહત્વપૂર્ણ પ્રશ્ન છે. આ અંગે એઈમ્સ દિલ્હીના પ્રોફેસર એમવી પદ્મ શ્રીવાસ્તવે ANI સાથેની વાતચીત દરમિયાન કહ્યું હતું કે એક વિભાગમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિનો અભાવ છે અને રસીના બંને ડોઝ હોવા છતાં તેમાં પૂરતી એન્ટિબોડીઝ નથી બની રહી. વિદેશમાં થયેલા કેટલાક સંશોધનનો ઉલ્લેખ કરતાં તેમણે કહ્યું હતું કે આવા લોકોમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવા માટે બૂસ્ટર ડોઝની જરૂર પડશે.
- ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ઑફ મેડિકલ રિસર્ચ (ICMR) ના રોગશાસ્ત્રના વડા ડૉ. સમીરન પાંડાના જણાવ્યા અનુસાર, બૂસ્ટર ડોઝ અથવા ત્રીજા શૉટની ચર્ચા કરતી વખતે એ મહત્વનું છે કે બંને ડોઝ સાથે રસીકરણ અભિયાનને અસર ન થાય. ત્રીજા ડોઝની વાત એવા લોકો માટે કરવામાં આવી રહી છે જેઓ ઇમ્યુનોસપ્રેસ્ડ છે એટલે કે જેમનામાં પૂરતી રોગપ્રતિકારક શક્તિ નથી બની રહી.
- કોવેક્સિન સંશોધક ડૉ. સંજય રાય માને છે કે દરેક વ્યક્તિને બૂસ્ટર ડોઝની જરૂર પડશે નહીં. ખાસ કરીને આવા લોકો કે જેઓ એકવાર કોરોનાથી સંક્રમિત થઈ ગયા હોય, તેમનું શરીર પણ વાયરસ સામે લડવા માટે કુદરતી સિસ્ટમ વિકસાવે છે. તેથી જ તેમને રસીની જરૂર ન હોવી જોઈએ.
- નિષ્ણાતોનો અભિપ્રાય છે કે આરોગ્ય અધિકારીઓએ શરૂઆતમાં જેમને રસી આપવામાં આવી હતી તેમને પ્રાથમિકતા આપવી જોઈએ. અંતર ઓછું રાખીને તેને બીજો ડોઝ આપવામાં આવ્યો. આવી સ્થિતિમાં, તેમના એન્ટિબોડીના સ્તરમાં ઘટાડો થઈ શકે છે અને તેમને બૂસ્ટર ડોઝની જરૂર પડી શકે છે. આમાં આરોગ્ય કર્મચારીઓ, ફ્રન્ટલાઈન વર્કર્સ, વરિષ્ઠ નાગરિકો અને કોમોર્બિડિટીઝવાળા લોકોનો સમાવેશ થાય છે.
