શું તમે ભારતના પહેલા IAS Officerને જાણો છો? કે જેણે તોડ્યું હતું બ્રિટીશરોનું ગૌરવ

આજે દેશની સર્વશ્રેષ્ઠ નોકરીઓની વાત કરીએ તો IAS અને IPSના નામ પહેલા આવે છે. દેશના લાખો વિદ્યાર્થીઓનું સપનું સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષા (Civil Service Exam) પાસ કરવાનું છે. દર વર્ષે હજારો વિદ્યાર્થીઓ (Civil Service Exam) પરીક્ષા માટે બેસે છે, કેટલાક તેમનું સ્વપ્નું પૂરું કરે છે તો કેટલાક ફરીથી પ્રયાસ માટે તૈયાર થઈ જાય છે.

પરંતુ શું તમે જાણો છો કે પહેલો ભારતીય વ્યક્તિ (Who was first IAS officer in India) કોણ હતો, જેણે આ પડકારરૂપ પરીક્ષાને સૌથી પહેલા પાસ કરી હતી. આખરે શા માટે સરકારમાં નોકરી માટે આ પરીક્ષા જરૂરી હતી અને તેની શરૂઆત કેવી રીતે થઈ. ચાલો અમે તમને જણાવીએ.

ભારતમાં સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષાની (Civil Service Exam) શરૂઆત વર્ષ 1854માં થઈ હતી. તેની શરૂઆત બ્રિટિશરોએ કરી હતી. ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની (East India Company) માટે કામ કરતા સિવિલ સેવકોને અગાઉ કંપનીના ડિરેક્ટર દ્વારા નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. આ પછી તેમને લંડનની હેલીબરી કોલેજમાં (Helliberry College) તાલીમ માટે મોકલવામાં આવ્યા હતા. અહીંથી તાલીમ પૂર્ણ કર્યા પછી જ તે ભારતમાં પોસ્ટ કરાઈ હતી.

કેવી રીતે શરૂ થઈ સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષા (Civil Service Exam)

ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીની (East India Company) આ પ્રક્રિયા પર પ્રશ્નો ઉભા થયા છે. આ પછી બ્રિટિશ સંસદની પસંદગી સમિતિના લોર્ડ મૈકાઉલે રિપોર્ટમાં (Lord Macaulay Report of the Select Committee of the British Parliament) ઠરાવ રજૂ કરવામાં આવ્યો. આ અંતર્ગત ભારતમાં સિવિલ સર્વિસીસની (Civil Service Exam) પસંદગી માટે મેરિટ આધારિત પરીક્ષા લેવાવી જોઈએ.

ત્યાં એક સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષા હોવી જોઈએ અને તેના આધારે યોગ્ય ઉમેદવાર પસંદ કરાય. આ રીતે યોગ્ય પ્રક્રિયા શરૂ કરી શકાય છે. આ હેતુ માટે લંડનમાં 1854માં સિવિલ સર્વિસ કમિશનની રચના કરવામાં આવી હતી. પછીના વર્ષે પરીક્ષા શરૂ થઈ.

અંગ્રેજોએ આ યુક્તિનો ઉપયોગ ભારતીયોને અપમાનિત કરવા માટે કર્યો હતો

બ્રિટિશરોએ પોતાને મહાન સાબિત કરવા માટે એક કમિશન બનાવ્યું. પરંતુ તેઓ ઈચ્છતા ન હતા કે કોઈ ભારતીય આ પ્રતિષ્ઠિત પદ પર પહોંચે. શરૂઆતમાં આ પરીક્ષા ફક્ત લંડનમાં જ લેવામાં આવી હતી. આ માટેની લઘુત્તમ વય 18 વર્ષ અને મહત્તમ વય ફક્ત 23 વર્ષ હતી. આ અભ્યાસક્રમ ખાસ કરીને ભારતીયોને નિષ્ફળ બનાવવા માટે બનાવવામાં આવ્યો હતો અને તેમાં યુરોપિયન ક્લાસિક માટે વધુ ગુણ રાખવામાં આવ્યા હતા. બ્રિટિશ ઈચ્છતા ન હતા કે ભારતીયો આ પરીક્ષા પાસ કરે.

આ ભારતીયએ અંગ્રેજોનું ગૌરવ તોડ્યું

સત્યેન્દ્રનાથ ટાગોર (Satyendranath Tagore)

દાયકાના પ્રારંભમાં બ્રિટિશરોને લાગ્યું કે તેઓ તેમની યુક્તિમાં સફળ થયા છે. પરંતુ તેણે ભારતીયોને ઓછો અંદાજ આપીને મોટી ભૂલ કરી હતી. 1864માં પ્રથમ વખત કોઈ ભારતીય આ પરીક્ષામાં સફળ થયું. સત્યેન્દ્રનાથ ટાગોર (Satyendranath Tagore) આ પરીક્ષા ક્લિયર કરનાર પ્રથમ ભારતીય હતા. તેઓ મહાન રવીન્દ્રનાથ ટાગોરના (Rabindaranath Tagore) ભાઈ હતા. તે પછી સફળતાની વાર્તા આગળ વધી. ત્રણ વર્ષ પછી 4 ભારતીયોએ આ પરીક્ષા સાથે મળીને પાસ કરી.

ભારતમાં પરીક્ષા માટે 50 વર્ષનો સંઘર્ષ

એટલું જ નહીં, ભારતીયોને 50 વર્ષથી વધુ સમય સંઘર્ષ કરવો પડ્યો હતો કે આ પરીક્ષા લંડનની જગ્યાએ ભારતમાં થવી જોઈએ. બ્રિટીશ સરકાર ઈચ્છતી નહોતી કે વધુ ભારતીયો સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષામાં (Civil Service Exam) સફળ થાય. પરંતુ ભારતીયોના સતત પ્રયત્નો અને અરજીઓ પછી આખરે તેઓએ નમવું પડ્યું. પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધ 1922 પછી આ પરીક્ષા ભારતમાં શરૂ થઈ.