કાનુની સવાલ: Live-in Relationshipમાં વિવાદ થવા પર પુરુષ અને મહિલા બંને એકબીજા પર ક્યાકે કેસ ફાઈલ કરી શકે?
કાનુની સવાલ: Live-in Relationshipમાં રહેતા પુરુષ અને સ્ત્રી વચ્ચે કાનૂની વિવાદો ઉભા થઈ શકે છે. જેના પર ભારતીય કાયદા હેઠળ કેસ દાખલ કરી શકાય છે. ભારતીય ન્યાય સંહિતા (BNS, 2023), ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા (BNSS, 2023), ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ (BSA, 2023) અને અન્ય સંબંધિત કાયદાઓ હેઠળ અનેક અધિકારો અને સુરક્ષા ઉપલબ્ધ છે.
બાળકનો કસ્ટડી અને મિલકતના અધિકારો : BNS કલમ 85 મુજબ - જો કોઈ બાળક લિવ-ઇન રિલેશનશિપમાંથી જન્મે છે અને પુરુષ તેને દત્તક લેવાનો ઇનકાર કરે છે તો સ્ત્રી બાળકની કસ્ટડી અને પિતાની મિલકત પરના અધિકાર માટે કેસ દાખલ કરી શકે છે. આ ઘટના સાથે આ કેસ જોડાયેલો છે. Tulsa & Ors. v. Durghatiya & Ors. (2008) – લિવ-ઇન રિલેશનશિપમાંથી જન્મેલા બાળકને કાયદેસર ગણવામાં આવ્યું છે.
છેતરપિંડી અને વિશ્વાસઘાત : પહેલાની કલમ: IPC 415, 417 (છેતરપિંડી) અને હમણાંની કલમ: BNS કલમ 317 મુજબ - જો પુરુષ લિવ-ઇન રિલેશનશિપના નામે સ્ત્રીને છેતરે છે અથવા તેને આર્થિક નુકસાન પહોંચાડે છે તો તે આ કલમ હેઠળ કેસ દાખલ કરી શકે છે.
આત્મહત્યા માટે ઉશ્કેરણી અને માનસિક ત્રાસ : પહેલાનો વિભાગ: IPC 306 અને હમણાંની કલમ: BNS કલમ 107 મુજબ જો કોઈ પુરુષ કોઈ સ્ત્રીને એટલી હદે ત્રાસ આપે છે કે સ્ત્રી આત્મહત્યા કરવા માટે મજબૂર કરવામાં આવે છે, તો આ કલમ હેઠળ કેસ નોંધી શકાય છે.
(B - એક પુરુષ દ્વારા મહિલા સામે કેસ દાખલ કરવાના આધારે 4 પોઈન્ટ આપવામાં આવ્યા છે.) ખોટા બળાત્કાર અને ઘરેલુ હિંસાના આરોપો : પહેલાની કલમ: IPC 182, 211 (ખોટો આરોપ) અત્યારની કલમ મુજબ BNS કલમ 65 હેઠળ જો મહિલા ખોટો બળાત્કાર કે ઘરેલુ હિંસાનો કેસ દાખલ કરે અને પછીથી તે ખોટો સાબિત થાય તો પુરુષ મહિલા વિરુદ્ધ કેસ દાખલ કરી શકે છે. આ ઘટના સાથે આ કેસ જોડાયેલો છે. Deepak Gulati v. State of Haryana (2013) કોર્ટે કહ્યું કે જો સ્ત્રી સંમતિથી સંબંધમાં હોય અને પછી લગ્ન થયા ન હોય ત્યારે બળાત્કારનો આરોપ લગાવે તો તેને ખોટો ગણી શકાય નહીં.
બ્લેકમેલ અને ખંડણી : પહેલાની કલમ:IPC 384 (ખંડણી) અને અત્યારની કલમ: BNS કલમ 316 હેઠળ - જો સ્ત્રી લિવ-ઇન રિલેશનશિપમાં રહેલા પુરુષને બ્લેકમેલ કરે છે (જેમ કે લગ્ન માટે દબાણ કરવું, પૈસાની માંગણી કરવી) તો પુરુષ આ કલમ હેઠળ કેસ દાખલ કરી શકે છે.
વિશ્વાસઘાત અને છેતરપિંડી : પહેલાની કલમ: IPC 415, 417 અને અત્યારની કલમ: BNS કલમ 317 મુજબ જો કોઈ સ્ત્રી લગ્નના ખોટા વચનો આપીને કોઈ પુરુષને લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં ફસાવે છે અને બાદમાં તેને છેતરે છે તો પુરુષ આ કલમ હેઠળ કેસ દાખલ કરી શકે છે.
મિલકતના વિવાદો : જો સ્ત્રી બળજબરીથી પુરુષની મિલકત પર કબજો કરે છે અથવા પૈસા લઈને ભાગી જાય છે તો પુરુષ સિવિલ કેસ દાખલ કરી શકે છે.
નિષ્કર્ષ : લિવ-ઇન રિલેશનશિપમાં કોઈપણ વિવાદના કિસ્સામાં, સ્ત્રી અને પુરુષ બંનેને કાનૂની અધિકારો અને સુરક્ષાના પગલાં છે. સ્ત્રી ભરણપોષણ, ઘરેલુ હિંસા, લગ્નનું ખોટું વચન, બાળ અધિકારો વગેરે પર કેસ દાખલ કરી શકે છે. પુરુષ પણ ખોટા આરોપો, બ્લેકમેલ, છેતરપિંડી અને મિલકત વિવાદ માટે કેસ દાખલ કરી શકે છે. લિવ-ઇન રિલેશનશિપ સંબંધિત બાબતોમાં સુપ્રીમ કોર્ટ અને હાઇકોર્ટના નિર્ણયો મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. જો કોઈ વિવાદ હોય તો યોગ્ય કાનૂની સલાહ લીધા પછી કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરી શકાય છે.(Disclaimer: જો તમારી પાસે કોઈ ચોક્કસ કેસ હોય તો કાનૂની નિષ્ણાત (વકીલ) ની સલાહ લેવી સલાહભર્યું છે. અહીં આપેલી માહિતી ફક્ત કોર્ટના નિર્ણયો અને કલમોને આધારે આપવામાં આવી છે. તમારે કોઈ કેસ માટે જાણવું હોય તો યોગ્ય વકીલની સલાહ લઈ શકો છો.)
Published On - 8:03 am, Fri, 14 February 25
