History of city name : ‘દ્વારકા’ ને કેમ કહેવાય છે મોક્ષનું દ્વાર ? જાણો નામ પાછળનું રહસ્ય!
Apr 03, 2025 | 5:05 PM
દેવભૂમિ દ્વારકા માત્ર એક ઐતિહાસિક શહેર નથી પણ ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક વારસાનું પ્રતીક પણ છે. આ સ્થળ હિન્દુ ધર્મ, ભગવાન કૃષ્ણના જીવન અને પ્રાચીન ભારતીય સંસ્કૃતિ સાથે સંકળાયેલું છે.
દ્વારકા નામ સંસ્કૃત શબ્દો "દ્વાર" (દ્વાર અથવા પ્રવેશદ્વાર) અને "કા" (સ્થળ અથવા સ્થળ) પરથી ઉતરી આવ્યું છે, જેનો અર્થ "સ્વર્ગ અથવા મુક્તિનો પ્રવેશદ્વાર" થાય છે, તેને "દેવભૂમિ" કહેવામાં આવે છે કારણ કે તે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણનું કાર્યસ્થળ રહ્યું છે અને ધાર્મિક દૃષ્ટિકોણથી તે ખૂબ જ પવિત્ર માનવામાં આવે છે. પુરાણો અનુસાર, જ્યારે ભગવાન કૃષ્ણએ મથુરા છોડ્યું, ત્યારે તેમણે દ્વારકાને પોતાની રાજધાની બનાવી, અને દરિયા કિનારે એક ભવ્ય શહેર સ્થાપ્યું. ( Credits: Getty Images )
દ્વારકાને તેના સમગ્ર ઇતિહાસમાં "મોક્ષપુરી", "દ્વારકામતી" અને "દ્વારકાવતી" તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
દ્વારકાનો ઉલ્લેખ મહાભારત, હરિવંશ પુરાણ, વિષ્ણુ પુરાણ અને ભાગવત પુરાણમાં જોવા મળે છે, એવું માનવામાં આવે છે કે તેની સ્થાપના અને શાસન ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. ( Credits: Getty Images )
મહાભારત, ભગવાન ભાગવત અને હરિકૃષ્ણ પુરાણ મુજબ, દ્વારકા એક સુસંસ્કૃત અને સુવિભાજિત શહેર હતું, ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે મથુરા છોડ્યા બાદ વિશ્વકર્મા દ્વારા દ્વારકાનગરીની રચના કરાવી હતી, કહેવાય છે કે દ્વારકા 108 ગોલ્ડન મહેલો અને વિશાળ રસ્તાઓવાળી સમૃદ્ધ નગરી હતી.
દ્વારકાને એક ભવ્ય અને સમૃદ્ધ શહેર તરીકે વર્ણવવામાં આવે છે, જેમાં વિશાળ મહેલો, બજારો અને સુનિયોજિત શેરીઓ છે, સમુદ્રમાં ડૂબેલા દ્વારકાના અવશેષો હજુ પણ પુરાતત્વવિદો દ્વારા મળી આવે છે, જે તેના પ્રાચીન અસ્તિત્વની પુષ્ટિ કરે છે. ( Credits: Getty Images )
વૈજ્ઞાનિક શોધો અનુસાર, સમુદ્રમાં ડૂબેલી પ્રાચીન દ્વારકાનગરીના અવશેષો પણ મળ્યા છે, જે દર્શાવે છે કે અહીં એક વિશાળ અને સુવ્યવસ્થિત નગર હતું.
ઇ.સ 1025માં મહમૂદ ગઝની એ દ્વારકાનાં મંદિરો પર આક્રમણ કર્યું હતું, પછીના સમયગાળામાં ઓરંગઝેબ અને અન્ય આક્રમણકારોએ પણ દ્વારકાધીશ મંદિરને નુકસાન પહોંચાડ્યું, 16મી સદીમાં વૈષ્ણવ આચાર્યો અને રાજાઓ દ્વારા દ્વારકાધીશ મંદિરનું પુનર્નિર્માણ થયું.
આજે, દ્વારકા એક મુખ્ય તીર્થસ્થળ છે અને તેને ભારતના ચાર ધામોમાંનું એક માનવામાં આવે છે, 2013માં, ગુજરાત સરકારે આ વિસ્તારનું નામ બદલીને "દેવભૂમિ દ્વારકા" જિલ્લો રાખ્યું, જે તેના ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્વને વધુ ઉજાગર કરે છે. ( Credits: Getty Images )
1947માં ભારત સ્વતંત્ર થયા બાદ દ્વારકા એક મહત્વના તીર્થસ્થળ તરીકે વિકસતું ગયું, જે 15 ઓગસ્ટ 2013ના રોજ જામનગર જિલ્લામાંથી અલગ થઈને નવો જિલ્લો દેવભૂમિ દ્વારકા બનાવ્યું.
Published On - 7:01 pm, Fri, 7 March 25