ગુજરાતીના લોહીમાં જ બિઝનેસ હો… ઇરાન-ઇઝરાયેલ યુદ્ધ વચ્ચે ભારતનો માસ્ટરસ્ટ્રોક, રશિયા સાથે મળીને કર્યું મોટું કામ!

વિશ્વભરમાં ઇરાન અને ઇઝરાયેલની વચ્ચે ચાલી રહેલા યુદ્ધને કારણે તેલ બજારમાં ઊથલપાથલ જોવા મળી રહી છે, પરંતુ ભારતે આ સંજોગોમાં સ્માર્ટ ચાલ ચાલીને રશિયા પાસેથી રેકોર્ડ તોડ તેલ આયાત કરી અન્ય અનેક દેશોને પાછળ છોડી દીધા છે.

રશિયન તેલ પર ભારતનો મોટો દાવ

યુક્રેન સંકટ બાદ ફેબ્રુઆરી 2022થી ભારતે રશિયન તેલનો આયાત ધીમે ધીમે ઝડપથી વધાર્યો છે. પહેલા જ્યાં ભારતનું માત્ર 1% ક્રૂડ ઓઇલ રશિયા પરથી આવતું હતું, હવે તે 40-44% સુધી પહોંચી ગયું છે. કારણ છે – રશિયન તેલનો ઓછો ભાવ.

જૂન મહિનામાં ભારતે રશિયા પાસેથી રોજના અંદાજે 20-22 લાખ બેરલ તેલ આયાત કર્યું છે, જે કેપલર ડેટા મુજબ ગયા બે વર્ષમાં સૌથી વધુ છે. જ્યારે મે મહિનામાં આ આંકડો 19.6 લાખ બેરલ પ્રતિ દિવસ હતો. જૂનમાં તો ભારતે મિડલ ઈસ્ટના ઈરાક, સાઉદી અરેબિયા, UAE અને કુવૈતથી મળતું કુલ તેલ પણ પાછળ છોડી દીધું.

અમેરિકા પાસેથી પણ વધી આયાત

કેવળ રશિયા જ નહીં, ભારતે અમેરિકાથી પણ તેલ ખરીદીમાં વધારો કર્યો છે. જૂનમાં ભારતે અમેરિકાથી રોજના 4.39 લાખ બેરલ તેલ આયાત કર્યું, જે મેમાં 2.80 લાખ બેરલ હતું. ભારતે તેની એનર્જી સિક્યુરિટી સુનિશ્ચિત કરવા બંને દેશો પર સમબલાપૂર્વક દાવ લગાવ્યો છે.

મિડલ ઇસ્ટમાં યુદ્ધ છતાં સપ્લાય સ્થિર

ભલે ઇરાન અને ઇઝરાયેલ વચ્ચે યુદ્ધ ચાલી રહ્યું હોય, છતાં તેલ સપ્લાય પર હજુ સુધી કોઈ મોટો અસર થયો નથી. 13 જૂને ઇઝરાએલ દ્વારા ઇરાનની ન્યૂક્લિયર સાઇટ્સ પર હુમલો કરાયો હતો, ત્યાર બાદ અમેરિકા દ્વારા પણ જવાબી કાર્યવાહી કરવામાં આવી. આ દરમિયાન ઇરાનએ વિશ્વના 20% તેલ અને LNG ટ્રાન્સપોર્ટના મહત્વના માર્ગ Strait of Hormuzને બંધ કરવાની ધમકી આપી હતી. નોંધનીય છે કે ભારત તેના અંદાજે 40% તેલ અને 50% ગેસ આયાત માટે આ રસ્તા પર આધારિત છે.

Hormuz બંધ થવાનો ખતરો કેટલો?

કેપલરના લીડ રિસર્ચ એનાલિસ્ટ સુમિત રિતોલિયાના જણાવ્યા મુજબ, Hormuz પૂરતી રીતે બંધ થવાની સંભાવના ઓછી છે, કારણ કે ચીન – જે ઇરાનનો સૌથી મોટો તેલ ગ્રાહક છે – તે મિડલ ઇસ્ટમાંથી 47% તેલ આયાત કરે છે. Hormuz બંધ થવાથી ઇરાનનો પોતાનો પણ તેલ નિકાસ બંધ થઈ જશે, જે તેનું મોટું આર્થિક નુકસાન કરશે. ઉપરાંત, UAE અને સાઉદી અરેબિયા સાથે ઇરાનના સંબંધો સુધરી રહ્યા છે. છૂટછાટવાળા હુમલાના મામલામાં પણ અમેરિકન સેનાની તાત્કાલિક કાર્યવાહીથી સપ્લાય પર લાંબો વિક્ષેપ થવાની શક્યતા ઓછી છે.

ભારતની સ્માર્ટ Oil Strategy

ભારત સરકારે છેલ્લા બે વર્ષમાં પોતાની ક્રૂડ ઓઇલ આયાત નીતિને વધુ દૃઢ અને લવચીક બનાવી છે. રશિયન તેલ Hormuz Strait પર આધારિત નથી, તેનું પરિવહન Suez Canal, Cape of Good Hope કે Pacific Ocean દ્વારા થાય છે.

ભારતે પોતાની રિફાઈનરીઝને પણ અપગ્રેડ કરી છે જેથી રશિયા, અમેરિકા, પશ્ચિમી આફ્રિકા અને લેટિન અમેરિકા જેવા વિવિધ સ્ત્રોતોથી તેલ લાવી શકાય. જો Hormuz Straitમાં વિક્ષેપ થાય, તો ભારત રશિયા તરફ વધુ વળી શકે છે. ઉપરાંત, ભારત પાસે 9-10 દિવસ માટે પૂરતા એવા સ્ટ્રેટેજિક ઓઇલ રિઝર્વ પણ છે.

એક્સપર્ટનું કહેવું શું છે?

સુમિત રિતોલિયા અનુસાર, ભારતની આ નવી નીતિ ઊંડા વિચારો પર આધારિત છે અને બહુ જ લવચીક છે. જો મિડલ ઇસ્ટમાંથી સપ્લાય ઘટે, તો ભારત રશિયા, અમેરિકા, નાઇજીરીયા, અંગોલા અને બ્રાઝીલ જેવા દેશોથી વિકલ્પ રૂપે તેલ ખરીદી શકે છે – ભલે શિપિંગ ખર્ચ વધે. હાલમાં તો ભારતે તેલની ખરીદીમાં સ્માર્ટ દાવ લગાવીને પોતાની એનર્જી સુરક્ષા વધુ મજબૂત બનાવી છે.