સફળતા : ભારતીય વૈજ્ઞાનિકોએ માત્ર એક જ કલાકમાં કાગળની મદદથી કોરોના મ્યુટન્ટ શોધ્યો

ભારતીય વૈજ્ઞાનિકોએ જિનોમ સિક્વન્સિંગ વિજ્ઞાનમાં અત્યાર સુધીની સૌથી મોટી સફળતા પ્રાપ્ત કરી છે. વિશ્વમાં પ્રથમ વખત  વૈજ્ઞાનિકોએ કાગળ(Paper)દ્વારા માત્ર એક કલાકમાં કોરોના વાયરસના પરિવર્તન(Mutant)શોધી કાઢવાની એક તકનીક વિકસાવી છે. જેનું નામ ફેલુદા રે (Ray)છે. ગત વર્ષે ફેલુદા નામથી એક પરીક્ષણ કીટ તૈયાર કરવામાં આવી હતી. જેનો ઉપયોગ હાલમાં ઘણા રાજ્યોમાં થઈ રહ્યો છે.

રેપિડ વેરિએન્ટ ડિટેક્શન એસે (રે) ટેક્નોલોજી આ વર્ષે જાન્યુઆરીથી મે દરમિયાન નવી દિલ્હીમાં આઇજીઆઇબી ઇન્સ્ટિટ્યૂટ કાઉન્સિલ ઓફ સાયન્ટિફિક એન્ડ ઔદ્યોગિક સંશોધન (CSIR)ના વૈજ્ઞાનિકો દ્વારા વિકસાવવામાં આવી હતી. સામાન્ય રીતે સેમ્પલના જિનોમ સિક્વન્સિંગ લાંબો સમય અને ખર્ચાળ છે.

દેશમાં અત્યાર સુધીમાં 37 કરોડથી વધુ નમૂનાઓનું પરીક્ષણ 

જેની હાઇ-એન્ડ લેબ્સની પણ જરૂર છે. જે ભારતમાં ખૂબ ઓછી છે. હાલમાં 10 લેબ્સમાં સિક્વન્સિંગ ચાલુ છે. જ્યારે તાજેતરમાં અન્ય 17 લેબ્સ શરૂ થઈ છે. જિલ્લા કક્ષાએ કોઈ ડીક્ટેશન સુવિધા નથી. આવી સ્થિતિમાં દેશમાં અત્યાર સુધીમાં 37 કરોડથી વધુ નમૂનાઓનું પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું છે. પરંતુ આમાંથી માત્ર હજારો નમૂનાઓ જ ક્રમબદ્ધ થયા છે . જ્યારે કોરોનાની બીજી લહેરમાં અત્યાર સુધી ડેલ્ટા સહિતના ઘણા ગંભીર પ્રકારો દેશમાં જોવા મળ્યા છે.

આ અંગે રિસર્ચર  દેવજ્યોતિ ચક્રવર્તીના જણાવ્યા મુજબ, આઇજીઆઇબીના ડો.સૌવિક મૈત્રી અને ડો.રાજેશ પાંડેની દેખરેખ હેઠળ, સિક્વન્સીંગની સરળ પ્રક્રિયા જાણવા માટે અભ્યાસની શરૂઆત કરી. જે હવે પૂર્ણ થઈ ગઈ છે. સિક્વન્સીંગ માટે FNCS9 નામની એક તકનીક છે જેનો અમે ફેલુદા રેમાં ઉપયોગ કર્યો છે.

RNA માંથી CNV શોધ્યા પછી તેને કાગળની પટ્ટીઓ દ્વારા રીડિંગ પૂર્ણ

આનાથી અમે RNA માંથી CNV શોધ્યા પછી તેને કાગળ(Paper)ની પટ્ટીઓ દ્વારા રીડિંગ પૂર્ણ કર્યું. આ પ્રક્રિયામાં લગભગ એક કલાકનો સમય લાગ્યો, જેના પછી અમને ડેલ્ટા સહિતના ગંભીર પરિવર્તન(Mutant)વિશે જાણવા મળ્યું. આ તકનીકી અત્યાર સુધીમાં સૌથી સરળ અને સસ્તી છે. જે જીનોમ સિક્વિન્સીંગને લઈને દેશમાં મોટું પરિવર્તન લાવી શકે છે.

રિસર્ચર  દેવજ્યોતિએ જણાવ્યું હતું કે આ તકનીક દ્વારા વધુને વધુ એસ.એન.વી.ની ઓળખ કરવાનું કામ ચાલી રહ્યું છે. તે મોટો ફાયદો થશે કે આપણે વાયરસ અને તેના પ્રભાવ વિશે વધુને વધુ જાણીશું.

હવે પછી શું?

વૈજ્ઞાનિકો કહે છે કે ભારતમાં આ તકનીકનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો? તે હજી અંગે આયોજન નથી પરંતુ આઇસીએઆર સહિત અન્ય તમામ સંસ્થાઓ સાથે વિચાર ચાલી રહ્યો હોવાથી તરત જ તેનું કાર્ય થઈ શકે છે. આગામી એકથી બે મહિનામાં આ અંગે મોટી જાહેરાત થવાના સંકેત મળી રહ્યા છે.

સત્યજીત રેની ફિલ્મના નામ પરથી નામ 

આ કાગળ આધારિત તકનીકથી પરિવર્તન(Mutant)ને શોધવા માટે ફક્ત એક કલાકનો સમય લાગે છે. પોર્ટેબલ હોવાને કારણે તે ખૂબ દૂર વહન કરી શકાય છે. પણ તે સામાન્ય કરતાં ઓછા ખર્ચાળ છે. વૈજ્ઞાનિકો કહે છે કે ફેલુદા નામ ગયા વર્ષે સુપ્રસિદ્ધ ફિલ્મ નિર્માતા સત્યજીત રેની વાર્તાઓમાં એક ડિટેક્ટીવ પાત્ર દ્વારા પ્રેરિત થયા બાદ રાખવામાં આવ્યું હતું, કારણ કે તે થોડી મિનિટોમાં વાયરસ વિશે માહિતી આપે છે. આ તકનીકીને આગળ ધપાવીને, ફેલુદા રે વિકસિત થઈ.

સિક્વન્સીંગની શરૂઆત 2008 માં થઈ હતી
ખરેખર વિશ્વમાં જીનોમ સિક્વિન્સિંગ વિજ્ઞાનનો ઇતિહાસ બહુ જૂનો નથી. વર્ષ 2008 માં નેધરલેન્ડ્સમાં પ્રથમ સ્ત્રી નમૂનાનો ક્રમ બનાવવામાં આવ્યો.તેના પછી તેનો ઉપયોગ 2014 થી વિશ્વભરમાં થઈ રહ્યો છે. સિક્વન્સીંગ એ કોરોના રોગચાળાના સૌથી મોટા હથિયાર તરીકે ઉભરી આવ્યું છે કારણ કે આ દ્વારા ફક્ત વાયરસને જ નથી ઓળખી શકાતો પરંતુ તેની અસરને જાણીને સાવચેતી પણ રાખી શકે છે.