સમાન નાગરિક ધારાના અમલ કરવામાં કલમ 371A અને 371G કેવી રીતે અવરોધરૂપ બની શકે ? આ બન્ને કલમ હેઠળ શુ છે જોગવાઈ ?
ભારતનું દરેક રાજ્ય ભૌગોલિક અને સંસ્કૃતિ મુજબ અલગ-અલગ છે. આ કારણે દેશના બંધારણમાં ઘણા રાજ્યો માટે વિશેષ જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે. મિઝોરમ અને નાગાલેન્ડમાં કલમ 371(A) અને 371(G) સમાન જોગવાઈઓ ધરાવે છે.
ગઈકાલે મંગળવારે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ, યુનિફોર્મ સિવિલ કોડનો ઉલ્લેખ કરીને તેને લાગુ કરવાનો સંકેત આપ્યો છે. ભોપાલમાં ભાજપના દેશભરના કાર્યકરોને સંબોધતા તેમણે કહ્યું કે, એક ઘરમાં બે કાયદા સ્વીકારી શકાય નહીં. પીએમ મોદીના આ નિવેદન બાદ મુસ્લિમ સમાજની સાથે આદિવાસી સમુદાયના એક વર્ગમાં ચિંતા પ્રસરી જવા પામી છે.
પૂર્વોત્તર રાજ્યોમાં ઘણા રાજકારણીઓને લાગે છે કે યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ (Uniform Civil Code) અથવા તેના જેવો કોઈ કાયદો તેમના વિવિધ સમાજો માટે ખતરો ઉભો કરશે. બંધારણની કલમ 371(A) અને 371(G) ઉત્તર-પૂર્વીય રાજ્યોની આદિવાસીઓને વિશેષ જોગવાઈઓની ખાતરી આપે છે. બંધારણની આ અનુચ્છેદ સંસદને તેમના કૌટુંબિક કાયદાને નાબૂદ કરતા કોઈપણ કાયદો ઘડતા અટકાવે છે. ચાલો તમને જણાવીએ કે કલમ 371(A) અને 371(G) શું છે અને તે આદિવાસીઓના હિતમાં કેવી રીતે છે ?
શું છે કલમ 371A?
ભારતનું દરેક રાજ્ય ભૌગોલિક અને સંસ્કૃતિ પ્રમાણે અલગ-અલગ છે. આ કારણથી દેશના ઘણા રાજ્યો માટે બંધારણમાં વિશેષ જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે. આ જોગવાઈઓ રાજ્યોની સંસ્કૃતિ અને ભૌગોલિક પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને કરવામાં આવી છે. કલમ 371(A) અને 371(G) આવી જોગવાઈઓ છે. સૌથી પહેલા કલમ 371 (A)ની વાત કરીએ, આ કલમ પૂર્વોત્તરના રાજ્યોમાં ખાસ નાગાલેન્ડ માટે બનાવવામાં આવી છે.
બંધારણમાં 13મા સુધારા બાદ વર્ષ 1962માં તેને ઉમેરવામાં આવ્યું હતું. નાગા સમુદાય અને કેન્દ્ર સરકાર વચ્ચે 16 મુદ્દાની સમજૂતી બાદ આ અનુચ્છેદ સામે આવ્યો છે. આ અંતર્ગત દેશની સંસદ નાગાલેન્ડની વિધાનસભાની મંજૂરી વિના નાગા સમુદાય સાથે સંબંધિત કાયદો બનાવી શકતી નથી. જો રાજ્ય વિધાનસભા તેનો અમલ કરવા માટે ઠરાવ પસાર કરે તો પણ આ કાયદા અમલમાં આવશે.
કલમ 371A હેઠળ નાગા સમુદાયને કયા વિશેષ અધિકારો મળ્યા છે?
કલમ 371 (A) હેઠળ સંસદ સામાજિક પરંપરાઓ, નાગા ધર્મ સાથે જોડાયેલા પરંપરાગત નિયમો માટે કાયદો બનાવી શકતી નથી. આ સિવાય નાગા સમુદાયની પરંપરાઓ અને નાગા સમુદાયની જમીન દ્વારા કરવામાં આવતા ન્યાયના મામલામાં સંસદ કાયદો બનાવી શકતી નથી. આ કલમ હેઠળ નાગાલેન્ડના તુએનસાંગ જિલ્લાને પણ વિશેષ દરજ્જો મળ્યો છે. આ કારણથી નાગાલેન્ડ સરકારમાં આ માટે અલગ મંત્રી બનાવવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત આ જિલ્લા માટે 35 સભ્યો ધરાવતી સ્થાનિક કાઉન્સિલની રચના કરવામાં આવી છે.
કલમ 371(G) શું છે?
કલમ 371 (G) વિશે વાત કરીએ તો, તે મિઝોરમ રાજ્ય માટે બનાવવામાં આવી છે. વર્ષ 1986માં બંધારણના 53મા સુધારા બાદ મિઝોરમ માટે આ કલમ ઉમેરવામાં આવી હતી. આ અનુચ્છેદને કારણે દેશની સંસદ મિઝોરમ વિધાનસભાની મંજૂરી વિના મિઝો સમુદાયને લગતા નવા કાયદાઓ બનાવી શકતી નથી. મિઝો સમુદાયના રિવાજો અને જમીનો, તેમના વહીવટ અને પદ્ધતિઓ સંબંધિત નવા કાયદા બનાવતા પહેલા જ્ય વિધાનસભાની મંજૂરી જરૂરી રહેશે.
કલમ 371 હેઠળ બનેલા કેટલાક નિયમો અને પેટા નિયમો સમય જતાં અપ્રસ્તુત બની ગયા હશે, પરંતુ પૂર્વોત્તરના રાજ્યોમાં આદિવાસીઓના પરંપરાગત રિવાજો માટે બનાવેલા નિયમો આજે પણ એટલા જ સુસંગત છે. આને ટાંકીને અહીંના મોટા ભાગના રાજકીય પક્ષો સમાન નાગરિક સંહિતાનો વિરોધ કરી રહ્યા છે.