મહાગઠબંધન પહેલા જ PM ના ચેહરા અને રાષ્ટ્રીય પક્ષોને એકમંચ પર ભેગા કરવા પડકાર, ‘બાર સાંધે તેર તુટે’ જેવો ઘાટ

તેલંગાણા રાષ્ટ્ર સમિતિ (TRS) ને ભારત રાષ્ટ્ર સમિતિ (BRS) માં રૂપાંતરિત કર્યા પછી, તેલંગાણાના મુખ્ય પ્રધાન કે. ચંદ્રશેખર રાવ (KCR) એ મોટી રેલી યોજી હતી. તેને મહારેલી કહેવું ખોટું નહીં હોય, પરંતુ શું માત્ર પાર્ટીનું નામ બદલવાથી તેનું રાજકીય નસીબ અને કેસીઆરનું રાજકીય ચિત્ર બદલાઈ જશે? આ પ્રશ્ન અનિવાર્ય છે કારણ કે તેલુગુ, કન્નડ અને અન્ય દક્ષિણ ભારતીય ભાષાઓ સાથે હિન્દીભાષી પ્રદેશના નેતાઓનો વૈચારિક અને રાજકીય સંગમ ક્યારેય સરળ રહ્યો નથી.

ઉત્તર અને દક્ષિણ વચ્ચેની રાજકીય લડાઈના પાયામાં ભાષા ખૂબ મહત્વનો મુદ્દો રહ્યો છે. કેસીઆરે એક પ્રયાસ કર્યો છે, જેમાં તેઓ ભાષાકીય અને પ્રાદેશિક પાર્ટીની લડાઈથી ઉપર ઉઠીને ભાજપના વિરોધીઓને એક કરી શકે છે. પરંતુ, દરેકે પોતાના પ્લેટફોર્મ પરથી પોતપોતાની વાત કહી છે. દરેકની વાતોમાં એક જ વાત સામાન્ય છે કે તે બધા અલગ-અલગ મુદ્દાઓ પર ભાજપ પર પ્રહારો કરી રહ્યા છે. જો કે, 2024ની લડાઈ એક મોટા મેદાન પર હશે, મોટા લક્ષ્ય સાથે અને એક મોટા અભિયાનની જેમ ચાલશે.

મમતાનાં અંતરનો અર્થ શું છે?

બંગાળના મુખ્યમંત્રી અને ભાજપ સહિત વડાપ્રધાન મોદી પર સૌથી વધુ આકરા પ્રહારો કરનાર મમતા બેનર્જી કેસીઆરની રેલીથી દૂર રહી. આ અંતરથી અનેક અર્થ કાઢી શકાય છે, પરંતુ મહત્વનો મુદ્દો એ છે કે જે ચહેરો બંગાળથી લઈને દિલ્હી સુધી ભાજપ સામે લડી રહ્યો હોય તેવું લાગી રહ્યું છે, તે વિપક્ષી મોરચાની સૌથી મોટી સંભાવનાના મંચ પરથી કેમ ગાયબ છે? ટીએમસી અને બીઆરએસની પોતાની દલીલો હોઈ શકે છે, પરંતુ હકીકત એ છે કે મમતા બેનર્જી તમામ મુદ્દાઓ પર પીએમ મોદીનો સીધો મુકાબલો કરે છે.

મમતા ચૂંટણી નિવેદનથી લઈને મુદ્દાઓના મુકાબલો સુધી સૌથી વધુ તીક્ષ્ણ પ્રહારો કરે છે. તેથી જ દેખીતી રીતે તે કોઈ બીજાના મોરચાના મંચ પર જઈને કોઈ ત્રીજા નેતાનું સમર્થન સ્વીકારશે નહીં. તે પીએમ મોદી સાથે લડતી જોવા મળે છે, તેથી તે કેન્દ્રીય સ્તરે રાજકીય લડાઈ માટે બિન-ભાજપ નેતાઓ સામે પોતે આગળ છે. કદાચ આ જ સૌથી મોટું કારણ છે કે મમતા બેનર્જી 2024 પહેલા મહાગઠબંધનના મંચ પર પોતાની જાતને નેતાની ભૂમિકામાં રાખવા માંગે છે અને કોઈ બીજાની નેતૃત્વની ભૂમિકામાં નહીં.

નીતિશ કુમાર પોતે તેનો ચહેરો બનવાની રેસમાં?

જ્યારે પણ ત્રીજા મોરચા અથવા મહાગઠબંધનની જરૂર હોય છે, ત્યારે તમામ પક્ષો ચોક્કસપણે નીતિશ કુમાર તરફ જુએ છે. તેમણે ગઠબંધનની રાજનીતિને લઈને ઘણી લાંબી મજલ કાપી છે. એનડીએથી લઈને તમામ પક્ષો કદમથી પગથિયાં ચડી રહ્યાં છે. બિનસાંપ્રદાયિક રાજકારણમાં તેમનો ચહેરો નિર્વિવાદ છે. પછાત વોટબેંક માટે પણ તેઓ કોઈપણ તાર જોડ્યા વિના સ્વીકાર્ય છે. આ સિવાય બિહારમાં મુખ્યમંત્રી તરીકે આ તેમનો છેલ્લો કાર્યકાળ હોઈ શકે છે.

આવી સ્થિતિમાં તેમનું આગામી સ્ટોપ દિલ્હી હશે. પરંતુ, દિલ્હીમાં ટકી રહેવા માટે મહાગઠબંધન અથવા ત્રીજા-ચોથા મોરચામાં મહત્વની ભૂમિકાની જરૂર છે. નીતીશ કુમાર એ ભૂમિકા માટે પોતાને તૈયાર કરી રહ્યા છે, પરંતુ તેઓ ખુલ્લેઆમ પોતાનું મન વ્યક્ત કરતા નથી. એટલા માટે તે વારંવાર પીએમ મોદી અને ભાજપ સરકાર પર નિશાન સાધે છે, 2024માં તેમને હરાવવાની વાત કરે છે, પરંતુ વ્યક્તિગત રીતે તેમની સંભવિત ભૂમિકા માટે પોતાનો ઈરાદો વ્યક્ત કરતા નથી.

કેસીઆરની રેલીના મંચથી બિહારના મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમારના અંતરનો સ્પષ્ટ અર્થ એ છે કે તેઓ 2024 માટે રચવામાં આવનાર કોઈપણ મહાગઠબંધનમાં આગળના પગ પર રહેવા માંગે છે. કદાચ તેથી જ તેઓ હાલમાં એવા કોઈપણ મંચ પર આવવાનું ટાળી રહ્યા છે જ્યાં તેમને ભાજપ વિરોધી મોરચામાં ચહેરાને બદલે માત્ર પ્યાદુ બનવાની શક્યતા દેખાતી હોય.

રાહુલ ગાંધી કોઈનું આશ્રય નથી સ્વીકારતા?

ભારત જોડો યાત્રા અંતર્ગત દક્ષિણથી ઉત્તર અને પૂર્વથી પશ્ચિમ ચારેય દિશામાં કોંગ્રેસના રાજકીય ઉદયનો સંકલ્પ લઈને નીકળેલા રાહુલ ગાંધી હવે પોતાની ભૂમિકા બનાવી રહ્યા છે. કેસીઆરની ભારત રાષ્ટ્ર સમિતિના બેનર હેઠળ આયોજિત ચોથા મોરચાના પ્રથમ ચરણથી રાહુલે પોતાને દૂર રાખ્યા. અથવા ફક્ત એમ કહો કે કેસીઆર અને કોંગ્રેસ બંનેએ આ ઘટનાને લઈને હાથ ખેંચી લીધા હતા. કારણ કે કેસીઆર લગભગ એક વર્ષથી દિલ્હીમાં રાજકીય ચળવળનો ભાગ બનવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે.

જ્યારે રાહુલ ગાંધી હાલમાં કોંગ્રેસના ઝંડા સિવાય બીજા કોઈના બેનર હેઠળ અસ્વસ્થતા અનુભવી રહ્યા છે. અહીં એક વધુ નોંધ લેવા જેવી બાબત એ છે કે કેસીઆર દક્ષિણમાં બિન-ભાજપ મહાગઠબંધન બનાવી રહ્યા છે તેવી જ અપેક્ષાઓ સાથે રાહુલ ગાંધીએ ભારત જોડો યાત્રા શરૂ કરી હતી. તેથી, કોઈ પણ સંજોગોમાં, રાહુલ કોઈ બીજાના શણગારેલા રાજકીય મંચ પર મહેમાનની ભૂમિકામાં ભાગ લેવાનું પસંદ કરશે નહીં.

2018માં કર્ણાટકમાં કુમારસ્વામીના શપથ ગ્રહણ વખતે પણ દક્ષિણમાંથી મોટા મંચની તસવીર સામે આવી હતી. સોનિયા ગાંધી, માયાવતી, મમતા બેનર્જી, રાહુલ ગાંધી, અરવિંદ કેજરીવાલ સહિત તમામ બિન-ભાજપ પક્ષોના મુખ્ય પ્રધાનો અને રાજકારણીઓ તેમાં સામેલ હતા. પરંતુ દરેકે 2019ની લડાઈ પોતાના દમ પર લડી હતી અથવા તો એમ કહીએ કે ભાજપ સામે એક થઈને લડવા માટે દરેકના મનમાં કોઈને કોઈ સંકોચ હતો, જેના કારણે મંઝિલ એક જ હોવા છતાં દરેકે અલગ-અલગ રસ્તો પસંદ કર્યો.

જો કે કોંગ્રેસ વતી રાહુલ ગાંધી આખા દેશમાં ભાજપ સામે પોતાને સૌથી મોટો ચહેરો બનાવવા માટે પરસેવો પાડી રહ્યા છે. તેથી, તેઓ ઇચ્છતા નથી કે તેમની પદયાત્રા વિશે એવો સંદેશ જાય કે કોંગ્રેસે ભાજપ સામે લડવા માટે પ્રાદેશિક પાર્ટીઓનો આશ્રય લેવો પડ્યો.

ભાજપ સામે મહાગઠબંધન કેમ અશક્ય છે?

તેલંગાણાના મુખ્યમંત્રી કે. ચંદ્રશેખર રાવે દિલ્હીના સીએમ અરવિંદ કેજરીવાલ અને પંજાબના સીએમ ભગવંત માન ઉપરાંત કેરળના સીએમ પિનરાઈ વિજયન અને સમાજવાદી પાર્ટીના પ્રમુખ અખિલેશ યાદવ ઉપરાંત સીપીઆઈના જનરલ સેક્રેટરી ડી. રાજાને પણ બોલાવ્યા હતા. આ તમામ નેતાઓ આવ્યા, પરંતુ બધાએ પોતપોતાના રાજકીય હિતોની વાત કરી.

અખિલેશ યાદવે ભાજપને 400 દિવસમાં સત્તામાંથી દૂર કરવાના સંકલ્પની ગણતરી કરી, જ્યારે ડાબેરી મુખ્યમંત્રી વિજયને હિન્દી ભાષા પર ભાજપને ઘેરવાનો પ્રયાસ કર્યો. મુખ્યમંત્રી કેજરીવાલે પણ પીએમ મોદી અને ભાજપ પર પ્રહારો કર્યા હતા. પરંતુ, બધા એક મંચ પર એકસાથે આવતા હોવા છતાં, એ એક મોટી હકીકત છે કે આ તમામ પક્ષોનો પ્રાદેશિક રાજકારણમાં પ્રભાવ છે. આવી સ્થિતિમાં 2024ની લડાઈ રાષ્ટ્રીય ચહેરા પર હોવી જોઈએ. આમાંથી કોઈ પણ એવો નેતા નથી, જે રાષ્ટ્રીય સ્તરે મહાગઠબંધન અથવા કોઈપણ પ્રકારના જોડાણનો સાર્વત્રિક સ્વીકાર્ય ચહેરો બની શકે.