Air India Building: આ ઈમારતમાં બની હતી દેશની પહેલી ‘ઈલેક્ટ્રિક સીડી’, હવે ટૂંક સમયમાં બનાવવામાં આવશે ‘મંત્રાલય’

આજે આપણે મેટ્રોથી લઈને મોલ સુધી જે એસ્કેલેટર જોઈએ છીએ તે દેશમાં પહેલીવાર આ બિલ્ડિંગમાં લગાવવામાં આવ્યા હતા. મુંબઈના નરીમાન પોઈન્ટ પર આવી ઇમારતમાં લગાવવામાં આવ્યા હતા, આ ઇમારત જે ખરેખર ભવિષ્યની ઘણી તકનીકો લઈને આવી

અહીં અમે નરીમાન પોઈન્ટ પર એર ઈન્ડિયાની 23 માળની ઈમારત વિશે વાત કરી રહ્યા છીએ. ટૂંક સમયમાં મહારાષ્ટ્ર સરકાર આ બિલ્ડિંગ ખરીદી શકે છે. તેની કિંમત આશરે રૂ. 1,600 કરોડ અંદાજવામાં આવી છે, જે ટૂંક સમયમાં મહારાષ્ટ્ર સરકારના ‘મંત્રાલય’ (રાજ્ય સરકારના સચિવાલય)ના વિસ્તરણ તરીકે ઓળખાશે. પરંતુ તેનો વારસો અને ઈતિહાસ પોતાનામાં વિશેષ છે.

જેઆરડી ટાટાનું સ્વપ્ન

એર ઈન્ડિયાનું સપનું 1932માં જેઆરડી ટાટાએ જોયું હતું. બાદમાં જ્યારે એર ઈન્ડિયા સરકારના હાથમાં ગઈ, ત્યારે પણ તેની કમાન તેમના હાથમાં જ રહી. તેણે એર ઈન્ડિયાને પોતાના બાળકની જેમ ઉછેર્યું. તેમના સમયમાં એર ઈન્ડિયા વિશ્વની શ્રેષ્ઠ એરલાઈન્સ હતી. અન્ય ઘણા દેશો એર ઈન્ડિયાની સફળતા વિશે જાણવા માટે ઉત્સુક હતા. નરીમન પોઈન્ટની આ ઈમારત પણ આ વર્લ્ડ ક્લાસ એરલાઈન્સ બનાવવાના તેમના સપનાનો એક ભાગ હતી.

એર ઈન્ડિયાના ભૂતપૂર્વ એક્ઝિક્યુટિવ ડાયરેક્ટર અને ‘The Descent of Air India’ના લેખક જિતેન્દ્ર ભાર્ગવ કહે છે કે આ ઈમારત તેના સમય કરતાં ઘણી આગળ હતી, જે જેઆરડી ટાટાનું વિઝન દર્શાવે છે. બિઝનેસ સ્ટાન્ડર્ડના સમાચાર અનુસાર, આ બિલ્ડિંગને અમેરિકન આર્કિટેક્ટ જોન બાર્ગીએ ડિઝાઇન કર્યું છે.

જ્યારે લોકો માત્ર ‘એસ્કેલેટર’ની મુલાકાત લેતા હતા

આ બિલ્ડિંગમાં દેશનું પ્રથમ એસ્કેલેટર લગાવવામાં આવ્યું હતું. તે ગ્રાઉન્ડ ફ્લોરથી પહેલા માળે જતી હતી, જ્યાં એર ઈન્ડિયાની બુકિંગ ઓફિસ બનાવવામાં આવી હતી. એક સમય હતો જ્યારે ઘણા લોકો આ એસ્કેલેટરની સવારીનો આનંદ માણવા માટે આ બિલ્ડિંગમાં આવતા હતા.

એટલું જ નહીં આ બિલ્ડિંગમાં સૌથી નાની લિફ્ટ પણ લગાવવામાં આવી હતી. તેનો ઉપયોગ માત્ર 22માથી 23મા માળે આવવા-જવા માટે થતો હતો. ત્યારપછી 23મા માળે કંપનીના બોર્ડ ઓફ ડિરેક્ટર્સનો મીટિંગ રૂમ હતો.

મુંબઈની મરીન ડ્રાઈવની ઓળખ

એર ઈન્ડિયાની આ ઈમારત મુંબઈની શરૂઆતની હાઈ રાઈઝ ઈમારતોમાંની એક છે. મરીન ડ્રાઈવ પર ફરતી વખતે તેને દૂરથી ઓળખી શકાય છે, કારણ કે તેની ઉપર ફરતો એર ઈન્ડિયાનો લોગો ‘Centaur’ છે, જે ચોપાટીથી મલબાર હિલ સુધી જોઈ શકાય છે. તેની પડોશમાં એક્સપ્રેસ ટાવર્સ અને ઓબેરોય શેરેટોન છે.

વિસ્ફોટ છતા પાયા અકબંધ

1993માં જ્યારે મુંબઈમાં બોમ્બ વિસ્ફોટ થયા ત્યારે તેના ભોંયરામાં જ કાર બોમ્બ વિસ્ફોટ થયો હતો. આમ છતાં બિલ્ડિંગના પાયા પર કોઈ અસર થઈ ન હતી. એ જ રીતે 2008માં મુંબઈમાં 26/11ના આતંકવાદી હુમલા વખતે ટ્રાઈડેન્ટ હોટેલમાં ફસાયેલા લોકોને બચાવવામાં તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.જ્યારે 2016માં જ્યારે પડોશી એક્સપ્રેસ બિલ્ડિંગમાં આગ લાગી ત્યારે તે જ બિલ્ડિંગના લોકોએ પોતાની બારીઓ ખોલી હતી અને આગ બુઝાવવામાં મદદ કરી હતી.