મહારાષ્ટ્રની ખુરશીનો ખેલ, જાણો બાગી સરકારની અત્યાર સુધીની ટાઇમલાઇન

મહારાષ્ટ્રના મુખ્યપ્રધાન એકનાથ શિંદેએ તેમનું પદ છોડવું પડશે કે મુખ્યપ્રધાન તરીકે ચાલુ રાખવું પડશે તે અંગે સુપ્રીમ કોર્ટ આજે નિર્ણય લેવા જઈ રહી છે. હકીકતમાં, ગયા વર્ષના શિવસેનાના બળવા પછી એકનાથ શિંદે અને 15 ધારાસભ્યોને ગેરલાયક ઠેરવવાની માંગ કરતી અરજી પર સુપ્રીમ કોર્ટ પોતાનો ચુકાદો આપશે.

સુપ્રીમ કોર્ટે મહાવિકાસ અઘાડી સરકારને 30 જૂન ગુરુવારે જ બહુમત સાબિત કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો. આ પછી ઉદ્ધવ ઠાકરે પાસે કોઈ રસ્તો બચ્યો ન હતો અને રાજ્યપાલ ભગત સિંહ કોશ્યારીને મળ્યા બાદ તેમણે રાજીનામું આપ્યું હતું. રાજ્યપાલે તેમનું રાજીનામું સ્વીકારી લીધું છે,બાદમાં એકનાથ શિંદેની સરકાર બની અને દેવેન્દ્ર ફડનવીશ ડેપ્યુટી સીએમ બન્યા.

મુંબઈઃ મહારાષ્ટ્રમાં લગભગ એક વર્ષથી ચાલી રહેલા રાજકીય સંકટમાં આજે નિર્ણયનો દિવસ છે. ઉદ્ધવ ઠાકરેને શિવસેનાનો તાજ પહેરાવવામાં આવશે કે પછી એકનાથ શિંદેની તરફેણમાં નિર્ણય આવશે તે સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા રચવામાં આવેલી બંધારણીય બેંચ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવશે. સુપ્રીમ કોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડ આ બંધારણીય બેંચના અધ્યક્ષ છે.મહારાષ્ટ્ર સરકારનું ભવિષ્ય પણ બંધારણ બેંચના નિર્ણયમાં નક્કી થશે. સુપ્રીમ કોર્ટમાં શિવસેનાના નેતા ઉદ્ધવ ઠાકરેએ બંધારણ સાથે જોડાયેલા કેટલાક પ્રશ્નો ઉઠાવ્યા હતા.

રાજકીય સંકટ જૂન 2022 માં શરૂ થયું

ગયા વર્ષે જૂનમાં મહારાષ્ટ્રમાં એકનાથ શિંદે જૂથે બળવો કર્યો હતો. આ પછી ઉદ્ધવ સરકાર પડી ગઈ હતી. શિંદેએ શિવસેનાના બળવાખોર ધારાસભ્યો સાથે ભાજપના સમર્થનથી સરકાર બનાવી હતી. ત્યારથી ઉદ્ધવ ઠાકરે જૂથના ઘણા નેતાઓ શિંદે જૂથમાં જોડાયા છે. તે જ સમયે, લાંબી ઉથલપાથલ પછી, ઉદ્ધવ ઠાકરે અને એકનાથ શિંદે વચ્ચે શિવસેનાના નામ અને પક્ષના પ્રતીક પર અધિકારને લઈને ટક્કર થઈ હતી. ચૂંટણી પંચે શિવસેનાનું તીર કમાન્ડ ચિહ્ન એકનાથ શિંદે જૂથને સોંપ્યું હતું.

ઉથલપાથલ બાદ બંને પક્ષો SCમાં પહોંચ્યા હતા

મહારાષ્ટ્રમાં જૂન મહિનામાં શરૂ થયેલી રાજકીય ઉથલપાથલ બાદ સુપ્રીમ કોર્ટમાં એક પછી એક અનેક અરજીઓ દાખલ કરવામાં આવી હતી. શિંદે જૂથના 16 ધારાસભ્યોએ સભ્યપદ રદ કરવાના આદેશ વિરુદ્ધ સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી કરી હતી, જ્યારે શિંદેને મુખ્યમંત્રી બનવા માટે આમંત્રણ આપવાના રાજ્યપાલના નિર્ણય વિરુદ્ધ ઉદ્ધવ જૂથે ડેપ્યુટી સ્પીકર વિરુદ્ધ અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ વિરુદ્ધ સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી કરી હતી. અને ફ્લોર ટેસ્ટ કરાવો. સામે પિટિશન દાખલ કરવામાં આવી છે એટલું જ નહીં, ઉદ્ધવ જૂથે શિંદે જૂથને માન્યતા આપવાના નિર્ણયને વિધાનસભા અને લોકસભામાં પડકાર્યો છે.

સુપ્રીમ કોર્ટમાં શું થયું?

સુપ્રીમ કોર્ટમાં છેલ્લી સુનાવણી દરમિયાન, ઉદ્ધવ જૂથના વકીલ કપિલ સિબ્બલે સુપ્રીમ કોર્ટને મહારાષ્ટ્રના તત્કાલિન રાજ્યપાલ ભગત સિંહ કોશ્યારીના જૂન 2022ના આદેશને બાજુ પર રાખવા વિનંતી કરી હતી, જેમાં મુખ્ય પ્રધાન ઉદ્ધવ ઠાકરેને હું ગયો હતો તે વિધાનસભામાં બહુમતી સાબિત કરવા જણાવ્યું હતું. સિબ્બલે કહ્યું હતું કે, જો આમ નહીં કરવામાં આવે તો લોકશાહી ખતરામાં આવી જશે.

સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે, તે મહારાષ્ટ્રમાં ઉદ્ધવ ઠાકરે સરકારને કેવી રીતે પુનઃસ્થાપિત કરી શકે છે, જ્યારે મુખ્યમંત્રીએ ફ્લોર ટેસ્ટનો સામનો કરતા પહેલા જ રાજીનામું આપી દીધું હતું.

સુપ્રીમ કોર્ટે રાજ્યપાલના નિર્ણય પર સવાલો ઉઠાવ્યા છે

સુપ્રીમ કોર્ટે મહારાષ્ટ્રના રાજ્યપાલ ભગત સિંહ કોશ્યારીના નિર્ણય પર સવાલ ઉઠાવ્યા હતા. સવાલ એ છે કે શું રાજ્યપાલ માત્ર એટલા માટે સરકારને ઉથલાવી શકે છે કે એક ધારાસભ્યએ કહ્યું છે કે તેમના જાન-માલને ખતરો છે? શું વિશ્વાસ મત માટે બોલાવવા માટે બંધારણીય કટોકટી હતી? લોકશાહીમાં આ એક દુઃખદ ચિત્ર છે. સુરક્ષા માટેનો ખતરો વિશ્વાસના મતનો આધાર બની શકે નહીં. તેમણે આ રીતે વિશ્વાસ મત ન બોલાવવો જોઈતો હતો.

ચાલો જાણીએ મહારાષ્ટ્રમાં રાજકીય સંકટની સંપૂર્ણ સમયરેખા…

• જૂન 20: એકનાથ શિંદેએ શિવસેનાના બળવાખોર ધારાસભ્યો સાથે બળવો કર્યો. 23 જૂને શિંદેએ દાવો કર્યો હતો કે તેમની પાસે 35 ધારાસભ્યોનું સમર્થન છે.
• 25 જૂન: સ્પીકરે શિવસેનાના 16 બળવાખોર ધારાસભ્યોની સદસ્યતા રદ કરવાની નોટિસ મોકલી. બળવાખોર ધારાસભ્યો સુપ્રીમ કોર્ટ પહોંચ્યા.
• 26 જૂન: સુપ્રીમ કોર્ટે તમામ પક્ષો (શિવસેના, કેન્દ્ર, ડેપ્યુટી સ્પીકર)ને નોટિસ મોકલી. બળવાખોર ધારાસભ્યોને સુપ્રીમ કોર્ટમાંથી રાહત મળી.
• 28 જૂન: રાજ્યપાલ ભગત સિંહ કોશ્યારીએ ઉદ્ધવ ઠાકરેને બહુમતી સાબિત કરવા કહ્યું. આ નિર્ણય સામે ઉદ્ધવ જૂથ SCમાં પહોંચ્યું હતું.
• જૂન 29: સુપ્રીમ કોર્ટે ફ્લોર ટેસ્ટ પર સ્ટે આપવાનો ઇનકાર કર્યો, જેના પગલે ઉદ્ધવ ઠાકરેએ મુખ્યમંત્રી પદેથી રાજીનામું આપ્યું.
• 30 જૂન: એકનાથ શિંદે મહારાષ્ટ્રના મુખ્યમંત્રી બન્યા. ભાજપના દેવેન્દ્ર ફડણવીસને નાયબ મુખ્યમંત્રી બનાવવામાં આવ્યા.
• જુલાઈ 3: વિધાનસભાના નવા અધ્યક્ષે ગૃહમાં શિંદે જૂથને માન્યતા આપી. બીજા દિવસે શિંદેએ વિશ્વાસ મત જીત્યો.
• 21 ફેબ્રુઆરીઃ સુપ્રીમ કોર્ટે સતત 9 દિવસ સુધી સુનાવણી કરી.
• 16 માર્ચ 2023: સુપ્રીમ કોર્ટે ચુકાદો અનામત રાખ્યો.
• 11 મે, 2023: સુપ્રીમ કોર્ટે મામલો મોટી બેંચને મોકલ્યો.

મહારાષ્ટ્રમાં બે વખત સતા પલટી

મહારાષ્ટ્રમાં ઓક્ટોબર 2019માં વિધાનસભા ચૂંટણી યોજાઈ હતી. આ ચૂંટણીમાં ભાજપ અને શિવસેનાએ સાથે મળીને ચૂંટણી લડી હતી. રાજ્યની 288 બેઠકોમાંથી ભાજપને 105, શિવસેનાને 56, NCPને 54, કોંગ્રેસને 44 બેઠકો મળી છે. જ્યારે 13 અપક્ષો જીત્યા હતા.

જોકે, શિવસેના અને ભાજપ વચ્ચે સીએમ પદને લઈને વિવાદ થયો હતો. આ પછી શિવસેનાએ ચૂંટણી બાદ ભાજપ સાથે ગઠબંધન તોડવાની જાહેરાત કરી હતી. આ પછી, ભાજપે સરકાર બનાવવા માટે રાજ્યપાલના આમંત્રણને સ્વીકારવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. રાજ્યપાલે બીજી સૌથી મોટી પાર્ટી શિવસેનાને સરકાર બનાવવા માટે આમંત્રણ આપ્યું હતું.

આ પછી શિવસેનાએ કોંગ્રેસ અને એનસીપી સાથે મળીને સરકાર બનાવવાની કોશિશ શરૂ કરી. અત્યારે ત્રણેય પક્ષો એકસાથે આવવા અંગે ચર્ચા કરી રહ્યા હતા કે 23 નવેમ્બર 2019ની સવારે દેવેન્દ્ર ફડણવીસે સીએમ અને અજિત પવારે ડેપ્યુટી સીએમ તરીકે શપથ લીધા હતા.

જોકે, શરદ પવારે અજિત પવારની આખી રમત બરબાદ કરી દીધી હતી. અજિત એનસીપીના ધારાસભ્યોને પોતાની સાથે લાવી શક્યા નહોતા, ત્યારબાદ તેઓ ડેપ્યુટી સીએમ બન્યા અને ફડણવીસે સીએમ પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું.

28 નવેમ્બરના રોજ, ઉદ્ધવ ઠાકરેએ કોંગ્રેસ અને એનસીપીના સમર્થન સાથે રચાયેલી MVA સરકારમાં મુખ્યમંત્રી તરીકે શપથ લીધા. જો કે, એકનાથ શિંદેના બળવા બાદ તેમણે જૂન 2022માં રાજીનામું આપવું પડ્યું હતું.

મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભાની વર્તમાન સ્થિતિ

મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભામાં કુલ 288 સભ્યો છે. જો રાજકીય સમીકરણો અને પાર્ટીની સ્થિતિ પર નજર કરીએ તો NDA ગઠબંધન સાથે જોડાયેલા પક્ષોના ધારાસભ્યોની સંખ્યા 162 છે. બીજી તરફ વિપક્ષી ગઠબંધન મહાવિકાસ અઘાડી (MVA)ની વાત કરીએ તો તેમની પાસે કુલ 121 ધારાસભ્યો છે.

NDA: ભાજપ- 105, શિવસેના (શિંદે જૂથ)- 40, પ્રખાર જનશક્તિ પાર્ટી- 2, અન્ય પક્ષો- 3, અપક્ષ 12

MVA: NCP- 53, કોંગ્રેસ- 45, શિવસેના (ઉદ્ધવ જૂથ)- 17, SP 2, અન્ય- 4