Lifestyle : શું એક્સપાયરી ડેટ વાળી દવાઓ સાચે જ ઝેર બની જાય છે ?

દવાઓ (Medicine )ખરીદતી વખતે ઘણી ખાસ બાબતોનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ. મેડિકલ સ્ટોરમાંથી(Medical Store ) દવા ખરીદતી વખતે, તમે ચોક્કસપણે તેની એક્સપાયરી ડેટ(Expiry Date ) પર એક નજર કરી હશે. સામાન્ય રીતે આપણે જાણીએ છીએ કે એક્સપાયર થઈ ગયેલી દવાઓ ન ખરીદવી જોઈએ. પરંતુ ક્યારેક આપણા ઘરમાં રાખેલી દવાઓ પણ એક્સપાયર થઈ જાય છે અને આપણને ખબર પણ પડતી નથી. જ્યારે આપણને જરૂર પડે ત્યારે ઘરમાં રાખવામાં આવેલી દવાઓની એક્સપાયરી ડેટ વિશે આપણને ખબર પડે છે.

કદાચ તમે દવાઓ વિશે પણ એટલું જાણતા હશો કે એક્સપાયર થઈ ગયેલી દવાઓ ઝેર બની જાય છે અને તેની અસર પણ ખતમ થઈ જાય છે. તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે દવાઓ પર લખેલી એક્સપાયરી ડેટનો અર્થ એ નથી કે કોઈ ચોક્કસ તારીખ પછી તે ઝેર બની જાય છે અથવા તેની અસર પૂરી રીતે ખતમ થઈ જાય છે. હવે તમારા મનમાં એક જ પ્રશ્ન આવતો હશે કે જો આવું જ હોય ​​તો દવાઓ પર લખેલી એક્સપાયરી ડેટનો અર્થ શું? ચાલો હવે તમને દવાઓની સમાપ્તિ તારીખ વિશે સંપૂર્ણ માહિતી આપીએ.

સમાપ્તિ તારીખનો અર્થ શું છે
જો તમે કોઈપણ પ્રકારની દવા ખરીદો છો, તો તમને તેના પેક પર બે તારીખો જોવા મળશે. પહેલી તારીખ મેન્યુફેક્ચરિંગની હશે અને બીજી તારીખ એક્સપાયરી થવાની હશે. ઉત્પાદન તારીખ એ તે તારીખ છે કે જેના પર તે દવા બનાવવામાં આવે છે. બીજી તરફ, એક્સપાયરી ડેટ એ તારીખ કહેવાય છે કે જેના પછી ડ્રગ ઉત્પાદકની દવાની સલામતી અને અસરકારકતાની ગેરંટી સમાપ્ત થાય છે. હા, એક્સપાયરી ડેટનો અર્થ એ નથી કે તે તારીખ પછી દવા ઝેર બની જશે.

દવાઓ પર લખેલી એક્સપાયરી ડેટનો ખરો અર્થ એ છે કે તે દવા બનાવતી કંપની નિયત તારીખ પછી તેની સલામતી અને અસરકારકતાની ખાતરી આપશે નહીં. એટલું જ નહીં, દવા ઉત્પાદકો કોઈપણ દવાને એકવાર ખોલ્યા પછી તેની અસરકારકતાની ખાતરી આપતા નથી. વાસ્તવમાં, ગરમી, સૂર્યપ્રકાશ, ભેજ અને અન્ય ઘણા પરિબળો પણ દવાઓની શક્તિને અસર કરે છે. તેથી, તેઓ તેમની સમાપ્તિ તારીખ પહેલાં જ તેમની ક્ષમતા અને શક્તિને નબળી પાડે છે.

ડોકટરો એક્સપાયરી ડેટ વાળી દવાઓ ખાવાની ભલામણ કરતા નથી
હવે સવાલ એ થાય છે કે એક્સપાયર થઈ ગયેલી દવાઓ લઈ શકાય? આ પ્રશ્ન પર યુ.એસ. ફૂડ એન્ડ ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશનનું કહેવું છે કે એક્સપાયર થયેલી દવાઓ ક્યારેય ન ખાવી જોઈએ. ઘણા અજાણ્યા ફેરફારોને કારણે આ ખૂબ જોખમી હોઈ શકે છે. તેની પાછળ ઘણા કારણો આપવામાં આવ્યા છે, જેમ કે કંપનીમાંથી નીકળ્યા પછી તમારી સાથે તે દવા કેવી રીતે સંગ્રહિત કરવામાં આવી હતી, તેમાં કેવા પ્રકારના કેમિકલ ફેરફારો થયા હશે.

તમને જણાવી દઈએ કે એક્સપાયર થઈ ગયેલી દવાઓના સેવનને લઈને વધુ સંશોધન કે પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યા નથી.  એક રિપોર્ટ અનુસાર, ટેબ્લેટ અને કેપ્સ્યુલ જેવી નક્કર દવાઓ એક્સપાયરી ડેટ પછી પણ અસરકારક હોય છે. જ્યારે પ્રવાહી સ્વરૂપમાં દવાઓ, સિરપ, આંખના ટીપાં, ઇન્જેક્શન અને રેફ્રિજરેટેડ દવાઓ સમાપ્તિ તારીખ પછી તેમની શક્તિ ગુમાવી શકે છે. તેમ છતાં, તબીબી નિષ્ણાતો અને ડોકટરો સમયસીમા સમાપ્ત થઈ ગયેલી દવાઓનો ઉપયોગ ન કરવાની સલાહ આપે છે કારણ કે તે ઘણી રીતે આપણા માટે જોખમી હોઈ શકે છે.

જો તમે આકસ્મિક રીતે એક્સપાયરી ડેટ વાળી દવા ખાઓ તો શું થાય ?
ઉત્પાદકો તેમની દવાઓ પર લખેલી એક્સપાયરી ડેટમાં માર્જિન પીરિયડ પણ રાખે છે. ઉદાહરણ તરીકે, તમે તેને એવી રીતે સમજી શકો છો કે ધારો કે ABCD નામની દવા છે જે 2 વર્ષમાં સમાપ્ત થવાની છે. આ દવા જાન્યુઆરી 2021 માં બનાવવામાં આવી છે અને તે જાન્યુઆરી 2023 માં સમાપ્ત થશે. પરંતુ તે દવા પર લગભગ 6 મહિનાનો માર્જિન પીરિયડ રાખીને, કંપની તેની એક્સપાયરી ડેટ જાન્યુઆરી 2023ને બદલે જૂન 2022 રાખશે.

આ એટલા માટે કરવામાં આવે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ એક્સપાયરી ડેટના થોડા દિવસો પછી આકસ્મિક રીતે તે દવાનું સેવન કરે તો પણ તે જાણતા-અજાણતા તેને વધારે નુકસાન ન થાય. રિપોર્ટ અનુસાર, કેટલાક એવા કિસ્સાઓ જોવામાં આવ્યા છે જેમાં લોકોએ સમયસીમા સમાપ્ત થઈ ગયેલી દવાઓનું સેવન કર્યા પછી માથાનો દુખાવો, પેટમાં દુખાવો અને ઉલ્ટી જેવી ફરિયાદો નોંધાવી છે. જો તમે આકસ્મિક રીતે એક્સ્પાયર થઈ ગયેલી કોઈપણ દવાનું સેવન કરી લો તો પણ તમારે તાત્કાલિક ડૉક્ટર પાસે જઈને લિવર-કિડનીની તપાસ કરાવવી જોઈએ જેથી કરીને કોઈપણ અઘટિત ઘટનાને ટાળી શકાય.

આ પણ વાંચો : ઓમિક્રોનનો ભય, વાયબ્રન્ટના ભણકારા: આરોગ્ય વિભાગના અધિક મુખ્ય સચિવ સાથેની ખાસ વાતચીત, જાણો શું કહ્યું

આ પણ વાંચો : જાણો કોરોનાના ગંભીર જોખમને 41% સુધી ઘટાડવા વૈજ્ઞાનિકોએ શું સલાહ આપી

(નોંધ: આ લેખમાં આપેલા મુદ્દાઓ પ્રાથમિક માહિતીઓને આધારે તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે. આરોગ્યને લાગતાં કોઈ પણ પ્રયોગ કે નિર્ણય લેતા પહેલા અનુભવી તબીબ અથવા જે તે વિષયના નિષ્ણાંતની સલાહ લેવી હિતાવહ છે.)