વિશ્વમાં સૌપ્રથમ પરીક્ષાની શરૂઆત કયા દેશે કરી હતી ? ભારતમાં ક્યારથી થઈ પરીક્ષાની શરૂઆત ?
નાનપણથી લઈને કારકિર્દી સુધી આપણે કોઈને કોઈ પરીક્ષાની તૈયારીમાં સતત વ્યસ્ત રહીએ છીએ, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે દુનિયામાં પહેલી પરીક્ષા ક્યાં અને ક્યારે યોજાઈ હતી ? ત્યારે આ લેખમાં અમે તમને જણાવીશું કે, વિશ્વમાં સૌપ્રથમ પરીક્ષાની શરૂઆત કયા દેશથી થઈ હતી.
પરીક્ષા આ શબ્દ આજે આપણા જીવનનો એક ખાસ ભાગ બની ગયો છે. નાનપણથી લઈને કારકિર્દી સુધી આપણે કોઈને કોઈ પરીક્ષાની તૈયારીમાં સતત વ્યસ્ત રહીએ છીએ, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે દુનિયામાં પહેલી પરીક્ષા ક્યાં અને ક્યારે યોજાઈ હતી ? આ લેખમાં જાણીશું તેનો જવાબ.
વિશ્વમાં પ્રથમ પરીક્ષા ક્યાં લેવામાં આવી હતી?
ઈતિહાસકારોનું માનવું છે કે આધુનિક પરીક્ષા પદ્ધતિની શરૂઆત ચીનથી થઈ હતી. પ્રથમ પરીક્ષા ચીનમાં લેવામાં આવી હતી. ચીનમાં હજારો વર્ષો પહેલા સરકારી નોકરીઓ માટે સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાઓ લેવામાં આવતી હતી. આ પરીક્ષાઓમાં ઉમેદવારોએ ફિલોસોફી, ઈતિહાસ, કવિતા અને ગણિત જેવા વિષયોની પરીક્ષા આપવાની હતી. ચીનમાં આયોજિત આ પરીક્ષાઓને ‘ઈમ્પિરિયલ એક્ઝામિનેશન’ કહેવામાં આવતી હતી. આ પરીક્ષાઓ અનેક તબક્કામાં યોજાતી હતી અને તેમાં સફળ થયેલા ઉમેદવારોને સરકારી નોકરીઓ મળી હતી.
ભારતમાં ક્યારે શરૂ થઈ પરીક્ષાઓ ?
ભારતની વાત કરીએ તો, ભારતમાં પરીક્ષાઓ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની દ્વારા શરૂ કરવામાં આવી હતી. 1853માં ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીમાં સિવિલ સેવકોની નિમણૂક માટે પરીક્ષાઓ શરૂ કરવામાં આવી હતી. આ પરીક્ષા લંડનમાં લેવામાં આવતી હતી. આ પરીક્ષા અંતર્ગત ઉમેદવારોએ ઘોડેસવારી ટેસ્ટ પણ પાસ કરવાનો રહેતો હતો. આ પછી બ્રિટિશ સરકાર દ્વારા વધુ સુધારા કરવામાં આવ્યા અને પરીક્ષાઓ આયોજનબદ્ધ રીતે યોજવા માટે જાહેર સેવા આયોગની રચના કરવામાં આવી.
19મી અને 20મી સદીમાં યુરોપ અને અમેરિકામાં પણ આધુનિક પરીક્ષા પદ્ધતિનો વિકાસ થયો. આ દેશોમાં શિક્ષણના વ્યાપક વિસ્તરણ સાથે પરીક્ષાઓનું મહત્વ પણ વધ્યું. જો કે, આજકાલ પરીક્ષાઓ માત્ર સરકારી નોકરીઓ માટે જ નહીં પરંતુ વિવિધ ક્ષેત્રોમાં ક્ષમતાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે પણ લેવામાં આવે છે. ઓનલાઈન પરીક્ષાઓના આગમનથી પરીક્ષા પદ્ધતિમાં ઘણા ફેરફારો થયા છે.