ચીન તવાંગ માટે અરુણાચલ પરનો દાવો છોડવા તૈયાર હતું, આ કારણે ભારત સાથેનો સોદો અટકી ગયો

ભારતનો ચીન સાથે સીમા વિવાદ છે. પૂર્વ લદ્દાખ તેમજ અરુણાચલ પ્રદેશમાં ચીન સાથેની સરહદે તણાવ ચાલુ છે. ચીન અરુણાચલ પ્રદેશ પર દાવો કરે છે અને તેને દક્ષિણ તિબેટ કહે છે. અરુણાચલ પ્રદેશમાં સ્થિત તવાંગમાં ચીનનો સૌથી વધુ ત્રાંસી નજારો જોવા મળે છે. તે બૌદ્ધ ધર્મનું કેન્દ્ર છે અને લાંબા સમયથી ભારત અને ચીન વચ્ચે તણાવનું કારણ રહ્યું છે. ચીની પીપલ્સ લિબરેશન આર્મીના રિટાયર્ડ કર્નલ ઝાઉ બોએ કહ્યું છે કે તે માત્ર તવાંગ સેક્ટરની વાત નથી. તેમણે કહ્યું કે સમગ્ર અરુણાચલ પ્રદેશ, જેને આપણે દક્ષિણ તિબેટ કહીએ છીએ, તેના પર ભારતે ગેરકાયદેસર રીતે કબજો કરી લીધો છે. આ એવી વસ્તુ છે જેની વાટાઘાટો કરી શકાતી નથી.

એવા ઘણા ક્ષેત્રો છે જેના પર બંને દેશો વચ્ચે વિવાદ છે. આ બધામાં તવાંગ એ સ્થાન છે જે ચીનના દાવાઓની યાદીમાં ટોચ પર છે. 1990ના દાયકાના મધ્યમાં સૈન્ય નિષ્ણાત તરીકે ભારત-ચીન બોર્ડર વાટાઘાટોમાં ભાગ લેનાર ઝોઉએ એક ઈન્ટરવ્યુમાં કહ્યું હતું કે તવાંગ ચીન માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તિબેટીયન આધ્યાત્મિક નેતા 6ઠ્ઠા દલાઈ લામાનો જન્મ ત્યાં (17મી સદીમાં) થયો હતો. આ ચીનનો પ્રદેશ છે તે સાબિત કરવા માટે તમારે વધુ કયા પુરાવાની જરૂર છે?

ભારત 1914ની મેકમોહન લાઇનના આધારે તેની સરહદ પર દાવો કરે છે. ચીને આ લાઇન સ્વીકારવાનો ઇનકાર કર્યો છે. તવાંગ ચીન માટે પણ મહત્વનું છે કારણ કે તે ચીનને અરુણાચલ પ્રદેશ તેમજ ભારતના ઉત્તર પૂર્વમાં પ્રવેશ બિંદુ આપે છે.

કેટલાક નિષ્ણાતો માને છે કે તિબેટ પર પોતાની સત્તા મજબૂત કરવા માટે ચીન તવાંગ જેવા બૌદ્ધ પવિત્ર સ્થળો પર કબજો મેળવવા માંગે છે. હાલના દલાઈ લામા જ્યારે 1959માં ભારત આવ્યા ત્યારે તેઓ પહાડોને પાર કરીને સૌથી પહેલા તવાંગ પહોંચ્યા હતા.

શાંઘાઈ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર ઈન્ટરનેશનલ સ્ટડીઝના સિનિયર ફેલો લિયુ જોંગી કહે છે કે 2006માં ચીને વાતચીત દરમિયાન ભારતને જે સોદો કર્યો હતો તેના કેન્દ્રમાં તવાંગ હતું. તેમણે કહ્યું કે તવાંગને ફરીથી મેળવવાના આધાર પર ચીન દક્ષિણ તિબેટ (અરુણાચલ પ્રદેશ)ના મોટાભાગના હિસ્સા પર પોતાનો દાવો છોડવા માટે તૈયાર છે. બદલામાં ભારતે અક્સાઈ ચીન પર ચીનના નિયંત્રણને ઓળખવું પડ્યું.

તેમણે કહ્યું કે આ પ્રસ્તાવ માટે સંમત નહોતું કારણ કે ભારત પૂર્વમાં, ખાસ કરીને તવાંગ પરના તેના હિતોને છોડવા તૈયાર નથી અને અક્સાઈ ચીન પર છૂટ આપવા માટે પણ તૈયાર નથી. જો કે, તે સમયે ભારતના વિદેશ સચિવ શ્યામ સરને કહ્યું હતું કે તેમને આવી કોઈ દરખાસ્ત યાદ નથી.

સરહદ પર તણાવ ઓછો કરવા માટે, બંને દેશો સતત વાતચીત કરે છે અને સરહદ પર શાંતિ હોવાનો આગ્રહ રાખે છે. જો કે, તાજેતરના ભૂતકાળમાં આ અંગે વધુ પ્રગતિ થઈ નથી. ગયા વર્ષે ડિસેમ્બરમાં ચીની સૈનિકોએ તવાંગમાં ઘૂસણખોરીનો પ્રયાસ કર્યો હતો. આ પછી બંને દેશના સૈનિકો વચ્ચે અથડામણ થઈ હતી. ત્યારબાદ ભારતીય સૈનિકોએ ચીની સૈનિકોને ભગાડી દીધા હતા. આ પછી ભારતે પણ અહીં તૈયારી વધારી દીધી છે.

(ઇનપુટ-ભાષાંતર)